KIẾN THỨC, THỰC HÀNH VÀ MỘT SỐ YẾU TỐ LIÊN QUAN TRONG PHÒNG, CHỐNG LÂY TRUYỀN VI RÚT VIÊM GAN B TRÊN PHỤ NỮ MANG THAI CÓ HBV TẠI ĐỒNG THÁP VÀ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH NĂM 2020

LUẬN VĂN THẠC SĨ Y TẾ CÔNG CỘNG KIẾN THỨC, THỰC HÀNH VÀ MỘT SỐ YẾU TỐ LIÊN QUAN TRONG PHÒNG, CHỐNG LÂY TRUYỀN VI RÚT VIÊM GAN B TRÊN PHỤ NỮ MANG THAI CÓ HBV TẠI ĐỒNG THÁP VÀ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH NĂM 2020.Viêm gan B (VGB) là bệnh nhiễm trùng gan có khả năng đe dọa đến tính mạng. Nhiễm vi rút viêm gan B là một vấn đề có tính chất toàn cầu. Theo báo cáo của WHO năm 2002, thì có hơn 2 tỷ người trên thế giới bị nhiễm vi rút viêm gan B, trong đó có 350 triệu người mang vi rút viêm gan B mạn tính. Hàng năm, hơn 4 triệu ca lâm sàng liên quan đến vi rút viêm gan B và 25% trong số đó mang bệnh, ước tính trên thế giới có tới một triệu người mang vi rút viêm gan B mạn tính chết vì ung thư gan nguyên phát và xơ gan [73].
Bệnh viêm gan B có thể phòng, chống được nếu sử dụng vắc xin sớm và tuân thủ điều trị. WHO khuyến cáo sử dụng vắc xin viêm gan B trong chương trình tiêm chủng mở rộng để tiêm chủng cho trẻ ở tất cả các quốc gia [71]. Vi rút viêm gan B tồn tại trong máu và dịch thể, có thể lây truyền theo 3 đường: Từ mẹ sang con, qua đường máu và quan hệ tình dục không sử dụng bao cao su. Ở Việt Nam, đường phổ biến nhất là lây truyền từ mẹ sang con và cũng là nguyên nhân thường gặp nhất. Nhiều thai phụ không biết mình bị nhiễm vi rút viêm gan B do không có triệu chứng và không được xét nghiệm [26].

Mặc dù bệnh VGB có thể dự phòng được, tỷ lệ bao phủ vắc xin VGB trên toàn cầu mới đạt 75% thấp hơn nhiều so với mục tiêu cần đạt là 90%. Trong đó tỷ lệ tiêm vắc xin VGB liều sơ sinh (trong vòng 24 giờ đầu) mới đạt 27% [28].
Việc tiêm vắc xin thực hiện càng sớm thì hiệu quả càng cao, với mũi tiêm trong 24 giờ kết hợp với tiêm đủ 3 liều vắc xin, thì khả năng phòng được 85-90% các trường hợp lây truyền từ mẹ sang con [28].
Trên thực tế, nhiều trẻ sinh ra từ mẹ có vi rút viêm gan B dương tính vẫn bị nhiễm bệnh viêm gan B sau khi sinh, mặc dù đã được tiêm vắc xin viêm gan B.2 Lây truyền viêm gan B trong quá trình chuyển dạ và khi đẻ là nguyên nhân phổ biến trong cơ chế lây truyền vi rút viêm gan B từ mẹ sang con[28].
Trung tâm gan Á Châu – Trường đại học Stanford cho rằng viêm gan B là “kẻ giết người thầm lặng”. Khi có các biểu hiện lâm sàng thì thường bệnh đã ở giai đoạn muộn. Và VGB là nguyên nhân chính gây ung thư gan, là nguyên nhân của 37% các trường hợp tử vong do ung thư gan trên thế giới. Người mắc viêm gan B mạn có nguy cơ bị ung thư gan cao gấp 100 lần so với người không mắc[26].
Trẻ sơ sinh có nguy cơ tiến triển thành viên gan B mạn cao nhất. Trên 90% trẻ sinh từ mẹ nhiễm viêm gan B sẽ mắc viêm gan B mạn nếu không được tiêm vắc xin và điều trị dự phòng [26].
Mặc dù Bộ Y tế Việt Nam đã rất quan tâm đến việc kiểm soát bệnh. Nhưng không có nhiều nghiên cứu về kiến thức, thực hành phòng, chống lây truyền vi rút viêm gan B tại Việt Nam, đặc biệt là trên đối tượng thai phụ có vi rút viêm gan B.
Vì vậy nhóm nghiên cứu tiến hành thu thập số liệu với mục đích chính là khảo sát nhận thức việc phòng, chống lây truyền vi rút VGB của các bà mẹ mang thai có HBV tại 2 địa điểm: Bệnh viện Từ Dũ – TP. HCM và bệnh viện đa khoa Đồng Tháp từ đề tài cấp Bộ mà cơ quan chủ trì nghiên cứu là Viện Pasteur Thành Phố Hồ Chí Minh với các mục tiêu cụ thể như sau:
1. Đánh giá kiến thức và thực hành phòng, chống lây truyền vi rút viêm gan B của thai phụ có HBV tại bệnh viện đa khoa Đồng Tháp và Bệnh viện Từ Dũ – TP. HCM năm 2020.
2. Phân tích một số yếu tố liên quan đến kiến thức, thực hành phòng, chống lây truyền vi rút viêm gan B của đối tượng nghiên cứu

MỤC LỤC
ĐẶT VẤN ĐỀ……………………………………………………………………………………….1
CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU ………………………………………………….3
1.1. TỔNG QUAN VỀ BỆNH VIÊM GAN B………………………………………3
1.1.1. Tình hình phân bố viêm gan B theo địa lý…………………………………..3
1.1.2. Đặc điểm của Vi rút viêm gan B ……………………………………………….8
1.1.3. Khả năng gây bệnh của vi rút viêm gan B…………………………………10
1.1.4. Lây truyền Vi rút viêm gan B………………………………………………….12
1.1.5. Các biện pháp phòng, chống …………………………………………………..13
1.1.6. Tiêm vắc xin viêm gan B trên trẻ được sinh ra từ mẹ có HBV ……..16
1.1.7. Hiệu quả của tiêm chủng vắc xin VGB trong chương trình TCMR .23
1.2. TÌNH HÌNH VÀ LUẬN GIẢI MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU………….25
1.2.1. Đánh giá tổng quan ……………………………………………………………….25
1.2.2. Luận giải……………………………………………………………………………..28
1.3. KHUNG LÝ THUYẾT ……………………………………………………………..30
1.4. GIỚI THIỆU ĐỊA ĐIỂM NGHIÊN CỨU …………………………………..30
1.4.1. Bệnh viện Từ Dũ…………………………………………………………………..30
1.4.2. Bệnh viện Đa khoa Đồng Tháp ……………………………………………….30
CHƯƠNG 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU………….32
2.1. ĐỐI TƯỢNG. ĐỊA ĐIỂM VÀ THỜI GIAN NGHIÊN CỨU………..32
2.1.1. Đối tượng nghiên cứu ……………………………………………………………32
2.1.2. Địa điểm nghiên cứu……………………………………………………………..32
2.1.3. Thời gian nghiên cứu …………………………………………………………….32
2.2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ………………………………………………32
2.2.1. Thiết kế nghiên cứu ………………………………………………………………32
2.2.2. Cỡ mẫu và cách chọn mẫu ……………………………………………………..332.3. Các biến số, chỉ số nghiên cứu và tiêu chí đánh giá………………………34
2.3.1. Biến số và chỉ số nghiên cứu…………………………………………………..34
2.3.2. Tiêu chí đánh giá ………………………………………………………………….37
2.4. PHƯƠNG PHÁP THU THẬP THÔNG TIN ………………………………38
2.4.1. Công cụ thu thập thông tin ……………………………………………………..38
2.4.2. Các kỹ thuật thu thập thông tin ……………………………………………….38
2.4.3. Quy trình thu tuyển ……………………………………………………………….38
2.5. PHÂN TÍCH VÀ XỬ LÝ SỐ LIỆU ……………………………………………40
2.6. SAI SỐ VÀ BIỆN PHÁP KHỐNG CHẾ SAI SỐ…………………………40
2.6.1. Sai số ………………………………………………………………………………….40
2.6.2. Biện pháp khắc phục……………………………………………………………..41
2.7. VẤN ĐỀ ĐẠO ĐỨC NGHIÊN CỨU ………………………………………….41
2.8. HẠN CHẾ CỦA ĐỀ TÀI …………………………………………………………..42
CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ………………………………………………43
3.1. THỜI GIAN THU TUYỂN ……………………………………………………….43
3.2. THÔNG TIN CHUNG ………………………………………………………………43
3.3. KIẾN THỨC VÀ THỰC HÀNH PHÒNG CHỐNG LÂY TRUYỀN
VI RÚT VIÊM GAN B CỦA ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU…………………49
3.3.1. Kiến thức về phòng, chống lây truyền vi rút VGB ……………………..49
3.3.2. Thực hành phòng, chống lây truyền VGB của thai phụ……………….57
3.4. YẾU TỐ LIÊN QUAN ĐẾN KIẾN THỨC VÀ THỰC HÀNH……..57
3.4.1. Yếu tố liên quan đến kiến thức về phòng, chống lây truyền vi rút VGB
của thai phụ có HBV ………………………………………………………………………..57
3.4.2. Yếu tố liên quan đến thực hành của thai phụ có HBV …………………66
CHƯƠNG 4. BÀN LUẬN ……………………………………………………………………70
4.1. ĐÁNH GIÁ KIẾN THỨC VÀ THỰC HÀNH PHÒNG CHỐNG LÂY
TRUYỀN VI RÚT VIÊM GAN B CỦA THAI PHỤ CÓ HBV………………70
4.1.1. Kiến thức của thai phụ có HBV về đường lây truyền vi rút VGB….70
 Thực hành của thai phụ có HBV ……………………………………………..75
4.2. MỘT SỐ YẾU TỐ LIÊN QUAN ĐẾN KIẾN THỨC, THỰC HÀNH
PHÒNG, CHỐNG LÂY TUYỀN VI RÚT VIÊM GAN B CỦA ĐỐI
TƯỢNG NGHIÊN CỨU……………………………………………………………………77
KẾT LUẬN ……………………………………………………………………………………..86
KHUYẾN NGHỊ………………………………………………………………………………….88
TÀI LIỆU THAM KHẢO…………………………………………………………………….8

DANH MỤC BẢNG
Bảng 1. 1: Một số nghiên cứu nhiễm HBsAg(+)……………………………………5
Bảng 1. 2: Một số nghiên cứu nhiễm HBsAg(+) trên phụ nữ có thai ………..6
Bảng 1. 3: Lịch tiêm vắc xin VGB: chương trình TCMR ……………………..18
Bảng 2. 1: Biến số và chỉ số nghiên cứu …………………………………………….34
Bảng 2. 2: Tính điểm kiến thức của thai phụ có HBV…………………………..37
Bảng 2. 3: Thực hành đối với thai phụ có HBV…………………………………..38
Bảng 3. 1: Đặc điểm nhân khẩu học của đối tượng tham gia nghiên cứu ..44
Bảng 3. 2: Kiến thức của thai phụ có HBV về đường lây truyền…………….50
Bảng 3. 3: Kiến thức của thai phụ có HBV về cách phòng, chống lây truyền
vi rút VGB tốt nhất cho trẻ ……………………………………………………………………..51
Bảng 3. 4: Kiến thức của thai phụ có HBV về tiêm phòng vắc xin VGB cho
trẻ……………………………………………………………………………………………………….52
Bảng 3. 5: Nguồn tìm hiểu kiến thức VGB của thai phụ có HBV …………..54
Bảng 3. 6: Kiến thức đúng về phòng, chống lây truyền vi rút viên van B của
thai phụ có HBV …………………………………………………………………………………..55
Bảng 3. 7: Thực hành của thai phụ có HBV………………………………………..57
Bảng 3. 8: Yếu tố liên quan đến kiến thức đường lây truyền qua đường tình
dục ……………………………………………………………………………………………………..58
Bảng 3. 9: Yếu tố liên quan đến kiến thức về đường lây truyền từ mẹ sang
con ……………………………………………………………………………………………………..59
Bảng 3. 10: Yếu tố liên quan đến kiến thức về cách phòng, chống lây truyền
vi rút VGB của thai phụ có HBV……………………………………………………………..60
Bảng 3. 11: Các yếu tố liên quan đến kiến thức về đối tượng tiêm phòng vắc
xin của thai phụ có HBV ………………………………………………………………………..61
Thang Long University LibraryBảng 3. 12: Yếu tố liên quan đến kiến thức về số mũi tiêm đủ liều đối với trẻ
dưới 12 tháng tuổi …………………………………………………………………………………62
Bảng 3. 13: Yếu tố liên quan đến kiến thức về thời điểm tiêm tốt nhất cho trẻ
dưới 12 tháng tuổi …………………………………………………………………………………63
Bảng 3. 14: Yếu tố liên quan đến kiến thức về thời gian bảo vệ của vắc xin
…………………………………………………………………………………………………………..64
Bảng 3. 15: Yếu tố liên quan đến điểm kiến thức chung ……………………….65
Bảng 3. 16: Yếu tố liên quan đến thực hành của thai phụ ……………………..66
Bảng 3. 17: Mối liên quan giữa kiến thức và nguồn tìm hiểu kiến thức của
thai phụ có HBV …………………………………………………………………………………..68
Bảng 3. 18: Mối liên quan giữa điểm kiến thức và thực hành của thai phụ có
HBV……………………………………………………………………………………………………68
Bảng 3. 19: Mối liên quan giữa thực hành của thai phụ và thực hành của
người chồng …………………………………………………………………………………………6