Hướng mới trong nghiên cứu điều trị gen ớ người bị AIDS

Ngày nay nhiệm HIV đã trở thành đại dịch toàn Thế’ gioi. Theo bao cào của To chức Y tế” Quốc tế (TCYTQT), ke’ tứ ngày phãt hiện ra bệnh cho đến nay đà co tởi 60 triệu ngứởi mac, 25 triệu ngứởi chết vì AIDS và riếng nam 2007 hiện co 33,2 triệu ngứởi song co nhiệm HIV, 2,5 triệu ngứởi mởi mac và 2,1 triệu ngứởi chết vì càn bệnh ày.

Nam 1 981, làn đàu tiện ngứởi tà đà phàt hiện

Vũ Triệu An*

ra một bệnh nhàn mac hoi chứng thiểu nàng miện dịch tài California, My. Do sức đệ khàng suy giam nện bệnh nhàn co giam bach càu trong màu, gày mon, hay bị bọi nhiệm vi khuà’n khàc, thàm chí mac cà ung thứ và tứ vong. Bệnh co tính chat lay truyện, thứởng hay thày ở ngứởi đong tính luyện ài, ngứởi nghiện ma tuy và gài mài dàm. Trung tàm kiê’m soàt bệnh My (CDC) goi đo 

là ” Hội chứng suy giảm mien dịch mắc phải” (AIDS) và ngày lắp tức cắc nhà khộà hộc đà tàp trung tìm nguyên nhàn và càch điêu trị. Hài nhà bàc hộc ngứời Phàp là Fràncộise Bàrre – Sinoussi và Luc Mộntàgnier đà phàt hiên rà nguyên nhàn gày rà AIDS (Acquired Immunộdêfi- ciency Syndrome hày SIDA) là virut HIV (Humàn Immunộdêficiency Virus).

Trộng nhứng nàm cuội cuà thế ky trứờc, 2 hứờng nghiên cứu chính là tìm vàcxin và thuốc điêu trị đàc hiệu. Viêc sàn xuàt vàcxin chông HIV cung đà đứờc đàu tứ khà lờn nhứng vàn chứà cộ kết quà vì virut quà “khộn ngộàn” luộn luộn thày độ^ hình dàng bên ngộài nên khộ cộ đứờc một vàcxin cộ hiêu quà. Du sàộ viêc nghiên cứu thêộ hứờng này vàn cộn đứờc tiếp tuc. Màt khàc nhiêu lộài thuộc chòng virut đà đứờc sàn xuàt và đứờc dung rộng rài trộng nhiêm HIV đà chộ phêp kêộ dài cuộc sộng cuà nhứng ngứời bị bênh. Nhứng điêu độ cung bộc lộ nhứng yếu điê,m nhứ quà tộn tiên khộng thích hờp vời đài đà sộ’ ngứời bị bênh. Hờn nứà hiên tứờng nhờn thuộc bàt đàu xuất hiên chộ nên hiêu quà tàc dung cung giàm dàn.

Ngày tứ nhứng nàm đàu cuà thế ky thứ XXI, càc nhà khộà hộc đà khài thàc nhứng thành tứu vê ky thuật thàộ tàc gen đê’ tìm phứờng phàp điêu trị HIV cộ kết quà hờn.

Càc nghiên cứu đà chộ biêt virut HIV cộ phàn tứ bê màt là gp120 gàn vàộ rexêptộ CD4 trên màt tế bàộ lymphộ và đài thức bàộ làm cứà ngộ xàm nhàp vàộ bên trộng tế bàộ đê’ phàt triển và làm chết tế bàộ, gày rà tình tràng suy giàm khà nàng miên dịch, dàn đến tứ vộng. Màt khàc, cung cộ một sộ’ ràt ít ngứời rộ ràng đà bị nhiêm nhứng bênh khộng hộàc làu mời phàt triến. Ngứời tà đà xàc định đứờc virut HIV muộn vàộ đứờc trộng tế bàộ khộng nhứng càn rêxêptộ CD4 mà cộn càn một rêxêptộ khàc cung hộàt động nên đứờc gội là cộ – rêxêptộ. Trên màt tế bàộ cộ thä’m quyên miên dịch nhứ thức bàộ và tế bàộ lymphộ cộ nhứng rêxêptộ vời càc chêmộkin là càc prộtêin hộà tàn cuà tế bàộ nội mộ và đài thức bàộ tiết rà khi cộ viêm. RêXêptộ vời chêmộkin, nhứ CCR – 5 CXCR – 4 và SDF – 1 (strộmàl dêrivêd fàctộr) lài là cộ – rêxêptộ cuà CD4. Sàu khi kết hờp vời CD4 thì gp120 cuà virut phàl tứờng tàc vời CCR – 5, CXCR – 4 hày SDF – 1 đê’ tàộ rà sứ hộà màng. Chỉ khi độ virus mời xàm nhàp đứờc vàộ bên trộng tế bàộ. Ngứời tà đà thày khi cộ đột biến ờ gên mà chộ cộ – rêxêptộ thì cộ thê’ làm thày đổi chức nàng (nhứ ờ CCR – 5 khi 32 đội bàzờ cộ bộ màt A32 hộàc SDF – 1 – 3’A khi cộ chuyê’n G thành A ờ vung khộng sàộ chêp cuà SDF – 1). Kết quà nghiên cứu đà phàt hiên thày ờ ngứời chàu Au ty lê biến dị A32 ờ CCR – 5 thê’ dị hờp tứ là khộàng 10 – 15% gàp nhiêu ờ phíà Bàc hờn phíà Nàm và ờ thê’ động hờp tứ là 1 – 2%. ở thê’ dị hờp tứ sức đê khàng vời HIV mành hờn tức thời ky u bênh làu hờn, nhàt là ờ thê’ động hờp tứ thì nguời cộ màng biến dị độ sê đứờc bàộ vê vì HIV khộng chui đứờc vàộ trộng tế bàộ. Sứ biến dị tài rêxêptộ SDF – 1 cung cộ tàc dung tứờng tứ và ty lê này vàộ khộàng 0,2% ờ ngứời Au cung nhứ A, thàp ờ ngứời Phi. Cộ lê vì thế mà nhiêm HIV cộ ty lê càộ nhàt ờ Chàu Phi. Hiên tứờng càn cộ – rêxêptộ đê’ thàm nhàp vàộ bên trộng tế bàộ đà làm nä’y rà y kiến gày biến dị cộ – rêxêptộ hộàc lộài bộ nộ sê cộ ành hứờng đến sứ lày nhiêm. Nhứng thành tứu gàn đày cuà gên hộc phàn tứ đà chộ phêp càc nhà nghiên cứu thức hiên y tứờng độ.

Hiên tứờng tài tộ’ hờp gên đà đứờc Lêdêbêrg khàm phà ờ E.cộli (Nộbêl 1958) nhứng cung chỉ mời thành cộng viêc chuyê’n gên thứ nghiêm ờ chuột vàộ 1982 nhứng cộn màng tính chàt ngàu nhiên, ty lê thành cộng ràt ít. Phài đến đàu thế ky XXI, càc nhà bàc hộc (Evàns, Càpêcchi và Smith- iês, Nộbêl 2007) mời tìm rà càch đứà chàc chàn tời một nời nhàt định. Một gên vàộ tế bàộ gộc cuà phội chuột và nộ đứờc sàộ chêp nhứ càc gên khàc cuà chuột. Màt khàc, cung vàộ thời ky này Firê và Mêllộ (Nộbêl 2006) đà khàm phà rà hiên tứờng