Hiệu quả sử dụng vitamin D trong dự phòng hội chứng nhiễm khuẩn hô hấp cấp do vi rút ở người khỏe mạnh

Luận án Hiệu quả sử dụng vitamin D trong dự phòng hội chứng nhiễm khuẩn hô hấp cấp do vi rút ở người khỏe mạnh tại cộng đồng huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam. Nhiễm khuẩn đường hô hấp cấp do vi rút là bệnh lý thường gặp ở tất cả các nhóm tuổi, nhưng thường xảy ra ở trẻ em, với nguyên nhân chủ yếu do vi rút cúm và các vi rút đường hô hấp khác [1], [3]. Cúm tuy được xem là bệnh của đường hô hấp nhưng lại gây ảnh hưởng toàn bộ cơ thể, để lại những hậu quả nặng nề cho cộng đồng [4], [5]. Theo thống kê của tổ chức Y tế thế giới, hằng năm có khoảng 10- 15% dân số mắc bệnh cúm, tỷ lệ tử vong do cúm ước tính khoảng 250.000- 500.000 người [6]. Việt Nam nằm trong vùng nhiệt đới gió mùa, khí hâu n ̣ óng ẩm tao đi ̣ ều kiên cho vi sinh vât phát triển, làm gia tăng nhóm bênh truy ̣ ền nhiêm đặc biệt là các bệnh viêm đường hô hấp cấp do ̃ vi rút, trong đó có vi rút cúm và các vi rút đường hô hấp khác. Báo cáo giám sát bệnh truyền nhiễm hàng năm cho thấy hội chứng cúm luôn là vấn đề y tế công cộng, có số mắc cao nhất trong hệ thống giám sát bệnh truyền nhiễm, bên cạnh đó các đại dịch cúm lại luôn tiềm ẩn nguy cơ bùng phát. Vì vậy phòng chống nhiễm khuẩn hô hấp do vi rút, đặc biệt là vi rút cúm luôn là vấn đề được quan tâm hiện nay.

Dự phòng bằng vắc xin là một trong những biện pháp chính ngăn ngừa mắc bệnh, tuy nhiên vắc xin hiện nay mới chỉ dự phòng đối với bệnh cúm, hiệu quả bảo vệ đạt dưới 60%, đặc biệt ở trẻ nhỏ [7]. Gần đây vai trò của vitamin D trong phòng ngừa viêm đường hô hấp cấp do vi rút trong đó có vi rút cúm đã được phát hiện. Đây sẽ là một hướng đi mới cho Việt Nam trong tăng cường các biện pháp dự phòng khác bên cạnh tiêm phòng sẽ góp phần giảm tỷ lệ mắc viêm đường hô hấp cấp do vi rút, đặc biệt ở trẻ em thông qua bổ sung vitamin D [8], [9].

Vitamin D là một nhóm gồm các hợp chất sterol từ D2 đến D7, trong đó hai chất có hoạt tính mạnh nhất là vitamin D2 và vitamin D3. Con người hấp thụ vitamin D từ chế độ ăn uống [12] hoặc có thể tự tổng hợp vitamin D từ ánh nắng mặt trời [13]. Trong cơ thể, vitamin D tham gia quá trình hấp thụ canxi và photphat ở ruột, điều hòa việc tổng hợp và bài tiết nội tiết tố phó giáp trạng và làm tăng tái hấp thu canci, photpho ở thận [14]. Tuy nhiên các khám2 phá khoa học gần đây cho thấy vai trò của vitamin D trong kích hoạt các chức năng phòng vệ của cơ thể qua trang bị vũ khí cho các tế bào T- là tế bào có nhiệm vụ tìm và tiêu diệt các vi khuẩn và vi rút xâm nhập, và tăng cường khả năng hoạt động hiệu quả của các tế bào này [15]. Ngoài ra, vitamin D còn góp phần ngăn ngừa biểu hiện quá mức của các cytokine gây viêm và kích thích vai trò của các peptide kháng khuẩn retrocyclin-2 có tác dụng trong việc bảo vệ cơ thể chống lại vi rút, đặc biệt vi rút cúm [16], [21]. Do đó, thiếu vitamin D sẽ tác động đến hệ miễn dịch, làm giảm khả năng miễn dịch của cơ thể, qua đó tăng nguy cơ mắc các bệnh truyền nhiễm do vi rút, đặc biệt là vi rút cúm [22], [25]. Tại Việt Nam, môt s ̣ ố nghiên cứ u đã chỉ ra nguy cơ thiếu huṭ vitamin D trong công đ ̣ ồng dân cư ở cả nam giớ i và nữ giớ i [10], [11], đồng thời cũng nêu lên những tác đông c ̣ ủa vitamin D lên sứ c khoẻ và hâu quả của sự thiếu hut vita ̣ min D, tuy nhiên chưa có một nghiên cứu nào đề cập đến tác động của vitamin trong việc hỗ trợ công tác phòng ngừa bệnh cúm tại Việt Nam [10], [11].

Do đó, trước thưc tế này chúng tôi đã tiến hành triển khai nghiên cứu “Hiệu quả sử dụng vitamin D trong dự phòng hội chứng nhiễm khuẩn hô hấp cấp do vi rút ở người khỏe mạnh tại cộng đồng huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam”. Kết quả của nghiên cứu sẽ giúp các nhà hoạch định chính sách các cấp có kế hoạch hành động và kế hoạch kinh phí phù hợp cho các chiến lược và hành động phù hợp để giảm nhẹ ảnh hưởng của viêm đường hô hấp cấp đến sức khỏe cộng đồng

MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU

1. So sánh tỷ lệ mắc hội chứng nhiễm khuẩn hô hấp cấp ở người khoẻ mạnh từ 3- 17 tuổi giữa nhóm uống vitamin D và nhóm đối chứng tại cộng đồng xã Thanh Hà, huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam, năm 2014

2. So sánh tỷ lệ nhiễm các vi rút gây hội chứng nhiễm trùng đường hô hấp cấp ở người khỏe mạnh từ 3- 17 tuổi giữa nhóm uống vitamin D và nhóm đối chứng trong 12 tháng can thiệp tại cộng đồng xã Thanh Hà, huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam, năm 2014

3. Xác định mối liên quan giữa nồng độ vitamin D và nhiễm khuẩn hô hấp cấp người khoẻ mạnh từ 3- 17 tuổi tại cộng đồng xã Thanh Hà, huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam, năm 2014

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH LIÊN QUAN

1. Nguyễn Lương Tâm, Đặng Đức Anh, Vũ Sinh Nam (2017),“Vitamin D và vai trò trong phòng ngừa bệnh viêm đường hô hấp cấp”,Tạp chí Y hoc̣ dự phòng, Tâp̣ 27, 2(190), tr. 9 – 19.

2. Nguyễn Lương Tâm, Vũ Sinh Nam, Vũ Đình Thiểm, Đặng Đức Anh(2017),“Hiệu quả của vitamin D trong giảm nguy cơ mắc viêm đường hô hấp cấp do vi rút trên trẻ em 3 – 17 tuổi tại tỉnh Hà Nam, Việt Nam”, Tap ch ̣ í Y hoc d ̣ ự phòng, Tâp 27, 1(189), tr. 58 ̣ – 65

TÀI LIỆU THAM KHẢO

Tài liệu tiếng Việt

1. Bộ môn Dịch tễ – Học viện Quân y (2007), Dịch tễ học, Học viện Quân y, Hà Nội.

2. Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (2005), Công tác phòng chống dịch cúm gia cầm và Kế hoạch tiêm phòng vắc xin cúm gia cầm năm 2005-2006, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, Hà Nội.

3. Bộ Y tế (2005), Hướng dẫn kỹ thuật lấy mẫu, bảo quản và vận chuyển bệnh phẩm vi rút cúm A(H5N1), Bộ Y tế, Hà Nội.

4. Bộ Y tế (2005), Quy trình xử lý ổ dịch cúm A(H5N1), Bộ Y tế, Hà Nội.

5. Bộ Y tế (2005), Quyết định số 38/2005/QĐ-BYT ngày 24 tháng 11 năm 2005 của Bộ trưởng Bộ Y tế về việc ban hành ”Kế hoạch hành động phòng chống đại dịch cúm ở người tại Việt Nam”, Bộ Y tế, Hà Nội,

6. Cục Thú y (2006), Báo cáo tổng kết công tác năm 2005 và Kế hoạch năm 2006, Hội nghị Tổng kết năm 2005 tháng 3 năm 2006, Cục Thú y – Bộ NN&PTNT, Hà Nội.

7. Cục Thú y (2014), Báo cáo triển khai tháng vệ sinh, tiêu độc, khử trùng khẩn cấp để phòng, chống dịch cúm gia cầm, Cục Thú y – Bộ NN&PTNT, Hà Nội.

8. Cục Y tế dự phòng – Bộ Y tế (2004 – 2014), Niên giám thống kê bệnh truyền nhiễm năm 2003 – 2013, Nhà xuất bản Y học, Hà Nội.

9. Cục Y tế dự phòng – Bộ y tế (2010), Thông báo số 385/TB-DP ngày 29/7/2010 về tình hình cúm A(H1N1), cúm A(H5N1), Bộ Y tế, Hà Nội.

10. Cục Y tế dự phòng – Bộ Y tế (2015), Sự lưu hành các chủng vi rút cúm và công tác giám sát cúm tại Việt Nam, Cục Y tế dự phòng, Hà Nội,112 accessed 13 tháng 3 năm 2016, from http://vncdc.gov.vn/vi/van-phongeoc/381/su-luu-hanh-cac-chung-vi-rut-cum-va-cong-tac-giam-sat-cumtai-viet-nam.

11. Đào Văn Dũng (2010), Thiết kế nghiên cứu hệ thống y tế, Giáo trình sau đại học chuyên ngành Y tế cộng đồng, Nhà xuất bản Y học, Hà Nội.

12. Lê Văn Hiệp (2009), Bệnh cúm và vắc xin, Nhà xuất bản Y học, Hà Nội.

13. Lê Thanh Hòa (2010), Tổng quan về virus cúm A/H5N1: vấn đề dịch tễ học, tiến hóa, hình thành genotype và tương đồng kháng nguyên-miễn dịch-vaccine, Viện sốt rét ký sinh trùng, Hà Nội, accessed 12 tháng 2 năm 2016, from http://www.nimpe.vn/.

14. Nguyễn Thi Hùng and Nguyễn Lê Minh Trang (2011), Nghiên cứu nồng độ Vitamin D huyết thanh của bệnh nhân Parkinson, Hội Thần kinh học Việt Nam, Thành phố Hồ Chí Minh, accessed 11/1/ 2017, from http://hoithankinhhocvietnam.com.vn/nghien-cuu-nong-vitamind-huyet-thanh-cua-benh-nhan-benh-parkinson/.

15. Nguyễn Thị Bích Nga (2012), Nghiên cứu đặc điểm gen H5 và N1 của vi rút cúm A/H5N1 phân lập tại Việt Nam để tạo nguồn nguyên liệu sản xuất vắc xin thế hệ mới, Luận án Tiến sĩ Sinh học, Đại học Thái Nguyên.

16. Nguyễn Thái Sơn (2015), Vi rút Cúm, Bệnh viện Quân Y 103, Hà Nội, accessed 16/03/2016, from http://www.benhvien103.vn/vietnamese/bai-giang-chuyen-nganh/visinh-vat/virut-cum/1181.prt.113

17. Vũ Văn Thành (2012), Nghiên cứu căn nguyên gây nhiễm trùng hô hấp

cấp tính ở trẻ em dưới 5 tuổi tại Nha Trang, năm 2009, Luận án Tiến sĩ

Vi sinh Y học, Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương, Hà Nội.

18. Nguyễn Thị Thi Thơ (2011), Đặc điểm dịch tễ học và một số yếu tố nguy cơ của bệnh cúm A/H1N1/09 đại dịch tại khu vực miền Bắc, Việt Nam, 2009 – 2011, Luận án Tiến sĩ, Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương, Hà Nội.

19. Viện Dinh dưỡng Quốc gia (2014), Thiếu Vitamin D ở trẻ em, Viện Dinh dưỡng Quốc gia, Hà Nội, accessed-11/5/2015, from http://www.viendinhduong.vn/news/vi/680/0/thieu-vitamin-d-o-treem.aspx.

20. Viện Dinh dưỡng (2016), Nhu cầu dinh dưỡng khuyến nghị cho người Việt Nam, Viện Dinh dưỡng, Hà Nội.

21. Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương (2010), Báo cáo hệ thống giám sát cúm trọng điểm Quốc gia, Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương, Hà Nội

MỤC LỤC