“Khảo sát tình hình sử dụng Y-90 trong xạ trị chọn lọc điều trị ung thư gan nguyên phát

“Khảo sát tình hình sử dụng Y-90 trong xạ trị chọn lọc điều trị ung thư gan nguyên phát.Ung thư gan nguyên phát (UTGNP) hay ung thư biểu mô tế bào gan (UTBMTBG) là khối u xuất phát từ tế bào nhu mô gan. UTBMTBG là một trong những loại ung thư thường gặp nhất và đứng thứ 3 trong các nguyên nhân gây tử vong do ung thư chỉ sau ung thư phổi và ung thư dạ dày. Việt Nam nằm trong số những quốc gia có tỷ lệ mắc UTBMTBG cao nhất thế giới. Theo GLOBOCAN 2012, ở nước ta hiện nay ung thư gan là loại ung thư phổ biến đứng hàng thứ hai chỉ sau ung thư phổi và là ung thư gây tử vong hàng đầu ở nam giới [1,2]

Chẩn đoán bệnh UTBMTBG dựa vào các triệu chứng lâm sàng và cận lâm sàng. Điều trị bệnh dựa vào kích thước khối u, giai đoạn bệnh, thể trạng bệnh nhân [1]. Một trong những phương pháp mới điều trị UTBMTBG là xạ trị trong chọn lọc. Kỹ thuật xạ trị trong chọn lọc điều trị ung thư gan bằng hạt vi cầu phóng xạ Yttrium-90 (Y-90) là kĩ thuật mới, hiện đại, điều trị an toàn và hiệu quả, giảm biến chứng, rút ngắn thời gian điều trị, đặc biệt làm tăng thời gian sống thêm cho các bệnh nhân UTBMTBG. Kỹ thuật này đã được áp dụng tại Mỹ, Úc, Châu Âu và một số nước châu Á như Singapore, Philipine [4,7]
Tại Việt Nam, đây được coi là một kĩ thuật điều trị ung thư gan rất mới, đã được triển khai thành công tại Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện Trung Ương Quân Đội 108 và Bệnh viện Chợ Rẫy là các bệnh viện lớn, có đầy đủ trang thiết bị và các chuyên khoa liên quan. Do tính mới của kỹ thuật mà cho đến nay chưa có đề tài nghiên cứu về tình hình sử dụng thuốc của phương pháp xạ trị Y-90 trên bệnh nhân UTBMTBG. Vì những lý do trên, chúng tôi thực hiện đề tài nghiên cứu “Khảo sát tình hình sử dụng Y-90 trong xạ trị chọn lọc điều trị ung thư gan nguyên phát” với các mục tiêu sau:
1. Khảo sát được tình hình sử dụng Y-90 trong xạ trị chọn lọc ung thư gan nguyên phát tại Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu-Bệnh viện Bạch Mai.
2. Khảo sát được hiệu quả điều trị và các tác dụng không mong muốn của Y- 90 trong quá trình điều trị ung thư gan nguyên phát

DANH MỤC BẢNG Khảo sát tình hình sử dụng Y-90 trong xạ trị chọn lọc điều trị ung thư gan nguyên phát
Bảng 1.1. Phân chia chia tiết giai đoạn UTGNP theo Barcenola ………………… 6
Bảng 1.2: Thời gian sống thêm của bệnh nhân mắc ung thư gan nguyên phát
hoặc xơ gan không được điều trị ……………………………………………… 7
Bảng 1.3: Đặc điểm chung của Y-90 …………………………………………………….. 10
Bảng 2.1 Những gợi ý giảm liều…………………………………………………………… 20
Bảng 3.1 Phân bố bệnh nhân theo nhóm tuổi (n=39) ………………………………. 26
Bảng 3.2 Tỉ lệ nhiễm virus viêm gan trong nhóm nghiên cứu (n=39) ……….. 27
Bảng 3.3 Triệu chứng lâm sàng của bệnh nhân UTBMTBG (n=39) ………… 28
Bảng 3.4 Các chỉ số cận lâm sàng trước điều trị (n=39)…………………………… 28
Bảng 3.5 Chỉ số AFP trước điều trị (n=39)…………………………………………….. 29
Bảng 3.6 Chí số tổng trạng ECOG trước điều trị…………………………………….. 29
Bảng 3.7 Các chỉ số kỹ thuật trước điều trị (n=39)………………………………….. 30
Bảng 3.8 Liều điều trị Y-90 của nhóm bệnh nhân…………………………………… 31
Bảng 3.9 Liều hấp thụ Y-90 vào nhu mô gan lành ………………………………….. 31
Bảng 3.10 Liều hấp thụ Y-90 của khối u gan …………………………………………. 31
Bảng 3.11 Liều hấp thụ Y-90 của nhu mô phổi………………………………………. 32
Bảng 3.12 Liều Y-90 trung bình …………………………………………………………… 32
Bảng 3.13 Liều hấp thụ vào khối u và đáp ứng lâm sàng sau 3 thàng điều trị35
Bảng 3.10: Tác dụng phụ sau điều trị trong vòng 48 giờ đầu (n=39)…………. 36DANH MỤC HÌNH
Hình 1.1. Phác đồ hướng dẫn điều trị ung thư gan nguyên phát theo AASLD
2011 [33]………………………………………………………………………………. 7
Hình 1.2. Sơ đồ chuỗi phẫn rã phóng xạ của Y-90………………………………….. 11
Hình 1.3. Hạt và bình chứa TheraSpheres ……………………………………………… 12
Hình 1.4: Hạt vi cầu Y-90 và bình chứa ………………………………………………… 12
Hình 2.1 Hình ảnh xạ hình shunt gan-phổi: thuốc phóng xạ tập trung cao tại
khối u………………………………………………………………………………….. 21
Hình 2.2. Bảng tính liều theo diện tích da có hiệu chỉnh (modified BSA
method) ………………………………………………………………………………. 22
Hình 3.1 Phân bố giới tính …………………………………………………………………… 26
Hình 3.2 Các phương pháp điều trị trước ………………………………………………. 27
Hình 3.3 Phân loại giai đoạn UTBMTBG theo BCLC trước điều trị…………. 30
Hình 3.4 Mối tương quan giữa liều điều trị và liều hấp thụ vào nhu mô
gan lành……………………………………………………………………….33
Hình 3.5 Mối tương quan giữa liều điều trị và liều hấp thụ vào nhu mô phổi33
Hình 3.6 Mối tương quan giữa liều điều trị và liều hấp thụ vào khối u gan… 34
Hình 3.7 Mối tương quan giữa shunt gan-phổi và liều hấp thụ vào phổi……. 34
Hình 3.8 So sánh kích thước khối u trước và sau điều trị…………………………. 35MỤC LỤC
ĐẶT VẤN ĐỀ …………………………………………………………………………………….. 1
CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU……………………………………………….. 2
1.1. Tổng quan ung thư gan nguyên phát…………………………………………………. 2
1.1.1. Tình hình dịch tễ………………………………………………………………………….. 2
1.1.2. Nguyên nhân và các yếu tố nguy cơ……………………………………………….. 2
1.1.3. Đặc điểm bệnh học UTBMTBG …………………………………………………….. 3
1.1.4. Chẩn đoán giai đoạn UTBMTBG ………………………………………………….. 5
1.1.5. Tiến triển và tiên lượng………………………………………………………………… 6
1.1.6. Các phương pháp điều trị UTBMTBG……………………………………………. 7
1.2. Tổng quan về Y-90 sử dụng trong phương pháp xạ trị trong chọn lọc điều
trị UTBMTBG……………………………………………………………………………………. 10
1.2.1. Tổng quan về Y-90 …………………………………………………………………….. 10
1.2.2. Tổng quan về phương pháp xạ trị trong chọn lọc sử dụng Y-90 trong
điều trị UTBMTBG……………………………………………………………………………… 11
1.3. Tổng quan về những nghiên trong và ngoài nước về tình hình điều trị ung
thư gan nguyên phát bằng xạ trị chọn lọc Y-90………………………………………. 15
1.3.1. Nghiên cứu quốc tế…………………………………………………………………….. 15
1.3.2. Nghiên cứu trong nước ………………………………………………………………. 17
CHƯƠNG 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU……… 18
2.1. Đối tượng nghiên cứu……………………………………………………………………. 18
2.1.1. Tiêu chuẩn chọn lựa…………………………………………………………………… 18
2.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ…………………………………………………………………….. 18
2.2. Phương pháp nghiên cứu……………………………………………………………….. 19
2.2.1. Thiết kế nghiên cứu ……………………………………………………………………. 19
2.2.2. Cỡ mẫu …………………………………………………………………………………….. 19
2.2.3. Phương pháp thu thập và phân tích thông tin, số liệu…………………….. 19
2.3. Các chỉ tiêu nghiên cứu…………………………………………………………………. 192.3.1. Các nội dung nghiên cứu về khảo sát tình hình sử dụng Y-90 …………. 19
2.3.2. Khảo sát hiệu quả điều trị………………………………………………………….. 23
2.3.3 .Khảo sát tác dụng không mong muốn (TDKMM) của phương pháp điều
trị ……………………………………………………………………………………………………… 23
2.4. Xử lý số liệu ………………………………………………………………………………… 24
2.5. Đạo đức nghiên cứu ……………………………………………………………………… 24
CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU……………………………………………. 26
3.1. Các đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu ………………………………… 26
3.1.1. Phân bố tuổi, giới ………………………………………………………………………. 26
3.1.2. Tình trạng nhiễm virus viêm gan …………………………………………………. 27
3.1.3. Các phương pháp điều trị trước khi điều trị bằng vi cầu phóng xạ …… 27
3.1.4. Đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng trước điều trị …………………………. 28
3.1.5. Phân loại giai đoạn UTBMTBG theo BCLC …………………………………. 30
3.2. Tình hình sử dụng Y-90 ………………………………………………………………… 30
3.2.1 Các thông số kỹ thuật trước điều trị………………………………………………. 30
3.2.2. Liều điều trị của Y-90…………………………………………………………………. 31
3.2.3. Liều hấp thụ của Y-90 vào nhu mô gan lành …………………………………. 31
3.2.4. Liều hấp thụ của khối u gan………………………………………………………… 31
3.2.5. Liều hấp thụ Y-90 của nhu mô phổi ……………………………………………… 32
3.2.6. Liều Y-90 trung bình ………………………………………………………………….. 32
3.2.7. Mối tương quan giữa liều điều trị Y-90 và liều hấp thụ tại khối u, liều
hấp thụ tại nhu mô gan lành và liều hấp thụ tại phổi………………………………. 33
3.3. Khảo sát hiệu quả điều trị và TDKMM của phương pháp điều trị………. 35
3.3.1. Khảo sát mối quan hệ giữa liều hấp thụ vào khối u và đáp ứng lâm sàng
sau 3 tháng điều trị ……………………………………………………………………………… 35
3.3.2 Khảo sát kích thước khối u trước và sau điều trị bằng Y-90 ……………. 35
3.3.3. Khảo sát TDKMM sau điều trị trong vòng 48 giờ đầu……………………. 36
Tác dụng phụ sau điều trị………………………………………………………………………. 36CHƯƠNG 4. BÀN LUẬN………………………………………………………………….. 37
4.1. Các đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu ………………………………… 37
4.2. Tình hình sử dụng Y-90 ……………………………………………………………….. 39
4.2.1. Các thông số kỹ thuật…………………………………………………………………. 39
4.2.2. Xác định liều điều trị…………………………………………………………………. 40
4.2.3. Tương quan giữa liều điều trị và liều hấp thụ tại khối u, liều hấp thụ vào
nhu mô gan lành, liều hấp thụ vào nhu mô phổi……………………………………… 40
4.3. Khảo sát hiệu quả điều trị và TDKMM của phương pháp điều trị………. 41
4.3.1. Khảo sát mối quan hệ giữa liều hấp thụ vào khối u và đáp ứng lâm
sàng sau 3 tháng điều trị……………………………………………………………………… 41
4.3.2. Đánh giá sự thay đổi kích thước khối u sau 1 và 3 tháng điều trị…….. 41
4.3.3. Đánh giá TDKMM của phương pháp điều trị ………………………………. 41
KẾT LUẬN ………………………………………………………………………………………. 42
ĐỀ XUẤT …………………………………………………………………………………………. 43
DANH MỤC THAM KHẢO……………………………………………………………… 4

DANH MỤC THAM KHẢO Khảo sát tình hình sử dụng Y-90 trong xạ trị chọn lọc điều trị ung thư gan nguyên phát
TÀI LIỆU TRONG NƯỚC
1. Mai Hồng Bàng, Nguyễn Tiến Thịnh (2016), “Kết quả bước đầu điều trị ung thư biểu mô tế bào gan bằng phương pháp xạ trị trong chọn lọc”, Tạp chí y học quân đội
2. Lưu Minh Diệp, Đào Văn Long, Trần Minh Phương (2007), “Nghiên cứu một số đặc điểm lâm sàng, alpha fetoprotein và hình ảnh ung thư biểu mô tế bào gan sau điều trị bằng nhiệt tần số radio”, Tạp chí Nghiên cứu y học, Phụ trương 53(5), 23-8.
3. Lê Văn Don, Vũ Văn Khiên, Nguyễn Anh Tuấn và cộng sự (2000), “Giá trị của AFP trong chẩn đoán xác định, tiên lượng và theo dõi điều trị một số thể ung thư gan nguyên phát”, Nội khoa, (2), 8-10.
4. Nguyễn Bá Đức (2006), “Nghiên cứu dịch tễ học, chẩn đoán, điều trị, phòng chống một số bệnh ung thư ở Việt Nam (vú, gan, dạ dày, phổi, máu)”, Báo cáo tổng kết khoa học kỹ thuật đề tài cấp nhà nước, Bệnh viện K.
5. Nguyễn Thị Vân Hồng (2015), “Các bảng điểm ứng dụng trong thực hành tiêu hóa Hà Nội”, Nhà xuất bản Y học, 33-38.
6. Mai Trọng Khoa (2013), “Ứng dụng kỹ thuật PET/CT trong ung thư”.
7. Mai Trọng Khoa (2013), “Đánh giá kết quả điều trị khối u ác tính tại gan bằng xạ trị trong chọn lọc với hạt vi cầu phóng xạ Y-90 tại Bệnh viện Bạch mai”.
8. Thái Doãn Kỳ (2015), “Nghiên cứu kết quả điều trị UTBMTBG bằng phương pháp tắc mạch hóa chất sử dụng hạt vi cầu DC Beads”, Luận án Tiến Sỹ Y Học.
9. Đào Văn Long (2012), “Ung thư biểu mô tế bào gan”, Bệnh học nội khoa, Nhà xuất bản Y học, Hà Nội, 17-23.
10. Đào Văn Long, Đào Việt Hằng (2014), “Kỹ thuật điều trị ung thư biểu mô tế bào gan bằng sóng cao tần với các kim lựa chọn theo kích thước khối u dướisự hướng dẫn của siêu âm “, Tạp chí khoa học Tiêu hóa Việt Nam, 2422-31.
11. Văn Long (2015), Ung thư biểu mô tế bào gan, Nhà xuất Bản Y học.45
12. Nguyễn Quang Nghĩa (2012), “Nghiên cứu áp dụng đo thể tích gan bằng chụp cắt lớp vi tính trong chỉ định, điều trị phẫu thuật ung thư gan nguyên phát”, Luận văn tiến sĩ y học.
13. Phác đồ chẩn đoán và điều trị UTBMTBG- Khoa Tiêu hóa- Bệnh viện Bạch Mai.
14. Nguyễn Tiến Thịnh và cs (2016), “Kết quả bước đầu điều trị ung thư biêu mô tế bào gan bằng phương pháp xạ trị chiếu trong chọn lọc