Lichen nitidus: Nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán và điều trị

Lichen là bệnh gì?

Lichen là một thương tổn cơ bản trên da biểu hiện bằng một đám da dày, thẫm màu thâm nhiễm kèm theo ngứa mạn tính. Lichen là một bệnh ngoài da tuy không nguy hiểm nhưng lại kéo dài và dễ tái phát.

Lichen nitidus là gì?

Lichen nitidus hay lichen phẳng là một bệnh viêm da lành tính, mạn tính với các thương tổn đặc trưng là những nốt sần phẳng, thường là màu tím (có khi hồng, nâu) hình đa giác, có giới hạn rõ, bề mặt sần thường nhẵn bóng, có khi hơi trũng và có vẩy dính. Các sần liên kết lại thành những mảng rộng, tròn hay bầu dục hoặc ngoằn ngoèo kèm theo ngứa.

Thương tổn thường có ở mọi vị trí nhưng hay gặp là mặt trước cổ tay, cẳng tay, mặt trước cẳng chân, vùng thắt lưng, không mấy khi thấy ở lòng bàn chân, bàn tay. Cũng có một số người bị liken phẳng nhưng thương tổn lại ở niêm mạc. Nhiều khi thương tổn ở miệng mà không có các thương tổn trên da.

Biểu hiện trên da, lichen planus thường xuất hiện dưới dạng tía, ngứa, nổi mụn phẳng trong vài tuần. Trong miệng, âm đạo và các khu vực khác được bao phủ bởi màng nhầy, lichen planus hình thành các mảng trắng, đôi khi có vết loét đau đớn.

Hầu hết mọi người có thể quản lý các trường hợp điển hình, nhẹ của lichen planus tại nhà, mà không cần chăm sóc y tế. Nếu tình trạng gây đau hoặc ngứa đáng kể, bạn có thể cần thuốc theo toa. Lichen planus không truyền nhiễm.

Lichen planus có thể khó quản lý trên âm hộ và trong âm đạo, gây đau dữ dội và đôi khi để lại sẹo. Rối loạn chức năng tình dục có thể trở thành một biến chứng lâu dài. Loét miệng có thể ảnh hưởng đến khả năng ăn uống của bạn. Da bị ảnh hưởng có thể hơi tối hơn ngay cả sau khi phát ban, đặc biệt là ở những người da tối.

Lichen miệng làm tăng nguy cơ ung thư miệng. Nếu không được điều trị, lichen của ống tai có thể dẫn đến mất thính giác.

Khoảng 0,5-1% dân số mắc bệnh với tỉ lệ giữa nam và nữ ngang nhau. Lứa tuổi hay gặp từ 30-60 tuổi và ít gặp ở trẻ em. Bệnh có thể cấp tính hoặc diễn biến mạn tính trong thời gian dài, nhiều năm và có thể ổn định.

Lichen nitidus xảy ra khi hệ thống miễn dịch của bạn tấn công các tế bào của da hoặc màng nhầy. Không rõ tại sao phản ứng miễn dịch bất thường này xảy ra. Tình trạng này không truyền nhiễm.

Nguyên nhân chưa thực sự rõ ràng, có 1 số yếu tố được cho là nguyên nhân gây lichen phẳng bao gồm:

• Hiện tượng tự miễn dịch: hệ thống miễn dịch hoạt động quá mức và sản sinh quá nhiều kháng thể khiến da của người bệnh bị ảnh hưởng. Jeremy Fenton, dược sĩ kiêm chuyên viên y tế tại phòng khám da liễu Schweiger Dermatology – New York cho biết, đây là một trong những rối loạn của hệ thống miễn dịch, còn gọi là hội chứng tự miễn dịch, tác nhân chủ yếu gây ra Lichen phẳng.

• Tác dụng phụ của một số loại thuốc: lichen phẳng cũng có thể xảy đến do cơ thể phản ứng với một số loại thuốc.những dược phẩm điều trị bệnh tim, viêm khớp, cao huyết áp, sốt rét, tiểu đường, thuốc giảm đau, chống viêm và kháng sinh là một trong số những sản phẩm có thể gây ra căn bệnh này.

• Phản ứng với kim loại trong miệng: chủ yếu xuất hiện ở phụ nữ và những người tuổi trung lưu, bệnh thường xảy đến sau khi bạn đã từng điều trị phục hồi răng bằng amalgam. Chất này có thể là nguyên nhân gây nên Lichen phẳng.

• Viêm gan C: để phòng ngừa, một khi bị Lichen phẳng, hãy kiểm tra xem bản thân có bị viêm gan C hay không. Trong khi viêm gan C khó có thể chẩn đoán được bởi các triệu chứng thường xuất hiện muộn, Lichen phẳng chính là giải pháp hoàn hảo giúp bệnh nhân phát hiện viêm gan C và điều trị kịp thời.

• Nhiễm virus: một vài loại Lichen phẳng có nguyên nhân từ virus epstein-barr, cytomegalovirus, varicella zoster, herpes, human papilloma, thậm chí cả HIV. Tuy nhiên, những tác nhân này không phổ biến như viêm gan C.

• Stress: những người chịu trầm cảm, lo âu trong thời gian dài cũng sở hữu nguy cơ mắc Lichen phẳng cao hơn nhiều so với người bình thường. 

Một số yếu tố khác:

• Tiêm vac-xin cúm

• Thuốc giảm đau, chẳng hạn như ibuprofen và naproxen 

Tổn thương da: Lichen nitidus xuất hiện thành cụm nhỏ các sẩn, sáng lấp lánh. Đặc điểm của các sẩn này là:

• Kích thước lớn bằng đầu kim đến đầu đinh, Hình dạng. Bề mặt phẳng và tròn.

• Màu. Các sẩn có cùng màu da. Chúng có thể hơi hồng trên những người có da sáng màu, hoặc sáng màu hơn trên nền da những người có màu da bình thường hoặc da sẫm màu.

• Vị trí. Sẩn lichen nitidus thường xảy ra trên ngực, bụng, cánh tay và vùng sinh dục, kể cả dương vật. Chúng hiếm khi xuất hiện trên lòng bàn tay, lòng bàn chân hoặc móng tay. Lichen nitidus có thể biến mất ở một vùng trên cơ thể, sau đó xuất hiện tại vùng khác. Có thể gặp hiện tượng Koebner: người bệnh gãi, dọc theo vết gãi xuất hiện thương tổn mới.

• Sẩn có thể liên kết thành mảng, khi khỏi để lại vết thâm.

• Tổn thương niêm mạc: 40-60% bệnh nhân có tổn thương ở niêm mạc. Có thể chỉ ở niêm mạc mà không có tổn thương da. Vị trí thường gặp nhất là ở lưỡi và niêm mạc má, ngoài ra còn có thể gặp ở thanh quản, amiđan, quy đầu, âm đạo, niêm mạc dạ dày-ruột, quanh hậu môn. Tổn thương đặc trưng là các mảng trắng ở miệng hoặc trên môi hoặc lưỡi. Vết loét đau ở miệng hoặc âm đạo

• Tổn thương ở da đầu có thể gây rụng tóc vĩnh viễn.Thay đổi màu da đầu

• Tổn thương móng gặp ở 10% người bệnh với các biểu hiện là những khía dọc, dày móng, tách móng hoặc teo móng.

• Cơ năng: Ngứa. Trong những trường hợp hiếm hoi, sẩn lichen nitidus có thể gây ngứa, đôi khi ngứa dữ dội. Các sẩn có thể xuất hiện thành hàng, dọc theo vết trầy xước, nếp gấp hoặc vùng bị tì đè liên tục như một nếp da trên bụng hoặc các nếp gấp khuỷu tay hoặc cổ tay.

Khi nào bạn cần gặp bác sĩ?

Gặp bác sĩ nếu các sẩn nhỏ hoặc một tình trạng giống như phát ban xuất hiện trên da mà không có lý do rõ ràng như phản ứng dị ứng được biết đến hoặc tiếp xúc với chất độc. Có nhiều tình trạng có thể gây ra phản ứng da, tốt nhất là có một chẩn đoán nhanh chóng và chính xác.

Cần được chăm sóc ngay nếu tình trạng da đi kèm với các dấu hiệu và triệu chứng khác như:

• Sốt

• Ngứa

• Mủ hoặc chảy dịch từ phát ban

Bất cứ ai cũng có thể phát triển lichen planus. Nhưng tình trạng thường ảnh hưởng nhất đến người trung niên. Planen lichen miệng thường ảnh hưởng đến phụ nữ trung niên.

Chưa có biện pháp nào phòng bệnh.

Chẩn đoán xác định dựa vào

Tiền sử bệnh

Triệu chứng cơ năng

Khám lâm sàng

Một số xét nghiệm cận lâm sàng bao gồm:

• Sinh thiết. Bác sĩ lấy một mảnh mô nhỏ bị ảnh hưởng để kiểm tra dưới kính hiển vi. Các mô được phân tích để xác định xem nó có các mẫu tế bào đặc trưng của lichen planus. Hình ảnh mô bệnh học: dầy sừng, dầy lớp hạt, thoái hóa lớp đáy. Phần trung bì nông các tế bào thâm nhiễm làm biến dạng nhú bì tạo thành vòm, giới hạn rõ. Tế bào thâm nhiễm chủ yếu là CD4+, CD8+ và tương bào.

• Miễn dịch huỳnh quang trực tiếp. Lắng đọng phức hợp miễn dịch mà chủ yếu là IgM ở thượng bì và trung bì, một phần nhỏ IgA và C3.

• Xét nghiệm viêm gan C. Bạn có thể lấy máu của mình để kiểm tra viêm gan C, đây là nguyên nhân có thể gây ra bệnh lichen nitidus

• Xét nghiệm dị ứng. Bác sĩ có thể giới thiệu bạn đến một chuyên gia dị ứng (bác sĩ dị ứng) hoặc bác sĩ da liễu để tìm hiểu xem bạn có bị dị ứng với thứ gì đó có thể kích hoạt lichen  không.

Các xét nghiệm khác có thể cần thiết nếu bác sĩ nghi ngờ có bất kỳ biến thể nào của lichen, chẳng hạn như loại ảnh hưởng đến thực quản, bộ phận sinh dục, tai hoặc miệng.

Thương tổn trên da thường tự hết sau vài tháng đến vài năm. Một số trường hợp dễ tái phát, kháng lại các phương pháp điều trị vì vậy dù sử dụng phương pháp điều trị nào, cần đến bác sĩ để hẹn tái khám khoảng một năm một lần.

Cách chữa lichen phẳng bao gồm thuốc và phương pháp điều trị khác có thể giúp giảm ngứa, giảm đau và thúc đẩy chữa bệnh. Trị liệu có thể là thử thách. Nói chuyện với bác sĩ của bạn để cân nhắc những lợi ích tiềm năng chống lại tác dụng phụ có thể có của điều trị.

Nguyên tắc điều trị

• Thuốc bôi ngoài da và niêm mạc

• Điều trị toàn thân

• Điều trị các bệnh khác kèm theo (nếu có)

Các biện pháp tự chăm sóc có thể giúp giảm ngứa và khó chịu do lichen bao gồm các:

• Ngâm mình trong bồn tắm với bột yến mạch keo (Aveeno, loại khác), sau đó là kem dưỡng ẩm

• Sử dụng một loại kem hoặc thuốc mỡ hydrocortisone không kê đơn, có chứa ít nhất 1 phần trăm hydrocortison 

• Tránh gãi hoặc làm tổn thương da 

Đối với lichen miệng, vệ sinh răng miệng tốt và thăm khám nha sĩ thường xuyên là rất quan trọng. Bạn có thể giúp giảm đau do loét miệng bằng cách tránh:

• Hút thuốc

• Uống rượu

• Tiêu thụ thức ăn cay hoặc axit

Xem thêm:

• Các biện pháp chẩn đoán ung thư da
• Ung thư hắc tố da
• Ung thư da: Nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán và điều trị