Kiến thức, thực hành và một số yếu tố liên quan đến phòng, chống bệnh Tay chân miệng của người chăm sóc chính
Kiến thức, thực hành và một số yếu tố liên quan đến phòng, chống bệnh Tay chân miệng của người chăm sóc chính với trẻ dưới 5 tuổi tại xã Lệ Chi, huyện Gia Lâm, thành phố Hà Nội năm 2013.Bệnh tay chân miệng (TCM) là một bệnh truyền nhiễm lây từ người sang người, dễ gây thành dịch, do vi rút đường ruột gây ra. Bệnh TCM có mặt ở mọi lứa tuổi, nhưng thường gặp ở trẻ em dưới 5 tuổi. Bệnh TCM có thể gây nhiều biến chứng nguy hiểm như viêm não-màng não, viêm cơ tim, phù phổi cấp dẫn đến tử vong nếu không được phát hiện sớm và xử trí kịp thời [2],
Trong thập kỷ qua, số bệnh nhân mắc TCM tăng lên đã được ghi nhận ở nhiều nước. Tại khu vực Tây Thái Bình Dương, bệnh đã lan rộng ra nhiều quốc gia, bao gồm: Úc, Xinh-ga-po, Nhật Bản, Trung Quốc, Hàn Quốc, Ma-lay-sia, Mông cổ, Đài Loan, Bru-nây và Việt Nam [39]. Hiện nay bệnh TCM là một vấn đề quan tâm của y tế công cộng và là mối lo ngại của nhiều quốc gia [37],
Tại Việt Nam, theo báo cáo của Bộ Y tế, trường hợp đầu tiên mắc bệnh TCM vào năm 2003, đến năm 2011 bệnh đã bùng phát trên phạm vi cả nước. Năm 2011, cả nước ghi nhận 113.121 trường hợp mắc TCM tại 63 tỉnh/thành phố, trong đó có 169 trường hợp tử vong [3]. Năm 2012, cả nước ghi nhận 157.654 trường hợp mắc TCM, trong đó có 45 trường hợp tử vong và tiếp tục diễn biến phức tạp. Tỷ lệ mắc và chết tập trung chủ yếu ở nhóm tuổi dưới 5 [13], [6].
Hiện tại, bệnh TCM chưa có vắc xin phòng bệnh và thuốc điều trị đặc hiệu [2], phương châm phòng, chống bệnh tập trung chủ yếu vào các can thiệp y tế công cộng [37], cắt đứt đường lây truyền. TCM là bệnh truyền nhiễm mới nổi nên cộng đồng còn thiếu nhiều thông tin, dẫn đến việc thực hành phòng chống bệnh không hiệu quả. Chỉ với việc rửa tay sạch bằng xà phòng cũng có thể phòng ngừa được nguy cơ gây bệnh lây nhiễm do bàn tay [7], Trên đối tượng trẻ em, việc vệ sinh phòng bệnh phụ thuộc vào người chăm sóc chính đối với trẻ. Tuy nhiên không phải người chăm sóc trẻ nào cũng có đủ kiến thức về bệnh để phòng chống và phát hiện sớm bệnh tay chân miệng, tránh những biến chứng nghiêm trọng cho trẻ. Một số nghiên cứu trước đây cho thấy có sự thiếu hụt giữa kiến thức và thực hành về phòng, chống bệnh TCM của người chăm sóc trẻ. Ví dụ: kết quả nghiên cứu tại
huyện Dingtao, Tứ Xuyên, Trung Quốc cho thấy chỉ có 57,76% cha mẹ trẻ dưới 5 tuổi có kiến thức đạt về bệnh TCM [26]. Tại Việt Nam, kết quả nghiên cứu của Viện Chiến lược và Chính sách y tế tại 6 tỉnh/thành phố cũng chỉ ra tỷ lệ những người chăm sóc trẻ có hiểu biết đúng về phòng chổng bệnh TCM là khoảng 80,0%, trong khi đó thực hành phòng chống bệnh TCM chỉ đạt 60,0% [23]. Việc đánh giá được kiến thức, thực hành của những người chăm sóc chính đối với trẻ về phòng chống bệnh TCM, từ đó có cơ sở đưa ra các biện pháp phòng chống phù hợp, hiệu quả góp phần hạn chế tối đa mức độ lây lan cũng như các biến chứng nguy hiểm của bệnh và giảm bớt sự lo lắng hoang mang của cộng đồng về bệnh TCM.
Năm 2011, tại huyện Gia Lâm, thành phố Hà Nội số trường hợp mắc TCM là 60 trên địa bàn 16/22 xã, thị trấn chiếm tỷ lệ 0,28% tổng số trẻ dưới 5 tuổi. Năm 2012, toàn huyện ghi nhận 81 trường hợp mắc TCM, chiếm 0,33% tổng số trẻ dưới 5 tuổi, phân bố tại 20/22 xã, thị trấn [18], [19],
Lệ Chi là xã đồng bằng thuộc huyện Gia Lâm, với tổng số dân là 11.650 người, trong đó số trẻ dưới 5 tuổi là 955. Theo báo cáo của Trạm Y tế xã, năm 2011 ghi nhận 03 trường hợp mắc TCM chiếm 0,3% tổng số trẻ dưới 5 tuổi [15], Năm 2012, xã ghi nhận 12 trường hợp mắc bệnh TCM (tăng 4 lần so với năm 2011), chiếm 1,26% tổng số trẻ dưới 5 tuổi và là xã có tỷ lệ mắc bệnh TCM cao nhất so với 21 xã/thị trấn còn lại [16].
Với thực trạng bệnh TCM của huyện Gia Lâm nói chung và trên địa bàn xã Lệ Chi nói riêng, chúng tôi nhận thấy nguy cơ bùng phát dịch trên địa bàn xã và lan rộng ra khu vực khác là rất lớn. Mặt khác, cho đến nay các nghiên cứu về chủ đề trên hầu như chưa được quan tâm triển khai trong thực tiễn. Đặc biệt tại thành phố Hà Nội chưa có nghiên cứu về kiến thức, thực hành phòng, chống bệnh TCM của người chăm sóc chính trẻ dưới 5 tuổi tại các huyện ngoại thành. Để có cái nhìn cụ thể hơn về hiểu biết và thực hành của người chăm sóc trẻ nhằm có những khuyến nghị xác đáng, chúng tôi thực hiện nghiên cứu: “Kiến thức, thực hành và một số yếu tố liên quan đến phòng, chống bệnh Tay chân miệng của người chăm sóc chính với trẻ dưới 5 tuổi tại xã Lệ Chi, huyện Gia Lâm, thành phố Hà Nội năm 2013”.
MỤC TIÊU NGHIÊN cứu
1. Mô tả kiến thức, thực hành phòng, chống bệnh TCM của người chăm sóc chính với trẻ dưới 5 tuổi tại xã Lệ Chi, huyện Gia Lâm năm 2013.
2. Phân tích một số yếu tổ liên quan đến kiến thức, thực hành phòng, chống bệnh TCM của người chăm sóc chính với trẻ dưới 5 tuổi tại xã Lệ Chi, huyện Gia Lâm năm 2013.
MỤC LỤC
Trang
ĐẶT VẨN ĐỀ 1
MỤC TIÊU NGHIÊN cứu 3
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU 4
1.1. Khái niệm về bệnh tay chân miệng 4
1.2. Lịch sử bệnh tay chân miệng 4
1.3. Đặc điểm dịch tễ học bệnh TCM 5
1.4. Lâm sàng và cận lâm sàng bệnh TCM 6
1.5. Điều trị 9
1.6. Các biện pháp phòng, chống 11
1.7. Tình hình mắc bệnh TCM trên thế giới và Việt Nam 14
1.8. Các nghiên cứu về TCM trên thế giới và Việt Nam 17
CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN cứu 20
2.1. Đối tượng nghiên cứu 20
2.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu 20
2.3. Thiết kế nghiên cứu 20
2.4. Phương pháp chọn mẫu 20
2.5. Phương pháp thu thập số liệu 22
2.6. Các biến số nghiên cứu 23
2.7. Các khái niệm, thước đo, tiêu chuẩn đánh giá 25
2.8. Phương pháp phân tích số liệu 27
2.9. Vấn đề đạo đức trong nghiên cứu 27
2.10. Hạn chế của nghiên cứu, sai số và biện pháp khắc phục 28
CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN cứu 29
3.1. Thông tin chung về đối tượng nghiên cứu 29
3.2. Kiến thức của NCSC trẻ trong phòng chống bệnh TCM 32
3.3. Thực hành phòng chống bệnh TCM 38
3.4. Mối liên quan giữa các đặc điểm nhân khẩu học và kiến thức, thực hành 41
CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN 47
4.1. Kiến thức, thực hành phòng chống bệnh TCM 47
4.2. Mối liên quan giữa các đặc điểm nhân khẩu học với kiến thức, thực hành phòng
chống bệnh TCM 54
4.3. Mối liên quan giữa kiến thức và thực hành phòng chống TCM 55
CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN 57
CHƯƠNG 6: KHUYẾN NGHỊ 59
TÀI LIỆU THAM KHẢO 60
Phụ lục 1: Cây vấn đề
Phụ lục 2: Phiếu phỏng vấn
Phụ lục 3: Hướng dẫn đánh giá