Một số biểu hiện thần kinh trong sốt mò

Sốt mò là một bệnh truyền nhiễm cấp tính lưu hành ở Châu Á – Thái Bình Dương và đã được báo cáo tại Việt Nam [1, 8, 9]. Tác nhân gây bệnh là Orientia tsutsugamushi (trước kia là Rickettsia tsutsugamushi  hoặc  R.orientalis)  –  một  loại  vi khuẩn Gram âm ký sinh nội bào. Bệnh lây truyền qua vết đốt của ấu trùng mò Leptotrombidium, thường gặp ở những vùng có cây cỏ thấp, chủ yếu là nông thôn [1, 9].
Sốt mò có biểu hiện đa dạng, bao gồm sốt, vết loét đặc hiệu ngoài da, phát ban, sưng hạch, gan lách to, tổn thương ở nhiều cơ quan và phủ tạng [1, 2, 8, 9]. Các biểu hiện thần kinh được mô tả trong sốt mò bao gồm viêm màng não, viêm não, tổn thương thần kinh khu trú [2, 3, 6, 7, 8]. Tuy nhiên, cho đến nay, các báo cáo về biểu hiện thần kinh trong sốt mò còn chưa nhiều và số bệnh nhân chưa lớn. Mục tiêu:
1.    Xác định tần suất của các biểu hiện thần kinh trong sốt mò như triệu chứng nhức đầu, viêm  não,  viêm  màng  não,  tổn  thương  thần kinh  khu  trú;  đặc  điểm  lâm  sàng của  nhóm bệnh nhân có biểu hiện thần kinh.
2.    Mô tả đặc điểm rối loạn dịch não –  tủy trong các trường hợp viêm màng não.
3.    Đánh giá diễn biến của các biểu hiện thần kinh khi được điều trị.
II.    ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG  PHÁP NGHIÊN CỨU
1.    Đối tượng nghiên cứu
251 bệnh nhân sốt mò điều trị tại Viện YHLSCBNĐ trong 2 năm 2001 – 2003, trong đó 247 trường hợp được khẳng định bằng xét nghiệm ELISA tìm kháng thể IgM với orientia dương tính, 4 trường hợp có IgG hoặc xét nghiệm nhanh dương tính và có vết loét đặc hiệu ngoài da.
2.    Phương pháp nghiên cứu
Các bệnh nhân được hỏi về tiền sử nhức đầu, thăm khám và phát hiện các triệu chứng về thần kinh như rối loạn tâm trí, hội chứng màng não, dấu thần kinh khu trú. Chọc dò tủy sống và xét nghiệm dịch não – tủy được thực hiện khi nghi ngờ viêm màng não. Bệnh nhân được coi là có viêm não khi có các triệu chứng như lú lẫn, mê sảng, co giật; viêm màng não được coi là có mặt khi dịch não – tủy (DNT) có biến loạn: protein trên 0,5g/L và/hoặc tế bào trên 10 bạch cầu/mm3. Một số biểu hiện và biến chứng khác của sốt mò được xác định như sau: biểu hiện phổi – nghe phổi có ran hoặc chụp X
– quang phổi có tổn thương; khó thở – tần số thở từ 25 lần/phút trở lên; huyết áp thấp – huyết áp tâm thu từ 85 mmHg trở xuống; suy thận: Creatinin từ 130 µmol/L trở lên; vàng da – vàng da lâm sàng hoặc bilirubin máu tăng trên 17 µmol/L; tràn dịch thanh mạc – tràn dịch màng phổi, màng tim, hoặc màng bụng; giảm tiểu cầu nặng – tiểu cầu dưới 50.000 tế bào/mm3  (TB/mm3); chảy máu tiêu hoá – bệnh nhân có nôn ra máu, đi ngoài phân đen hoặc phân máu.
Thời gian cắt sốt được tính từ lúc bệnh nhân được điều trị kháng sinh đặc hiệu cho đến lúc nhiệt độ trở về bình thường (từ 370C trở xuống) không do thuốc hạ nhiệt. Thời gian nằm viện được tính từ lúc bệnh nhân vào viện cho đến khi khỏi bệnh và được ra viện.
3.    Xử lý số liệu
Các số liệu được trình bày dưới dạng tỷ lệ %, khoảng tin cậy 95% (95% confidence interval – 95% CI), trung bình ± độ lệch chuẩn (standard deviation – SD). Việc xử lý số liệu được thực hiện bằng chương trình Epi Info phiên bản 3.3.2. Các chỉ  số  được  so  sánh  thông  qua  test  toán  học tương ứng; sự khác biệt giữa hai giá trị được coi là có ý nghĩa thống kê khi p < 0,05.
Mục tiêu: (1) Xác định về tần suất gặp các biểu hiện thần kinh trong sốt mò như triệu chứng nhức đầu, viêm não, viêm màng não, tổn thương thần kinh khu trú; (2) Mô tả rối loạn dịch não – tủy trong viêm màng não do sốt mò; (3) đánh giá tiến triển của các biểu hiện thần kinh khi được điều trị. Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: 251 bệnh nhân mắc sốt mò được khẳng định bằng xét nghiệm kháng thể, điều trị tại viện Y học lâm sàng các bệnh nhiệt đới trong Nghiên cứu mô tả cắt ngang thời gian 2001 – 2003. Kết quả: Nhức đầu được báo cáo ở 81,2% số bệnh nhân, viêm não – 12,0%, viêm màng não – 8,8%, tổn thương thần kinh khu trú – 0,8%. Ngoài biểu hiện thần kinh, bệnh nhân còn có các biểu hiện và biến chứng khác của sốt mò. Dịch não – tủy thường biến loạn nhẹ và duy trì nhiều ngày sau điều trị. Bệnh nhân có biểu hiện thần kinh có thời gian cắt sốt tương đương với các bệnh nhân sốt mò khác nhưng thời gian nằm viện kéo dài hơn. Kết luận: Các biểu hiện thần kinh là biến chứng có thể gặp trong sốt mò và thường có đáp ứng tốt với điều trị kháng sinh đặc hiệu.