Khảo sát sự biến đổi huyết áp 24 giờ ở người cao tuổi bình thường và tăng huyết áp điều trị tại bệnh viện lão khoa Trung Ương

Tăng huyết áp là một bệnh tim mạch thường gặp. Các biến chứng và hậu quả của bệnh là nguyên nhân gây tử vong và tàn phế hàng đầu ở người cao tuổi. Tỷ lệ mắc bệnh ngày càng gia tăng: Tần suất tăng huyết áp nói chung trên thế giới là khoảng 41% ở các nước phát triển và 32% ở các nước đang phát triển. Theo nghiên cứu của Burt VL và cộng sự ch ỉ rõ có hơn một nửa người từ 60-69 tuổi và xấp xỉ 3/4 người > 70 tuổi bị tăng huyết áp [46], [80]. Năm 2002 nghiên cứu của Framingham cho thấy nguy cơ tăng huyết áp ở những người không có tăng huyết áp trong độ tuổi từ 55 trở lên đối với nam và từ 65 tu ổi trở lên đối với nữ là khoảng 90%. Thậm chí sau khi đ ã điều ch ỉnh thì nguy cơ tăng huyết áp vẫn là 86-90% đối với nữ và 81-83% đối với nam [62].
Tại Việt Nam, Điều tra y tế Quốc gia 2001 – 2002 theo tiêu chuẩn Tổ chức Y tế thế giới, cho thấy tần suất tăng huyết áp ở người từ 16 tuổi trở lên: nam giới 15,1%; nữ giới 13,5%. Tuổi đời càng cao huyết áp càng tăng đối với cả nam lẫn nữ. Hơn 50% nam giới và nữ giới từ 65 tuổi trở lên bị tăng huyết áp [3]. Theo điều tra gần đây nhất (2008) của Viện Tim mạch Việt Nam tiến hành ở người lớn (> 25 tuổi) tại 8 tỉnh và thành phố của nước ta, tỷ lệ tăng huyết áp đã tăng lên đến 25,1%.
Trị số HA không hằng định mà biến thiên theo từng thời điểm trong ngày. Trị số huyết áp thường thay đổi theo nhịp độ sinh học của cơ thể ,đặc biệt liên quan đến chu kỳ thức ngủ. Huyết áp thay đổi là một trong những tính năng đặc trưng của tăng huyết áp ở người cao tuổi.
Kỹ thuật đo huyết áp thông thường tại một thời điểm chỉ cho biết được chỉ số huyết áp nhưng không có giá trị về sự biến đổi huyết áp cũng như tiên lượng tỷ lệ tử vong và nguy cơ tổn thương cơ quan đ ích, ngoài ra theo một số nghiên cứu cho thấy trị số huyết áp đo tại phòng khám thường cao hơn đo ở ngoài cơ sở y tế đến 20 -50 mmHg đối với huyết áp tâm thu và 10 -20 mmHg đối với huyết áp tâm trương. Theo dõi huyết áp bằng Holter đã tự động ghi lại huyết áp 24 giờ, cung cấp những thông tin chính xác về trị số cũng như hình thái biến đổi huyết áp trong ngày. Sử dụng kỹ thuật theo dõi huyết áp 24 giờ trong chẩn đoán cũng như đánh giá hiệu quả điều trị tăng huyết áp được khẳng định trong nhiều nghiên cứu về tính ưu việt hơn hẳn phương pháp đo huyết áp tại một thời điểm ở phòng khám, không những đạt kết quả kiểm soát huyết áp tốt hơn mà còn dự đoán nguy cơ tim mạch tốt hơn (37,3% so với 26,6%) [69], [92]. Các bằng chứng lâm sàng và thực nghiệm đều cho thấy: cả giá trị trung bình chỉ số huyết áp và hình thái huyết áp, đều có tương quan với tổn thương cơ quan đích [69], [92]. Theo dõi huyết áp ban ngày, ban đêm, 24h, đều có giá trị dự đoán độc lập tỉ lệ tử vong do các bệnh tim mạch [ 91]. Huyết áp tâm thu ban ngày và ban đêm cứ tăng 1 OmmHg thì tỉ lệ tử vong do bệnh tim mạch tăng 10-18%, nhưng cũng cùng một mức tăng như vậy ở cách đo huyết áp thông thường khi thăm khám thì không có giá trị tiên lượng tỉ lệ tử vong [53].
Vì vậy, chúng tôi nghiên cứu đề tài này với 2 mục tiêu:
1.    Khảo sát sự biến đổi huyết áp 24 giờ ở người cao tuổi không tăng huyết áp và có tăng huyết áp nguyên phát bằng Holter.
2.    Nhận xét một số yếu tố nguy cơ liên quan đến sự biến đổi huyết áp 24 giờ ở bệnh nhân tăng huyết áp.
MỤC LỤC
ĐẶT VẤN ĐỀ    1
Chương 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU    14
1.1.    ĐẠI CƯƠNG VỀ TĂNG HUYẾT ÁP    14
1.1.1.    Định nghĩa    14
1.1.2.    Phân loại tăng huyết áp    14
1.2.    ĐẶC ĐIỂM GIẢI PHẪU VÀ SINH LÝ BỆNH TH A    21
1.2.1.    Đặc điểm tổn thương giải phẫu bệnh THA    21
1.2.2.    Đặc điểm sinh lý bệnh THA    22
1.3.    TÌNH HÌNH BỆNH THA TRÊN THẾ GIỚI VÀ VIỆT NAM    29
1.3.1.    Tình hình bệnh THA trên thế giới    29
1.3.2.    Tình hình bệnh THA tại Việt Nam    29
1.4.    CÁC YẾU TỐ NGUY CƠ CỦA BỆNH THA    30
1.4.1.    Yếu tố liên quan đến cá nhân    30
1.4.2.    Các yếu tố liên quan đến lối sống    34
1.5.    PHƯƠNG PHÁP ĐO HA Tự ĐỘNG LIÊN TỤC 24 GIỜ    36
1.5.1.    Lịch sử kỹ thuật đo HA    36
1.5.2.    Kỹ thuật đo huyết áp bằng máy Holter    36
1.5.3.    Sự biến thiên HA trong ngày    37
1.5.4.    Giá trị của ABPM trong chẩn đoán, điều trị, tiên lượng    38
1.6.    MỘT SỐ NGHIÊN CỨU TRONG NƯỚC VÀ TRÊN THẾ GIỚI    39
1.6.1.    Trên thế giới    39
1.6.2.    Tại Việt Nam    39
Chương 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU    40
2.1.    ĐỐI TƯỢNG VÀ THỜI GIAN NGHIÊN CỨU:    40
2.1.1.    Đối tượng nghiên cứu: được chia làm 2 nhóm    40
2.1.2 Thời gian nghiên cứu    41
2.1.3.    Các biến số và chỉ số nghiên cứu    41
2.1.4.    Tiêu chuẩn sử dụng trong nghiên cứu    44
2.2.    PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU:    46
2.2.1.    Thiết kế nghiên cứu:    46
2.2.2.    Cỡ mẫu:    46
2.2.3.    Các bước tiến hành:    46
2.2.4.    Phương pháp thu thập số liệu:    48
2.2.5.    Phương pháp xử lý số liệu:    48
2.2.6.    Vấn đề đạo đức trong nghiên cứu:    48
Chương 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU    49
3.1.    ĐẶC ĐIỂM CỦA ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU    49
3.2.    ĐẶC ĐIỂM HA 24 GIỜ    51
3.3.    MỐI LIÊN QUAN GIỮA MỘT SỐ YẾU TỐ NGUY CƠ VỚI
HATB 24 GIỜ    80
Chương 4: BÀN LUẬN    82
4.1 Đặc điểm chung của 2 nhóm nghiên cứu:    82
4.2.    ĐẶC ĐIỂM HA 24 GIỜ CỦA HAI NHÓM THA VÀ KTHA    84
4.2.1    Phân loại thể THA ở nhóm 1     84
4.2.2.    Mối liên quan giữa triệu chứng lâm sàng với HA 24h ở nhóm 1 85
4.2.3.    Biến đổi HA 24 giờ ở hai nhóm    85
4.2.4.    Biến đổi HA 24 giờ theo giới    88
4.2.5.    Biến đổi HA 24 giờ theo tuổi    89
4.2.6.    Biến đổi HA ở nhóm THA có ĐTĐ, không ĐTĐ và nhóm
KTHA có ĐTĐ                    89
4.2.7.    Biến đổi HA ở nhóm THA có mất ngủ, không mất ngủ và nhóm
KTHA có mất ngủ:    91
4.2.8.    So sánh giá trị trung bình các chỉ số HA 24 giờ giữa nhóm 1 và nhóm 292
4.3.    MỐI LIÊN QUAN GIỮA MỘT SỐ YẾU TỐ NGUY CƠ VỚI
HATB 24 GIỜ    93
4.3.1    Mối liên quan giữa tăng Glucose máu với HA 24h ở nhóm 1    93
4.3.2.    Mối liên quan giữa BMI với HA 24h ở nhóm 1     94
4.4.3.    Mối liên quan giữa tăng Lipid máu với HA 24h ở nhóm 1    95
4.3.4.    Mối liên quan giữa Xơ vữa mạch máu với HA 24h ở nhóm 1: …. 95
4.3.5.    Ảnh hưởng của nhịp tim với HA 24h ở nhóm 1    96
KẾT LUẬN    98
KIẾN NGHỊ    100
TÀI LIỆU THAM KHẢO    101
PHỤ lỤc