Mức độ biến đổi khác nhau trong Gen VP7 của các chủng vi rút Rota lưu hành phổ biến ở Việt Nam

Mức độ biến đổi khác nhau trong Gen VP7 của các chủng vi rút Rota lưu hành phổ biến ở Việt Nam trong giai đoạn 1998 – 2012
Differential variation in VP7 Gene of major Rota virus strains in Viet Nam during1998 – 2012
Tác giả: Bùi Đức Nguyên, Nguyễn Vân Trang, Nguyễn Đăng Hiền, Đặng Đức Anh
Tóm tắt:
Điều tra dịch tễ học vi rút rota (RV) nhóm A bắt đầu ở Việt Nam từ năm 1998. Vắc xin đơn giá (Rotavin- M1, G1P[8]) đã được phát triển và đưa vào sử dụng từ năm 2012. Việc sử dụng vắc xin phòng chống RV sẽ góp phần giảm đáng kể tỷ lệ nhiễm và tử vong do RV gây ra. Tuy nhiên, sử dụng vắc xin phòng RV có thể dẫn đến sự chọn lọc chủng vi rút lưu hành trong tự nhiên do không tạo miễn dịch đối với các týp huyết thanh ngoài vắc xin. Chính vì vậy, việc nghiên cứu đặc điểm di truyền cũng như sự biến đổi di truyền của các chủng RV theo thời gian là hết sức cần thiết cho chiến lược phát triển vắc xin trong tương lai. Chúng tôi tiến hành phân tích trình tự gen 9 (mã hóa protein VP7) của các chủng RV G2P[4], G3P[8] và G4P[6] phân lập từ 3 miền của Việt Nam từ năm 1998 đến 2012. Kết quả cho thấy không có sự khác biệt di truyền của các chủng RV theo vùng. Gen VP7 của các chủng G2 hầu như không thay đổi trong suốt 14 năm (trình tự nucleotide và axit amin thay đổi tương ứng 1,0% và 0,8%) và hầu hết thuộc dưới dòng IVa-1. Sự thay đổi trình tự nucleotide và axit amin của các chủng G3 tương ứng là 2,1% và 1,7%. Như vậy, so với gen VP7 của các chủng G1 (sự thay đổi trình tự nucleotide và axit amin lần lượt là 9%, 6,7%) và G3 (thay đổi trình tự tương ứng là 2,1% và 1,7%), gen VP7 của các chủng G2 có sự bảo thủ cao trong hơn thập kỷ qua. Gen VP7 của phần lớn chủng G4P[6] giống với trình tự gen của chủng phân lập ở lợn, khác đến 17% về trình tự axit nucleic và 8,3% trình tự axit amin so với các chủng G4 phân lập từ người, cho thấy tiếp tục có sự tái tổ hợp giữa các chủng vi rút có nguồn gốc lợn và người. Như vậy các genotyp khác nhau có mức độ tiến hóa gen VP7 khác nhau. Với sự gia tăng sử dụng vắc xin ngừa tiêu chảy do RV ở nước ta, kết quả của nghiên cứu này giúp đánh giá tác động chọn lọc chủng vi rút trong tự nhiên sau khi sử dụng vắc xin.