MỐI LIÊN QUAN GIỮA THIẾU MÁU MẠN NẶNG VÀ THANG ĐIỂM CHARLSON VỚI CÁC ĐẶC ĐIỂM CỦA SUY TIM MẠN Ở BỆNH NHÂN CAO TUỔI TẠI BỆNH VIỆN ĐA KHOA ĐỒNG THÁP

LUẬN VĂN CHUYÊN KHOA II MỐI LIÊN QUAN GIỮA THIẾU MÁU MẠN NẶNG VÀ THANG ĐIỂM CHARLSON VỚI CÁC ĐẶC ĐIỂM CỦA SUY TIM MẠN Ở BỆNH NHÂN CAO TUỔI TẠI BỆNH VIỆN ĐA KHOA ĐỒNG THÁP.Hiện nay tỷ lệ người cao tuổi trên thế giới ngày càng tăng và tỷ lệ người cao tuổi ở Việt nam cũng không nằm ngoài xu hướng phát triển chung đó. Tuổi cao thường đi kèm với suy giảm chức năng của các cơ quan và giảm khả năng bù trừ, nhất là đối với hệ tim mạch, trong đó suy tim là một trong những bệnh phổ biến.[7] Mặc dù đã có nhiều cải tiến trong điều trị suy tim nhưng tử suất của bệnh nhân suy tim vẫn còn cao. Tại Mỹ, hiện nay ước tính có khoảng 5 triệu người được chẩn đoán suy tim, và hàng năm có thêm khoảng 550.000 trường hợp suy tim mới mắc. Mặc dù đã có nhiều tiến bộ trong điều trị suy tim, tỷ lệ tử vong trong 1 năm và 5 năm vẫn còn khá cao là 30% và 50%.[6] Có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến tiên lượng tử vong của bệnh nhân suy tim mạn tính như đặc điểm nhân trắc học, độ nặng của suy tim, tình trạng lâm sàng, sự tái cấu trúc của cơ tim, sự hoạt hóa hệ thần kinh thể dịch, sự tuân thủ điều trị, trong đó thiếu máu là một yếu tố quan trọng. Theo một bài tổng kết của các tác giả Hoa Kì, đã đưa ra vai trò tiên lượng của thiếu máu, theo đó, cứ mỗi một g/dl giảm xuống của Hemoglobin máu sẽ làm tăng tỷ lệ tử vong từ 1,1 – 1,4 lần.[75]

Một nghiên cứu khác của tác giả Amicis công bố trong năm 2017, với thiết kế nghiên cứu đoàn hệ hồi cứu, cỡ mẫu 719 bệnh nhân suy tim nằm viện cho thấy những bệnh nhân suy tim kèm thiếu máu có tỷ lệ tử vong do tất cả nguyên nh n cao hơn đáng kể so với nhóm bệnh nhân suy tim không kèm thiếu máu khi theo dõi trong thời gian 30 ngày sau xuất viện và 1 năm sau xuất viện.[33]
Tại Việt Nam có một số nghiên cứu cho thấy tỷ lệ thiếu máu trên bệnh nhân suy tim mạn tính là rất cao.[1-5] Như nghiên cứu “Khảo sát thiếu máu ở bệnh nhân suy tim mạn” của tác giả Nguyễn Hoàng Minh Phương với cỡ mẫu2 273 bệnh nhân suy tim mạn tính điều trị nội trú tại Khoa Tim mạch Bệnh viện Nh n d n Gia Định năm 2010, kết quả cho thấy tỷ lệ thiếu máu là 48.4%;[3]
“Nghiên cứu đặc điểm thiếu máu trên bệnh nhân suy tim mạn tính điều trị tại Bệnh viện 4, Qu n khu 4” của tác giả Bùi Thị Mai An năm 2012, thực hiện trên 215 bệnh nhân suy tim mạn tính điều trị nội trú tại Khoa Tim mạch và Khoa Cán bộ Bệnh viện 4 – Quân khu 4, kết quả cho thấy tần suất thiếu máu trên bệnh nhân suy tim mạn tính là 48,8%.[1] Tuy nhiên, chưa có nhiều nghiên cứu đánh giá ảnh hưởng của thiếu máu lên độ nặng của suy tim, cũng như ảnh hưởng của thiếu máu lên tỷ lệ tử vong sau xuất viện ở bệnh nhân cao tuổi suy tim mạn tính. Vì những thực tiễn đó, chúng tôi tiến hành thực hiện đề tài nhằm trả lời câu hỏi nghiên cứu:
 Tỷ lệ thiếu máu ở những bệnh nhân suy tim mạn tính cao tuổi là bao nhiêu?
 Thiếu máu ảnh hưởng như thế nào đến dự hậu của bệnh nhân cao tuổi suy tim mạn tính?3
MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
Mục tiêu tổng quát
Xác định mối liên quan giữa thiếu máu mạn nặng và thang điểm Charlson với các đặc điểm của suy tim mạn và tỷ lệ tử vong 30 ngày sau xuất viện ở bệnh nhân cao tuổi suy tim mạn điều trị tại Khoa Nội Tim mạch Bệnh viện Đa khoa Đồng Tháp.
Mục tiêu cụ thể
1. Xác định tỉ lệ thiếu máu và đặc điểm l m sàng, cận l m sàng của bệnh nh n suy tim mạn tính cao tuổi kèm thiếu máu.
2. Xác định mối tương quan giữa nồng độ hemoglobin máu với thời gian nằm viện và xác định mối liên quan giữa thiếu máu với độ nặng suy tim theo
NYHA ở bệnh nh n suy tim mạn tính cao tuổi.
3. Xác định tỷ lệ tử vong trong 30 ngày sau xuất viện; đánh giá sự ảnh hưởng của thiếu máu mạn nặng và thang điểm Charlson trên tỷ lệ tử vong 30 ngày sau xuất viện ở bệnh nhân suy tim mạn tính cao tuổi

MỤC LỤC
Trang phụ bìa Trang
Lời cam đoan
Mục lục
Danh mục hình – biểu đồ
Danh mục các bảng
Danh mục chữ viết tắt
MỞ ĐẦU …………………………………………………………………………………………………1
MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU ……………………………………………………………………..3
CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN Y VĂN …………………………………………………………4
1.1. Tổng quan về người cao tuổi………………………………………………………………..4
1.2. Suy tim mạn ở người cao tuổi ………………………………………………………………4
1.3. Liên quan giữa thiếu máu và suy tim …………………………………………………….9
1.4. Một số nghiên cứu liên quan ………………………………………………………………15
CHƢƠNG 2. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU…………..18
2.1. Thiết kế nghiên cứu…………………………………………………………………………..18
2.2. Đối tượng nghiên cứu………………………………………………………………………..18
2.3. Phương pháp chọn mẫu ……………………………………………………………………..18
2.4. Xác định cỡ mẫu……………………………………………………………………………….19
2.5. Phương pháp thu thập số liệu ……………………………………………………………..19
2.6. Liệt kê và định nghĩa biến số………………………………………………………………23
2.7. Phương pháp thống kê……………………………………………………………………….28
2.8. Vấn đề y đức…………………………………………………………………………………….30
CHƢƠNG 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU…………………………………………………31
3.1. Đặc điểm chung của mẫu nghiên cứu ………………………………………………….31
3.2. Tỷ lệ thiếu máu của mẫu nghiên cứu và đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng
của bệnh nhân suy tim mạn tính cao tuổi kèm thiếu máu……………………….363.3. Mối tương quan giữa nồng độ hemoglobin máu với thời gian nằm viện
của bệnh nhân suy tim mạn tính cao tuổi……………………………………………..44
3.4. Mối liên quan giữa thiếu máu với độ nặng của suy tim theo nyha ở bệnh
nhân suy tim cao tuổi ………………………………………………………………………..45
3.5. Tỷ lệ tử vong trong 30 ngày sau xuất viện và sự ảnh hưởng của tỷ lệ
thiếu máu trên tỷ lệ tử vong 30 ngày sau xuất viện ở bệnh nhân suy tim
cao tuổi……………………………………………………………………………………………46
CHƢƠNG 4. BÀN LUẬN……………………………………………………………………….50
4.1. Đặc điểm chung của mẫu nghiên cứu ………………………………………………….50
4.2. Tỷ lệ thiếu máu của mẫu nghiên cứu và đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng
của bệnh nhân suy tim mạn tính cao tuổi kèm thiếu máu……………………….62
4.3. Mối tương quan giữa nồng độ hemoglobin máu với thời gian nằm viện
của bệnh nhân suy tim mạn tính cao tuổi……………………………………………..77
4.4. Mối liên quan giữa thiếu máu với độ nặng của suy tim theo nyha ở bệnh
nhân suy tim mạn tính cao tuổi …………………………………………………………..79
4.5. Tỷ lệ tử vong trong 30 ngày sau xuất viện và sự ảnh hưởng của thiếu
máu trên tỷ lệ tử vong trong 30 ngày sau xuất viện ở những bệnh nhân
suy tim mạn tính cao tuổi…………………………………………………………………..81
KẾT LUẬN ……………………………………………………………………………………………86
HẠN CHẾ CỦA ĐỀ TÀI………………………………………………………………………..87
KIẾN NGHỊ…………………………………………………………………………………………..88
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC
Phụ lục 1: ảng thu th p số liêụ
Phụ lục 2: Bảng điểm Charlson
Phụ lục 3: Thang điểm đánh giá sa sút trí tuệ
Phụ lục 4: Danh sách bệnh nhân tham gia nghiên cứuDANH MỤC CÁC HÌNH – BIỂU ĐỒ
Trang
Biểu đồ 1.1. Nguyên tắc chẩn đoán xác định suy tim theo các tác giả
Châu Âu ………………………………………………………………………………..6
Biểu đồ 2.1. Sơ đồ qui trình thực hiện nghiên cứu. ………………………………….19
Biểu đồ 2.2. Qui trình xác định một ca lâm sàng có suy tim……………………..23
Biểu đồ 3.1. Đặc điểm giới tính của mẫu nghiên cứu……………………………….31
Biểu đồ 3.2. Đặc điểm về độ tuổi của mẫu nghiên cứu. ……………………………32
Biểu đồ 3.3. Đặc điểm sinh hiệu lúc nhập viện của mẫu nghiên cứu………….33
Biểu đồ 3.4. Mức độ NYHA của các bệnh nhân suy tim trong nghiên cứu. ..34
Biểu đồ 3.5. Đặc điểm về điểm số Charlson của toàn bộ mẫu nghiên cứu. …35
Biểu đồ 3.6. Tỷ lệ suy tim EF bảo tồn và EF giảm của mẫu nghiên cứu …….36
Biểu đồ 3.7. Tỷ lệ thiếu máu của mẫu nghiên cứu. ………………………………….37
Biểu đồ 3.8. Mối tương quan giữa nồng độ Hb máu và số ngày nằm viện. …44
Biểu đồ 3.9. Liên quan giữa thiếu máu và ph n độ suy tim theo NYHA…….45
Biểu đồ 4.1. Phân bố các nhóm thiếu máu trong các nghiên cứu……………….63
Hình 4.1. Cơ chế bù trừ của cơ thể trong bệnh cảnh suy tim. ……………………67
Hình 4.2. Tương quan giữa NT-proBNP và phân xuất tống máu thất trái …..77
Hình 4.3. Bệnh sinh của suy tim trong bệnh thiếu máu mạn tính nặng……….78DANH MỤC CÁC BẢNG
Trang
Bảng 1.1. Tiêu chuẩn chẩn đoán suy tim theo Framingham………………………. 6
Bảng 1.2. Các triệu chứng và dấu hiệu gợi ý suy tim trên lâm sàng……………. 7
Bảng 2.1. Phương pháp thu thập biến số nhân trắc…………………………………. 20
Bảng 2.2. Phương pháp thu thập các biến số mô tả đặc điểm của tình trạng
suy tim mạn tính………………………………………………………………….. 21
Bảng 2.3. Các biến số giúp xác định thiếu máu và mô tả tình trạng
thiếu máu……………………………………………………………………………. 22
Bảng 2.4. Triệu chứng cơ năng gợi ý suy tim………………………………………… 24
Bảng 2.5. Định nghĩa một số biến số sử dụng trong nghiên cứu. ……………… 25
Bảng 3.1. Đặc điểm BMI của mẫu nghiên cứu. ……………………………………… 32
Bảng 3.2. Nguyên nhân suy tim của các bệnh nhân trong mẫu nghiên cứu. . 33
Bảng 3.3. Đặc điểm biến số số lần nhập viện trong năm của mẫu
nghiên cứu………………………………………………………………………….. 34
Bảng 3.4. Mức độ NYHA của các bệnh nhân suy tim trong nghiên cứu …… 35
Bảng 3.5. Tỷ lệ thiếu máu của mẫu nghiên cứu……………………………………… 36
Bảng 3.6. Khảo sát mức độ thiếu máu của mẫu nghiên cứu…………………….. 37
Bảng 3.7. Khảo sát mức độ thiếu máu trong nhóm bệnh nhân có thiếu máu 38
Bảng 3.8. Tỷ lệ thiếu máu ở nhóm bệnh nhân tử vong và nhóm bệnh nhân
sống còn. ……………………………………………………………………………. 38
Bảng 3.9. So sánh các đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng giữa nhóm bệnh
nhân suy tim mạn có thiếu máu và không thiếu máu. ………………. 39
Bảng 3.10. So sánh các đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng giữa hai nhóm
bệnh nhân tử vong và sống còn trong vòng 30 ngày sau xuất viện.41Bảng 3.11. Tương quan tuyến tính đơn biến với biến độc lập là nồng độ Hb
máu và biến phụ thuộc là số ngày nằm viện……………………………. 45
Bảng 3.12. Hồi qui logistic đơn biến giữa biến phụ thuộc là mức độ NYHA
và biến độc lập là tỷ lệ thiếu máu. …………………………………………. 45
Bảng 3.13. Tỷ lệ tử vong của toàn mẫu nghiên cứu và trong nhóm bệnh nhân
có thiếu máu và không có thiếu máu. …………………………………….. 46
Bảng 3.14. Liên quan đơn biến giữa các biến độc lập với tỷ lệ tử vong 30
ngày sau xuất viện ở những bệnh nhân cao tuổi suy tim có thiếu
máu……………………………………………………………………………………. 47
Bảng 3.15. Phân tích liên quan logistic đa biến các yếu tố nguy cơ độc lập với
tử vong trong vòng 30 ngày sau xuất viện ở những bệnh nhân cao
tuổi suy tim có thiếu máu……………………………………………………… 49
Bảng 4.1. Tỷ lệ nữ giới trong một số mẫu nghiên cứu liên quan suy tim…… 52
Bảng 4.2. Độ tuổi trung bình của một số nghiên cứu về suy tim………………. 57
Bảng 4.3. Vai trò tiên lượng sống còn của tuổi trong một số nghiên cứu liên
quan suy tim……………………………………………………………………….. 57
Bảng 4.4. Tỷ lệ thiếu máu trong một số nghiên cứu ……………………………….. 61
Bảng 4.5. Các yếu tố nguy cơ của suy tim mạn. …………………………………….. 7