Mô tả đặc điểm lâm sàng, thể bệnh theo y học cổ truyền, một số yếu tố liên quan của người bệnh trĩ điều trị tại Bệnh viện y học cổ truyền Trung Ương năm 2019-2020

Luận văn thạc sĩ y học Mô tả đặc điểm lâm sàng, thể bệnh theo y học cổ truyền, một số yếu tố liên quan của người bệnh trĩ điều trị tại Bệnh viện y học cổ truyền Trung Ương năm 2019-2020.Bệnh trĩ là một bệnh thường gặp với tỷ lệ mắc cao trong cộng đồng và là bệnh đứng hàng đầu trong các bệnh lý hậu môn trực tràng [1]. Theo Vương Bân (2017) bệnh trĩ là một bệnh phổ biến trong thực hành lâm sàng. Nó cho thấy tỷ lệ mắc bệnh trĩ chiếm 87,25% các bệnh về hậu môn trực tràng [2]. Theo John F.Johanson năm 1990, tỷ lệ mắc bệnh trĩ được ước tính là 4,4% ở người trưởng thành Hoa Kỳ, với tỷ lệ mắc cao nhất từ 45-65 tuổi [3]. Theo Loder PB, Kamm MA, Nicholls RJ, Phillips RKS (1994) bệnh trĩ là ước tính ảnh hưởng đến khoảng một phần ba dân số [4]. Theo nghiên cứu của tác giả Nguyễn Mạnh Nhâm (2004) về bệnh trĩ tại các tỉnh phía bắc thì tỷ lệ bị bệnh trĩ là 55% và độ tuổi mắc bệnh từ 30- 50 tuổi. Bệnh trĩ tuy không gây nguy hiểm ngay đến tính mạng, song gây ra nhiều hậu quả xấu với sức khỏe như đại tiện ra máu, viêm nhiễm từng đợt, đặc biệt búi trĩ sa ra ngoài khi gắng sức gây đau nhức, ẩm ướt, khó chịu, hoặc khi chảy máu nhiều dẫn đến thiếu máu, có thể gây tắc mạch trĩ gây đau đớn rất nhiều cho người bệnh [5].

Trĩ là một hệ thống đám rối tĩnh mạch sinh lý bình thường nằm ở vùng hậu môn trực tràng, do một nguyên nhân cơ hội nào đấy làm cho hệ thống tĩnh mạch trĩ sa giãn không hồi phục [6].
Bệnh trĩ gặp ở mọi lứa tuổi, không phân biệt giới tính, hay gặp ở những người có công việc ngồi lâu, ít vận động, người bị bệnh vùng đại tràng, phụ nữ có thai… Bệnh có liên quan đến thói quen vận động, sinh hoạt.
Y học cổ truyền đã bàn luận về bệnh trĩ từ rất sớm với bệnh danh là hạ trĩ, trong đó có các y văn kinh điển như: Nội kinh, Hải Thượng Y Tông Tâm Lĩnh, Tuệ Tĩnh toàn tập… Tuy nhiên việc mô tả nguyên nhân, các đặc điểm lâm sàng và phân thể bệnh chưa thống nhất. Cho đến nay vẫn còn thiếu các tiêu chí khách quan để phân biệt các hội chứng YHCT của bệnh. Vì vậy việc mô tả các đặc điểm lâm sàng, xác định một số yếu tố liên quan của người bệnh trĩ là rất cần thiết giúp phát hiện sớm bệnh, nâng cao hiệu quả điều trị, chất lượng cuộc sống của người bệnh trĩ. Tại Việt Nam các đề tài nghiên cứu về đặc điểm lâm sàng, phân thể bệnh danh trĩ theo y học cổ truyền còn rất ít [7].
Vì vậy chúng tôi thực hiện đề tài: “Mô tả đặc điểm lâm sàng, thể bệnh theo y học cổ truyền, một số yếu tố liên quan của người bệnh trĩ điều trị tại Bệnh viện y học cổ truyền Trung Ương năm 2019-2020”.
Mục tiêu nghiên cứu:
1. Mô tả đặc điểm lâm sàng, thể bệnh theo y học cổ truyền của người bệnh
trĩ điều trị tại Bệnh viện y học cổ truyền Trung Ương năm 2019-2020.
2. Mô tả một số yếu tố liên quan của người bệnh trĩ điều trị tại Bệnh viện y học cổ truyền Trung Ương năm 2020

MỤC LỤC
LỜI CẢM ƠN
LỜI CAM ĐOAN
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC BẢNG
DANH MỤC BIỂU ĐỒ
DANH MỤC CÁC HÌNH, SƠ ĐỒ
ĐẶT VẤN ĐỀ …………………………………………………………………………………………..1
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN ………………………………………………………………………3
1.1. Bệnh trĩ theo YHHĐ………………………………………………………………………….3
1.1.1. Giải phẫu ống hậu môn………………………………………………………………..3
1.1.2. Nguyên nhân của trĩ theo YHHĐ…………………………………………………..9
1.1.3. Cơ chế bệnh sinh………………………………………………………………………10
1.1.4. Bản chất của trĩ ………………………………………………………………………..10
1.1.5. Chẩn đoán bệnh trĩ theo YHHĐ…………………………………………………..11
1.1.6. Phân loại trĩ theo YHHĐ ……………………………………………………………13
1.2 Bệnh trĩ theo YHCT ………………………………………………………………………… 14
1.2.1 Nguyên nhân, cơ chế bệnh sinh ……………………………………………………14
1.2.2 Đặc điểm lâm sàng, phân thể của bệnh trĩ theo YHCT……………………..17
1.3 Một số yếu tố thuận lợi gây bệnh trĩ …………………………………………………… 21
1.3.1 Trên thế giới……………………………………………………………………………..21
1.3.2 Tại Việt Nam…………………………………………………………………………….24
CHƯƠNG II: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU…………….. 26
2.1. Đối tượng nghiên cứu……………………………………………………………………… 26
2.1.1 Tiêu chuẩn lựa chọn …………………………………………………………………..26
2.1.2 Tiêu chuẩn loại trừ …………………………………………………………………….26
2.2. Phương pháp nghiên cứu …………………………………………………………………. 262.2.1. Thiết kế nghiên cứu…………………………………………………………………..26
2.2.2. Chọn mẫu và cỡ mẫu…………………………………………………………………27
2.2.3. Quy trình nghiên cứu…………………………………………………………………27
2.3 Người khám và thu thập số liệu …………………………………………………………. 32
2.4. Phương pháp xử lý và phân tích số liệu ……………………………………………… 32
2.5. Đạo đức trong nghiên cứu ……………………………………………………………….. 33
CHƯƠNG III: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU………………………………………………… 36
3.1. Đặc điểm chung của bệnh nhân nghiên cứu ………………………………………… 36
3.1.1. Đặc điểm người bệnh theo nhóm tuổi và giới tính ………………………….36
3.1.2. Phân bố theo giới tính………………………………………………………………..37
3.1.3. Phân bố theo nghề nghiệp của bệnh nhân nghiên cứu ……………………..37
3.1.4 Phân bố theo địa dư của bệnh nhân nghiên cứu ………………………………38
3.1.5. Đặc điểm tiền sử bệnh lý nội khoa mãn tính ………………………………….38
3.1.6. Tiền sử gia đình có người mắc bệnh trĩ:………………………………………..39
3.1.7. Phân bố theo thời gian mắc bệnh trĩ của bệnh nhân nghiên cứu ………..39
3.1.8. Tiền sử thai sản với nữ ở bệnh nhân trĩ…………………………………………40
3.2. Mô tả đặc điểm lâm sàng và phân thể bệnh theo y học cổ truyền của
người bệnh trĩ………………………………………………………………………………………. 41
3.2.1. Y học hiện đại ………………………………………………………………………….41
3.2.2. Y học cổ truyền ………………………………………………………………………..43
3.2.3 Phân tích triệu chứng và phân thể lâm sàng dựa trên mô hình phân
tích cây tiềm ẩn LTM (latent tree model) ………………………………………………47
3.3. Xác định một yếu tố liên quan của người bệnh trĩ………………………………… 54
CHƯƠNG IV: BÀN LUẬN……………………………………………………………………… 57
4.1. Mô tả đặc điểm lâm sàng và phân thể bệnh theo y học cổ truyền của
người bệnh trĩ………………………………………………………………………………………. 57
4.1.1. Y học hiện đại ………………………………………………………………………….57
4.1.2. Y học cổ truyền ………………………………………………………………………..62
4.2. Xác định một yếu tố liên quan của người bệnh trĩ………………………………… 73KẾT LUẬN……………………………………………………………………………………………. 76
KIẾN NGHỊ…………………………………………………………………………………………… 78
TÀI LIỆU THAM KHẢODANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1. Chứng trạng thu thập qua vọng chẩn…………………………………………….. 29
Bảng 2.2. Chứng trạng thu thập qua văn chẩn………………………………………………. 30
Bảng 2.3. Chứng trạng thu thập qua vấn chẩn………………………………………………. 30
Bảng 2.4. Chứng trạng thu thập qua thiết chẩn……………………………………………… 31
Bảng 3.1. Đặc điểm người bệnh theo nhóm tuổi và giới tính…………………………… 36
Bảng 3.2. Phân bố theo nghề nghiệp của bệnh nhân nghiên cứu …………………….. 37
Bảng 3.3. Phân bố theo địa dư của bệnh nhân nghiên cứu ……………………………… 38
Bảng 3.4. Các bệnh lý nội khoa mãn tính kèm theo của bệnh nhân nghiên cứu….. 38
Bảng 3.5. Tiền sử gia đình ……………………………………………………………………….. 39
Bảng 3.6. Phân bố theo thời gian mắc bệnh trĩ …………………………………………….. 39
Bảng 3.7. Tiền sử thai sản của các bệnh nhân nữ bị bệnh trĩ ………………………….. 40
Bảng 3.8. Các triệu chứng lâm sàng của người bệnh trĩ ………………………………… 41
Bảng 3.9. Phân loại trĩ ……………………………………………………………………………… 42
Bảng 3.10. Biến chứng của bệnh trĩ:……………………………………………………………. 42
Bảng 3.11. Bệnh kèm theo của các bệnh nhân trĩ…………………………………………… 42
Bảng 3.12. Đặc điểm người bệnh theo chứng trạng thuộc phạm vi vọng chẩn ……. 43
Bảng 3.13. Đặc điểm người bệnh theo chứng trạng thuộc phạm vi văn chẩn………. 44
Bảng 3.14. Đặc điểm người bệnh theo chứng trạng thuộc phạm vi vấn chẩn:……… 44
Bảng 3.15. Đặc điểm người bệnh theo chứng trạng thuộc phạm vi thiết chẩn …….. 46
Bảng 3.16. Phân loại thể bệnh theo YHCT của bệnh nhân nghiên cứu:……………… 47
Bảng 3.17. Triệu chứng được chọn để mô tả đặc điểm của bệnh trĩ ………………….. 51
Bảng 3.18: Kết quả phân nhóm triệu chứng vào mô hình chẩn đoán của 4 thể bệnh……… 52
Bảng 3.19. Ảnh hưởng của thói quen sinh hoạt với bệnh trĩ theo giới tính …………. 54
Bảng 3.20. Mối liên quan giữa triệu chứng đại tiện ra máu nhỏ giọt với 4 thể
bệnh trĩ …………………………………………………………………………………… 5

DANH MỤC CÁC HÌNH, SƠ ĐỒ
Hình 1.1: Giải phẫu ống hậu môn…………………………………………………………………4
Hình 1.2: Các động mạch của trực tràng và ống hậu môn…………………………………7
Hình 1.3: Các tĩnh mạch của trực tràng và ống hậu môn…………………………………..8
Sơ đồ 2.1. Sơ đồ nghiên cứu………………………………………………………………………. 35
Hình 3.1: Mô hình phân tích cây tiềm ẩn 65 triệu chứng. ………………………………. 47
Hình 4.1: Mô hình giả thuyết động lực để phát triển phân tích cây tiềm ẩn……….. 69
Hình 4.2: Ví dụ về mô hình cây tiềm ẩn ……………………………………………………… 70
Hình 4.3: Cấu trúc của một mô hình phân nhóm tiềm ẩn ……………………………….. 71
Hình 4.4: Mô hình cây tiềm ẩn ………………………………………………………………….. 7