MÔ TẢ ĐẶC ĐIỂM TỔN THƯƠNG VI THỂ BỆNH LÝ HOẠI TỬ VÔ KHUẨN CHỎM XƯƠNG ĐÙI ĐƯỢC THAY KHỚP HÁNG TẠI BỆNH VIỆN VIỆT ĐỨC

Mô tả đặc điểm tổn thương vi thể bệnh lý hoại tử vô khuẩn chỏm xương đùi được thay khớp háng tại Bệnh viện Việt Đức.Hoại tử vô khuẩn chỏm xương đùi (HTVKCXĐ) là bệnh lý được biếtđến từ thời Hippocrates [1]. Trong những năm gần đây, theo đà phát triển củanền kinh tế thị trường, sự thay đổi về lối sống dẫn tới tăng tỷ lệ béo phì vàlạm dụng rượu, thuốc lá ở người trẻ tuổi là một trong số những nguyên nhângóp phần làm tăng nguy cơ mắc HTVKCXĐ. Hàng năm có khoảng 10.000 –20.000 ca mới được phát hiện tại Mỹ [2]. Tại Pháp, theo một điều tra củaZinn thì tỷ lệ mắc bệnh trong công đồng vào khoảng 1/1000 [3]. Ở Việt Nam,theo nghiên cứu của Nguyễn Thu Hiền năm 2001 về mô hình bệnh tại khoakhớp Bệnh viện Bạch Mai trong vòng 10 năm (từ 1991-2000), HTVKCXĐđứng thứ 14 trong số 15 bệnh khớp nội trú hay gặp, chiếm tỷ lệ 2,24%, độtuổi hay gặp nhất 36-45 tuổi [28]. Cùng với sự gia tăng của tỷ lệ mắc, bệnhngày càng được chú ý nhiều hơn. Nhờ sự tiến bộ của ngành y học thế giới,chúng ta đã đạt được những thành tựu nhất định trong việc tìm hiểu nguyênnhân, cơ chế bệnh sinh, các phương tiện chẩn đoán và phương pháp điều trịHTVKCXĐ.Nguyên nhân gây HTVKCXĐ gồm hai nhóm chính: chấn thương vàkhông do chấn thương [2]. HTVKCXĐ do chấn thương thường xảy ra sau gãycổ xương đùi hoặc trật khớp háng [4]. HTVKCXĐ không do chấn thương donhiều yếu tố nguy cơ gây nên như: lạm dụng rượu, nghiện thuốc lá, dùngcorticoid kéo dài, rối loạn lipid máu. Những trường hợp không thuộc hainhóm trên đây được cho là HTVKCXĐ vô căn.Theo nhiều tác giả, cơ chế bệnh sinh của HTVKCXĐ là thiếu máu nuôidưỡng đầu xương. Thiếu máu mãn tính chỏm xương đùi làm tế bào xương vàtủy chết, dẫn đến xẹp, biến dạng chỏm, mất chức năng khớp háng và cuốicùng là tàn phế [1] [5] [6].HTVKCXĐ được chẩn đoán chủ yếu dựa vào chẩnđoán hình ảnh: Xquang, cắt lớp vi tính, cộng hưởng từ… Tùy vào giai đoạn tiến triển của bệnh ở giai đoạn chẩn đoán và các yếu tố khác như tuổi, mức độtổn thương và các yếu tố nguy cơ đi kèm, bệnh nhân có thể được điều trị bằngnhiều phương pháp: điều trị nội khoa, khoan giảm áp, ghép xương hoặc thaykhớp háng nhân tạo [6] [7] [9].Tại các trung tâm chấn thương chỉnh hình ở những bệnh viện lớn tại HàNội, HTVKCXĐ là nguyên nhân chiếm tỷ lệ cao trong số những bệnh nhânphải thay khớp háng. Nghiên cứu của Nguyễn Đắc Nghĩa cho thấy tỷ lệ nàytại bệnh viện Saint Paul là 80% [10], tại bệnh viện Trung ương quân đội 108là 18% theo Nguyễn Tiến Bình [11] và tại khoa chấn thương chính hình bệnhviện 103 là 14,5% theo Trần Đình Chiến [12].Tại Việt Nam, đã có nhiều tác giả nghiên cứu về đặc điểm lâm sàng vàchẩn đoán hình ảnh của HTVKCXĐ. Tuy nhiên, những nghiên cứu về môbệnh học cũng như cơ chế bệnh sinh của HTVKCXĐ còn rất hạn chế. Để tìmhiểu đặc điểm tổn thương mô bệnh học của bệnh lý hoại tử vô khuẩn chỏmxương đùi, chúng tôi thực hiện đề tài“Mô tả đặc điểm tổn thương vi thể bệnh lý hoại tử vô khuẩn chỏm xương đùi được thay khớp háng tại Bệnh viện Việt Đức”nhằm hai mục tiêu:1.Mô tả đặc điểm tổn thương vi thể vùng chỏm của hoại tử vô khuẩnchỏm xương đùi.2.Đối chiếu hình ảnh tổn thương vi thể vùng chỏm với giai đoạn tổnthương trên phim Xquang và một vài yếu tố nguy cơ