Mầm bệnh ký sinh trùng trên rau tưới bằng nước thải tại thành phố và nông thôn tỉnh Hòa Bình

Nghiên cứu đánh giá ô nhiễm mầm bệnh ký sinh trùng trên rau được tưới bằng nước thải tại thành phố và nông thôn tỉnh Hoà Bình. Xét nghiệm 660 mẫu rau tưới bằng nước thải gồm 6 loài chính theo phương pháp Romanenko tìm mầm bệnh ký sinh trùng. Kết quả cho thấy các loài rau ở thành phố và nông thôn đều có nhiễm mầm bệnh ký sinh trùng, đặc biệt là mầm bệnh đơn bào. Tỷ lệ ô nhiễm mầm bệnh ký sinh trùng ở thành phố và nông thôn tương ứng là: tỷ lệ nhiễm giun sán chung 1,2% và 6,1%, trong đó nhiễm trứng giun đũa 0,9% và 3,0%, trứng giun tóc 0,3% và 1,2%; tỷ lệ nhiễm đơn bào chung 23,6% và 23,9%, trong đó nhiễm bào nang amíp 1,8% và 4,2%, E. coli 1,5% và 4,2%, Cryptosporidium 5,2% và 7,0%, Cyclospora 6,7% và 8,2%, Giardia 2,7% và 3,3%, các đơn bào khác 8,1% và 15,2%. Từ đó có thể kết luận: tại Hoà Bình, các loài rau chủ yếu đều bị ô nhiễm mầm bệnh ký sinh trùng giun sán và đơn bào gây bệnh cho người.

Môi trường bị ô nhiễm bởi mầm bệnh ký sinh trùng rất đa dạng và phong phú. Những mầm bệnh này có khả năng lây nhiễm cho người, có thể chủ động chui qua da như giun móc/mỏ, sán máng… nhưng phần lớn thụ động qua thức ăn, trong đó có rau là nguồn thực phẩm không thể thiếu hàng ngày. Tại Việt Nam, hầu hết mọi người đều nhiễm một hay nhiều loài ký sinh trùng truyền lây qua rau bao gồm giun sán và đơn bào. Tình hình nhiễm giun đũa và giun tóc ở miền Bắc, có nơi tỷ lệ nhiễm 2 loại giun này là 80 – 90%. Tình hình nhiễm giun móc cao trên phạm vi cả nước, có nơi 70 – 80%. Sán lá gan nhỏ phân bố ở ít nhất 24 tỉnh, có địa phương tỷ lệ nhiễm trên 30% như Nam Định, Ninh Bình, Hà Tây, Thanh Hoá, Phú Yên, Bình Định; có nơi bệnh lưu hành trên toàn tỉnh như Hoà Bình. Sán lá gan lớn phân bố ở ít nhất trên 47 tỉnh với số lượng bệnh nhân gần 6.000 người, có nơi tỷ lệ nhiễm 11,1% như ở Khánh Hoà. Sán lá ruột lớn lưu hành ở ít nhất 16 tỉnh, có nơi tỷ lệ nhiễm 3,8% như Đăc Lăc. Sán lá ruột nhỏ đã xác định lưu hành ở ít nhất 18 tỉnh với 5 loài, có 130 nơi tỷ lệ nhiễm tới 52,4% như Nam Định. Sán lá phổi phân bố ở ít nhất 10 tỉnh, có nơi tỷ lệ nhiễm 15% như Sơn La. Sán dây/ấu trùng sán lợn lưu hành ở ít nhất 50 tỉnh, có nơi tỷ lệ nhiễm sán dây 12% và nhiễm ấu trùng sán lợn 7,2% (Nguyễn Văn Đề và cs, 1998; 2006). Bên cạnh đó, động vật cũng bị nhiễm những ký sinh trùng gây bệnh cho người. Nguồn bệnh từ người và súc vật gây ô nhiễm cho môi trường là hết sức nghiêm trọng, trong đó có ô nhiễm rau, đặc biệt là rau được tưới bằng nước thải.

Trồng rau tưới bằng nước thải là phổ biến ở Việt Nam nói chung và Hòa Bình nói riêng. Để góp phần đánh giá ô nhiễm mầm bệnh ký sinh trùng trên rau tưới bằng nước thải ở thành phố và nông thôn tại Hòa Bình nhằm đề xuất giải pháp sản xuất rau an toàn phục vụ đời sống dân sinh. Như vậy, việc thực hiện nghiên cứu này là hết sức cần thiết với mục tiêu:

–   Xác định mầm bệnh ký sinh trùng trên rau được tưới bằng nước thải tại thành phố Hoà Bình.

–   Xác định mầm bệnh ký sinh trùng trên rau được tưới bằng nước thải tại nông thôn xã