Năng lực quản lý của điều dưỡng trưởng khoa tại các bệnh viện Trung ương trên địa bàn thành phố Hà Nội

Luận án tiến sĩ Năng lực quản lý của điều dưỡng trưởng khoa tại các bệnh viện Trung ương trên địa bàn thành phố Hà Nội.Năng lực quản lý của người điều dưỡng trưởng khoa (ĐDTK) đóng vai trò rất quan trọng trong hoạt động chăm sóc sức khỏe tại bệnh viện. Họ là người quản lý nhân lực, vật tư thiết bị y tế, tài chính và thông tin để đảm bảo cung cấp các dịch vụ chăm sóc sức khoẻ có chất lượng tại bệnh viện (Decampli, P. et al. 2010). ĐDTK là người kết nối sự định hướng, mục tiêu, nhiệm vụ của tổ chức với người cung cấp dịch vụ chăm sóc hàng ngày cho người bệnh. Họ là người chịu trách nhiệm đối với các hoạt động chăm sóc người bệnh tại khoa trong suốt 24h (Buechlein-Telutki, M.S. et al 1993). Với tư cách là người lãnh đạo các nhà điều dưỡng của một khoa, ĐDTK là nhân tố trung tâm trong mối tương tác giữa người bệnh, điều dưỡng viên (ĐDV), bác sỹ, kỹ thuật viên, các nhân viên khác và lãnh đạo bệnh viện. Đồng thời, họ cần biết gắn kết hoạt động của phòng ban họ với các phòng ban còn lại của đơn vị để sao cho các hoạt động diễn ra năng suất và hiệu quả (Freed, P.E., Dawson, S. 2011). Trách nhiệm của người ĐDTK bao gồm quản lý và cung cấp dịch vụ chăm sóc người bệnh, phát triển nhân lực, quản lý các nguồn lực con người và tài chính, thực hiện các quy định và chuẩn mực chuyên môn, bồi dưỡng các mối quan hệ liên ngành, và lập kế hoạch chiến lược. Để hoàn thành trách nhiệm của mình, người ĐDTK phải có những năng lực về chuyên môn, quản lý nhân lực, tư duy, khả năng lãnh đạo và tài chính.

Ở nước ta, các bệnh viện nói chung, bệnh viện công lập nói riêng đều đang đứng trước những yêu cầu cấp bách đòi hỏi phải nâng cao chất lượng cung ứng dịch vụ y tế nhằm thu hút và tạo niềm tin cho người bệnh. Việc nâng cao chất lượng KCB là tất yếu, trong đó chất lượng nguồn nhân lực là yếu tố quyết định. Trong bối cảnh đó, các bệnh viện đang phải triển khai đồng bộ ba nhóm hoạt động để có thể phát triển bền vững, đó là: (1) Không ngừng phát triển chuyên môn, kỹ thuật đáp ứng mô hình bệnh tật, hạn chế chuyển viện vì thiếu đầu tư và phát triển kỹ thuật chẩn đoán, điều trị, chăm sóc người bệnh, (2) Không ngừng cải tiến chất lượng KCB và chất lượng phục vụ người bệnh, lấy người bệnh làm trung tâm, hướng đến sự hài lòng của người bệnh, (3) Mọi hoạt động của bệnh viện phải tuân thủ các quy định chuyên môn và quy định pháp luật. Như vậy, vai trò của người làm công tác quản lý bệnh viện ngày càng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết, cho dù là công việc quản lý được phân công ở lĩnh vực nào.
Trước những đòi hỏi đó, ở góc độ quản lý điều dưỡng, người ĐDTK phải có những kỹ năng quản lý cần thiết để đáp ứng cả 3 nhóm yêu cầu. Nhận thức được điều đó, trong những năm qua, nhà nước ta nói chung, các bệnh viện nói riêng đã quan tâm2 đến việc nâng cao năng lực quản lý của đội ngũ điều dưỡng trưởng khoa. Bộ Y tế đã có quyết định số 1895/1997/BYT-QĐ, ngày 19/9/1997 quy định rõ chức năng, nhiệm vụ của ĐDTK tại các bệnh viện, cơ sở y tế và thông tư số 07/2011/TT-BYT của Bộ Y tế ngày 26/01/2011 về việc hướng dẫn công tác điều dưỡng về chăm sóc người bệnh trong bệnh viện. Các bệnh viện, các cơ sở y tế cũng đã quan tâm đảm bảo số lượng và nâng cao chất lượng quản lý của ĐDTK tại cơ sở của mình. Bản thân người ĐDTK bên cạnh việc học tập, rèn luyện, phấn đấu để tích lũy đủ kỹ năng, kiến thức cần thiết nhằm thực hiện những chức năng nhiệm vụ của người ĐDTK theo quy định, họ còn luôn chú ý nâng cao tinh thần trách nhiệm trong công việc để hoàn thành tốt vai trò, nhiệm vụ của mình.
Tuy nhiên, trong thực tế triển khai tại các bệnh viện, năng lực quản lý của người ĐDTK vẫn còn nhiều hạn chế, đặc biệt trong việc giải quyết các mối quan hệ liên ngành, trong lập kế hoạch chiến lược, trong quản lý nhân lực và quản lý tài chính vẫn chưa đáp ứng yêu cầu. Để đưa ra một bức tranh đầy đủ về năng lực quản lý của điều dưỡng trưởng khoa tại các bệnh viện Trung ương trên địa bàn Hà Nội và đề xuất các biện pháp để nâng cao năng lực quản lý giúp nâng cao chất lượng chăm sóc người bệnh, tác giả lựa chọn luận án nghiên cứu với tiêu đề: “Năng lực quản lý của điều dưỡng trưởng khoa tại các bệnh viện Trung ương trên địa bàn thành phố Hà Nội”.
2. Mục tiêu, nhiệm vụ và câu hỏi nghiên cứu
2.1. Mục tiêu nghiên cứu
Mô tả năng lực quản lý của ĐDTK các bệnh viện Trung ương tại Hà Nội. Đề xuất giải pháp nâng cao năng lực quản lý của ĐDTK trong các bệnh viện Trung ương tại Hà Nội

MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN …………………………………………………………………………………………….. i
LỜI CÁM ƠN …………………………………………………………………………………………………. ii
MỤC LỤC …………………………………………………………………………………………………….. iii
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT …………………………………………………………………………… vi
DANH MỤC BẢNG ………………………………………………………………………………………. vii
DANH MỤC HÌNH ………………………………………………………………………………………… ix
PHẦN MỞ ĐẦU ……………………………………………………………………………………………… 1
CHƯƠNG 1 TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU ……………………………………………………… 5
1.1. Nghiên cứu về điều dưỡng ………………………………………………………………………. 5
1.1.1. Nghiên cứu chung về điều dưỡng …………………………………………………………. 5
1.1.2. Các nghiên cứu đánh giá chất lượng điều dưỡng ……………………………………. 7
1.2. Nghiên cứu về điều dưỡng trưởng khoa và năng lực quản lý của điều
dưỡng trưởng khoa ………………………………………………………………………………………. 9
1.2.1. Nghiên cứu chung về điều dưỡng trưởng khoa và năng lực quản lý của điều
dưỡng trưởng khoa ……………………………………………………………………………………… 9
1.2.2. Các mô hình đánh giá năng lực quản lý của điều dưỡng trưởng khoa ……… 13
1.3. Kết luận rút ra từ tổng quan nghiên cứu ……………………………………………….. 25
CHƯƠNG 2 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ NĂNG LỰC QUẢN LÝ CỦA ĐIỀU DƯỠNG
TRƯỞNG KHOA BỆNH VIỆN ……………………………………………………………………… 28
2.1. Điều dưỡng và điều dưỡng trưởng khoa tại bệnh viện ……………………………. 28
2.1.1. Điều dưỡng tại bệnh viện ………………………………………………………………….. 28
2.1.2. Điều dưỡng trưởng khoa tại bệnh viện ………………………………………………… 31
2.2. Năng lực quản lý của điều dưỡng trưởng khoa tại bệnh viện …………………. 40
2.2.1. Năng lực …………………………………………………………………………………………. 40
2.2.2. Năng lực quản lý………………………………………………………………………………. 40
2.2.3. Tóm lược các yếu tố cấu thành năng lực quản lý của ĐDTK …………………. 41
2.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực quản lý của điều dưỡng trưởng khoa 46
2.3.1. Các yếu tố thuộc về bản thân điều dưỡng trưởng khoa ………………………….. 46
2.3.2. Các yếu tố thuộc về bệnh viện ……………………………………………………………. 46
2.3.3. Các yếu tố bên ngoài bệnh viện ………………………………………………………….. 47
CHƯƠNG 3 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ……………………………………………….. 49
3.1. Thiết kế và lựa chọn khung nghiên cứu …………………………………………………. 49
3.2. Chọn mẫu và cỡ mẫu ……………………………………………………………………………. 51iv
3.2.1. Phương pháp chọn mẫu nghiên cứu ……………………………………………………. 51
3.2.2. Kích thước mẫu ……………………………………………………………………………….. 51
3.3. Phương pháp thu thập số liệu ……………………………………………………………….. 52
3.3.1. Thu thập dữ liệu thứ cấp ……………………………………………………………………. 52
3.3.2. Thu thập dữ liệu sơ cấp …………………………………………………………………….. 52
3.4. Phương pháp phân tích số liệu ……………………………………………………………… 52
3.4.1. Quy trình nghiên cứu ………………………………………………………………………… 52
3.4.2. Xử lý và phân tích số liệu ………………………………………………………………….. 53
3.4.3. Phương pháp xác định điểm mạnh, điểm yếu của năng lực quản lý ………… 56
3.4.4. Kiểm định độ tin cậy của thang đo ……………………………………………………… 57
CHƯƠNG 4 ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC QUẢN LÝ CỦA ĐIỀU DƯỠNG
TRƯỞNG KHOA TẠI CÁC BỆNH VIỆN TRUNG ƯƠNG TRÊN ĐỊA BÀN
THÀNH PHỐ HÀ NỘI ………………………………………………………………………………….. 61
4.1. Đội ngũ điều dưỡng trưởng khoa tại các bệnh viện trung ương ……………… 61
4.1.1. Giới thiệu về các bệnh viên trung ương (được nghiên cứu) trên địa bàn
thành phố Hà Nội ……………………………………………………………………………………….61
4.1.2. Thực trạng đội ngũ điều dưỡng tại các bệnh viện trung ương (được nghiên
cứu) trên địa bàn thành phố Hà Nội …………………………………………………………….. 63
4.2. Thực trạng năng lực quản lý của điều dưỡng trưởng khoa tại các bệnh viện
trung ương (được nghiên cứu) trên địa bàn thành phố Hà Nội …………………….. 67
4.2.1. Kết quả thực hiện công việc của điều dưỡng trưởng khoa ……………………… 67
4.2.2. Kết quả nghiên cứu yêu cầu và tầm quan trọng đối với năng lực quản lý của
điều dưỡng trưởng khoa …………………………………………………………………………….. 69
4.2.3. Kết quả nghiên cứu năng lực quản lý hiện tại của điều dưỡng trưởng khoa …. 75
4.3. Một số yếu tố ảnh hưởng đến năng lực quản lý của ĐDTK …………………….. 80
4.4. Phân tích mối quan hệ giữa năng lực quản lý của ĐDTK với kết quả chăm
sóc người bệnh ……………………………………………………………………………………………. 80
4.4.1. Phân tích mối quan hệ giữa năng lực quản lý của ĐDTK với tỷ lệ trượt ngã
của người bệnh …………………………………………………………………………………………. 87
4.4.2. Phân tích mối quan hệ giữa năng lực quản lý của ĐDTK với tỷ lệ loét tỳ đè 88
4.4.3. Phân tích mối quan hệ giữa năng lực quản lý của ĐDTK với lỗi dùng thuốc …… 89
4.4.4. Phân tích mối quan hệ giữa năng lực quản lý của ĐDTK với tỷ lệ hài lòng
của người bệnh …………………………………………………………………………………………. 90
4.4.5. Đánh giá chung về mối quan hệ giữa năng lực quản lý của ĐDTK với kết
quả chăm sóc người bệnh …………………………………………………………………………… 91
4.5. Đánh giá chung về năng lực quản lý của ĐDTK tại các bệnh viện trungv
ương (được nghiên cứu) trên địa bàn thành phố Hà Nội ………………………………. 95
4.5.1. Điểm mạnh trong năng lực quản lý của điều dưỡng trưởng khoa ……………. 95
4.5.2. Hạn chế và nguyên nhân trong năng lực quản lý của điều dưỡng trưởng
khoa ………………………………………………………………………………………………………. 100
CHƯƠNG 5 GIẢI PHÁP NÂNG CAO NĂNG LỰC QUẢN LÝ CỦA ĐIỀU
DƯỠNG TRƯỞNG KHOA ĐẾN 2025 …………………………………………………………. 102
5.1. Định hướng nâng cao năng lực quản lý của điều dưỡng trưởng khoa …… 102
5.1.1. Sự cần thiết của nâng cao năng lực quản lý điều dưỡng trưởng khoa …….. 102
5.1.2. Mục tiêu nâng cao năng lực quản lý điều dưỡng trưởng khoa từ nay đến
2025 ………………………………………………………………………………………………………. 103
5.1.3. Quan điểm nâng cao năng lực quản lý điều dưỡng trưởng khoa từ nay đến năm
2025 ……………………………………………………………………………………………………….. 103
5.2. Khuyến nghị đối với các điều dưỡng trưởng khoa ……………………………….. 104
5.2.1. Khuyến nghị về nâng cao kỹ năng chuyên môn trong năng lực quản lý của
điều dưỡng trưởng khoa …………………………………………………………………………… 104
5.2.2. Khuyến nghị về nâng cao kỹ năng quản lý nhân sự trong năng lực quản lý
của điều dưỡng trưởng khoa ……………………………………………………………………… 105
5.2.3. Khuyến nghị về nâng cao kỹ năng tư duy trong năng lực quản lý của điều
dưỡng trưởng khoa ………………………………………………………………………………….. 105
5.2.4. Khuyến nghị về nâng cao kỹ năng lãnh đạo trong năng lực quản lý của điều
dưỡng trưởng khoa ………………………………………………………………………………….. 106
5.2.5. Khuyến nghị về nâng cao kỹ năng quản lý tài chính trong năng lực quản lý
của điều dưỡng trưởng khoa ……………………………………………………………………… 107
5.3. Khuyến nghị giải pháp cho các bệnh viên nhằm nâng cao năng lực quản lý
điều dưỡng trưởng khoa ……………………………………………………………………………. 107
5.4. Khuyến nghị đối với các cơ quan quản lý nhà nước ……………………………… 110
KẾT LUẬN …………………………………………………………………………………………………. 112
DANH MỤC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ…………. 115
TÀI LIỆU THAM KHẢO …………………………………………………………………………….. 116
PHỤ LỤC ……………………………………………………………………………………………………. 12

DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1: Khung năng lực quản lý Kazt (1955) ………………………………………………………………. 41
Bảng 2.2: So sánh các cách thức đánh giá năng lực điều dưỡng trưởng chính …………………… 42
Bảng 2.3: Nhóm chỉ tiêu năng lực quản lý ĐDTK theo Chase (1994) ………………………………. 44
Bảng 3.1: Bảng xét khoảng cách để xác định điểm mạnh, điểm yếu …………………………………. 56
Bảng 3.2: Bảng xét khoảng cách, tầm quan trọng để xác định điểm yếu …………………………… 57
Bảng 3.3: Kết quả phân tích Cronbach’s Alpha ……………………………………………………………… 57
Bảng 3.4: KMO và kiểm định Bartlett ……………………………………………………………………………. 58
Bảng 3.5: Bảng giá trị phân tích nhân tố…………………………………………………………………………. 58
Bảng 3.6: KMO và kiểm định Bartlett với các nhóm chỉ tiêu …………………………………………… 59
Bảng 3.7: Phân tích PCA đối với các nhóm chỉ tiêu ………………………………………………………… 59
Bảng 4.1: Thông tin các bệnh viện tham gia nghiên cứu …………………………………………………. 63
Bảng 4.2: Nhân lực Điều dưỡng trưởng khoa các bệnh viện được nghiên cứu …………………. 63
Bảng 4.3: Cơ cấu nhân lực Điều dưỡng viên các bệnh viện được nghiên cứu ……………………. 65
Bảng 4.4: Về đặc điểm công việc quản lý của ĐDTK ……………………………………………………… 67
Bảng 4.5: Mức độ thuận lợi khi thực hiện hoạt động quản lý ……………………………………………. 68
Bảng 4.6: Bảng mô tả yêu cầu và tầm quan trọng kỹ năng chuyên môn của ĐDTK ………….. 69
Bảng 4.7: Bảng mô tả yêu cầu và tầm quan trọng kỹ năng quản lý nhân sự của ĐDTK …….. 71
Bảng 4.8: Bảng mô tả yêu cầu và tầm quan trọng kỹ năng tư duy của ĐDTK …………………… 72
Bảng 4.9: Bảng mô tả yêu cầu và tầm quan trọng kỹ năng lãnh đạo của ĐDTK ……………….. 73
Bảng 4.10: Bảng mô tả yêu cầu và tầm quan trọng kỹ năng quản lý tài chính của ĐDTK …. 74
Bảng 4.11: Bảng mô tả kết quả đánh giá kỹ năng chuyên môn của ĐDTK ……………………….. 75
Bảng 4.12: Bảng mô tả kết quả đánh giá kỹ năng quản lý nhân sự của ĐDTK ………………….. 76
Bảng 4.13: Bảng mô tả kết quả đánh giá kỹ năng tư duy của ĐDTK ………………………………… 77
Bảng 4.14: Bảng mô tả kết quả đánh giá kỹ năng lãnh đạo của ĐDTK …………………………….. 78
Bảng 4.15: Bảng mô tả kết quả đánh giá kỹ năng quản lý tài chính của ĐDTK …………………. 79
Bảng 4.16: Tóm lược mối liên hệ giữa các yếu tố cấu thành năng lực quản lý của ĐDTK …. 80
Bảng 4.17: Một số yếu tố cá nhân ảnh hưởng đến năng lực quản lý của ĐDTK ………………… 80
Bảng 4.18: Một số yếu tố thuộc về bệnh viện ảnh hưởng đến năng lực quản lý của ĐDTK .. 82
Bảng 4.19: Mối quan hệ giữa kỹ năng chuyên môn và các yếu tố ảnh hưởng ……………………. 83
Bảng 4.20: Mối quan hệ giữa kỹ năng quản lý nhân sự và các yếu tố ảnh hưởng ………………. 84
Bảng 4.21: Mối quan hệ giữa kỹ năng tư duy và các yếu tố ảnh hưởng …………………………….. 85
Bảng 4.22: Mối quan hệ giữa kỹ năng lãnh đạo và các yếu tố ảnh hưởng …………………………. 86viii
Bảng 4.23: Mối quan hệ giữa kỹ năng quản lý tài chính và các yếu tố ảnh hưởng ……………… 86
Bảng 4.24: Mối quan hệ giữa năng lực quản lý của ĐDTK với tỷ lệ trượt ngã của người bệnh87
Bảng 4.25: Mối quan hệ giữa năng lực quản lý của ĐDTK với tỷ lệ loét tỳ đè của bệnh nhân88
Bảng 4.26: Mối quan hệ giữa năng lực quản lý của ĐDTK với tỷ lệ lỗi dùng thuốc ………….. 89
Bảng 4.27: Mối quan hệ giữa năng lực quản lý của ĐDTK với tỷ lệ hài lòng của người bệnh90ix
DANH MỤC HÌNH
Hình 1.1: Mô hình quản lý điều dưỡng Iowa ………………………………………………………. 11
Hình 1.2: Các yếu tố cấu thành năng lực quản lý chung ……………………………………….. 14
Hình 1.3. Các yếu tố cấu thành năng lực quản lý của điều dưỡng trưởng – AONE ………….. 15
Hình 1.4: Các yếu tố cấu thành năng lực quản lý điều dưỡng trưởng – ANA …………… 16
Hình 1.5: Mối liên hệ của các yếu tố cấu thành năng lực quản lý điều dưỡng trưởng – ANA …. 18
Hình 2.1: Vai trò của ĐDTK trong bệnh viện ……………………………………………………… 35
Hình 3.1: Khung nghiên cứu …………………………………………………………………………….. 50
Hình 4.1: Phân bố thời gian thực hiện công tác quản lý điều dưỡng ………………………. 68
Hình 4.2: Khoảng cách giữa năng lực mong muốn và năng lực hiện tại của ĐDV, ĐDT
đánh giá về kỹ năng chuyên môn ………………………………………………………………………. 95
Hình 4.3: Khoảng cách giữa năng lực mong muốn và năng lực hiện tại của ĐDV, ĐDT
đánh giá về kỹ năng quản lý nhân sự …………………………………………………………………. 96
Hình 4.4: Khoảng cách giữa năng lực mong muốn và năng lực hiện tại của ĐDV, ĐDT
đánh giá về kỹ năng tư duy ……………………………………………………………………………….. 97
Hình 4.5: Khoảng cách giữa năng lực mong muốn và năng lực hiện tại của ĐDV, ĐDT
đánh giá về kỹ năng lãnh đạo ……………………………………………………………………………. 98
Hình 4.6: Khoảng cách giữa năng lực mong muốn và năng lực hiện tại của ĐDV, ĐDT
đánh giá về kỹ năng quản lý tài chính …………………………………………………………………