Nghiên cứu áp dụng tiêu chuẩn EULAR/ACR 2010 trong chẩn đoán viêm khớp dạng thấp

Viêm khớp dạng thấp (VKDT) là bệnh tự miễn với tổn thương cơ bản là viêm màng hoạt dịch. Bệnh diễn biến mạn tính, kèm theo có các đợt tiến triển với biểu hiện sưng đau nhiều khớp, cứng khớp kèm theo sốt và có thể có các biểu hiện nội tạng [7, 22]. Ngoài ra, bệnh còn ảnh hưởng đến toàn thân, da, gân cơ, dây chằng, bao khớp, mắt, thần kinh, chuyển hóa [1]. Đây là một bệnh mang tính chất xã hội vì sự thường gặp, diễn biến kéo dài và hậu quả dẫn đến sự tàn phế – giảm hoặc mất chức năng khớp do sự phá hủy cấu trúc khớp [1, 31, 33]. đặc biệt làm giảm tuổi thọ của bệnh nhân [31, 34, 41]. Do đó, để giảm các di chứng trên bệnh nhân đồng thời nâng cao chất lượng cuộc sống cho người bệnh vấn đề điều trị sớm là rất cần thiết [50, 62].

Trong những thập kỷ qua, trọng tâm của việc quản lý VKDT đã chuyển sang giai đoạn sớm của bệnh [8]. Nhiều bằng chứng cho thấy điều trị sớm có thể điều chỉnh được diễn biến tự nhiên của bệnh, đặc biệt là làm chậm tốc độ tiến triển của bệnh và tăng khả năng đạt được lui bệnh [50, 62]. Vì vậy việc chẩn đoán và điều trị sớm là rất quan trọng [44, 55]. Tuy nhiên, hiện nay chẩn đoán sớm viêm khớp dạng thấp còn gặp nhiều khó khăn và điều đó làm thay đổi tiên lượng bệnh trong phạm vi rộng [38]

Hiện nay, chẩn đoán VKDT được dựa theo tiêu chuẩn của Hội Thấp Khớp học Hoa Kỳ 1987 [18], tiêu chuẩn này được đánh giá ở những bệnh nhân VKDT tiến triển nhiều năm (có thể có các triệu chứng ở giai đoạn di chứng hoặc tàn tật). Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng tiêu chuẩn ACR 1987 có độ nhậy kém trong việc chẩn đoán VKDT ở những bệnh nhân viêm màng hoạt dịch (VMHD) giai đoạn sớm.

Để bệnh nhân VKDT được điều trị sớm nhằm ngăn chặn, giảm thiểu các di chứng cần có một tiêu chuẩn sàng lọc nhằm chẩn đoán sớm hơn so với tiêu chuẩn ACR 1987 đang áp dụng hiện nay [38, 54].

Năm 2010, Hội thấp khớp học Hoa Kỳ (ACR) và Liên đoàn chống thấp khớp Châu Âu (EULAR) đã xây dựng và đưa ra tiêu chuẩn chẩn đoán VKDT nhằm mục đích tạo điều kiện thuận lợi cho việc chẩn đoán sớm để điều trị sớm VKDT [14].

Tuy nhiên, đây là tiêu chuẩn chẩn đoán mới, chưa được nghiên cứu áp dụng rộng rãi ở Việt Nam. Để đánh giá khả năng áp dụng của tiêu chuẩn chẩn đoán sớm VKDT và tính ưu việt của nó so với tiêu chuẩn ACR 1987, chúng tôi tiến hành “Nghiên cứu áp dụng tiêu chuẩn EULAR/ACR 2010 trong chẩn đoán viêm khớp dạng thấp” với mục tiêu:

1. Đánh giá khả năng áp dụng, tính chính xác của tiêu chuẩn chẩn đoán EULAR/ACR 2010 so với tiêu chuẩn ACR 1987 sau 3 tháng và sau 6 tháng.

2. Mô tả các đặc điểm triệu chứng bệnh theo tiêu chuẩn EULAR/ACR 2010, ACR1987 và nhận xét các yếu tố có giá trị gợi ý chẩn đoán sớm.

MỤC LỤC

ĐẶT VẤN ĐỀ 1

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU 3

1.1. Viêm khớp dạng thấp 3

1.1.1. Đại cương 3

1.1.2. Dịch tễ học 4

1.1.3. Cơ chế bệnh sinh 4

1.1.4. Đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng của viêm khớp dạng thấp 5

1.1.5. Chẩn đoán viêm khớp dạng thấp 8

1.1.6. Điều trị 8

1.1.7. Tiên lượng- Hậu quả 9

1.1.8. Sơ lược về quá trình hình thành và việc áp dụng các tiêu chuẩn

chẩn đoán viêm khớp dạng thấp 10

1.2. Những hiểu biết về viêm khớp dạng thấp ở Việt Nam và trên thế giới 16

1.2.1. Những hiểu biết về viêm khớp dạng thấp ở Việt Nam 17

1.2.2. Những hiểu biết về VKDT trên thế giới 18

CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 23

2.1. Địa điểm, thời gian nghiên cứu 23

2.2. Đối tượng nghiên cứu 23

2.2.1. Tiêu chuẩn chọn bệnh nhân 23

2.2.2. Tiêu chuẩn loại bệnh nhân khỏi nghiên cứu 23

2.2.3. Cỡ mẫu: Chọn mẫu thuận tiện 24

2.3. Phương pháp nghiên cứu 24

2.3.1. Thiết kế nghiên cứu 24

2.3.2. Nội dung nghiên cứu 24

2.3.3. Xử lý số liệu 29

2.3.4. Đạo đức trong nghiên cứu 30

2.3.5. Sơ đồ nghiên cứu 30

CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 31

3.1. Đặc điểm chung nhóm nghiên cứu 31

3.1.1. Đặc điểm bệnh nhân theo tuổi khởi phát bệnh 31

3.1.2. Đặc điểm về giới 32

3.2. Đánh giá khả năng áp dụng, tính chính xác của tiêu chuẩn chẩn đoán

EULAR/ACR 2010 so với tiêu chuẩn ACR 1987 33

3.2.1. Thời gian từ lúc khởi phát đến thời điểm chẩn đoán VKDT theo

EULAR/ACR 2010 33

3.2.2. Thời gian khởi bệnh đến thời điểm chẩn đoán VKDT theo ACR

1987 33

3.2.3. So sánh thời gian trung bình chẩn đoán VKDT theo EULAR/ACR

2010 và theo ACR 1987 34

3.2.4. Mối liên quan giữa số điểm trong tiêu chuẩn EULAR/ACR 2010

với chẩn đoán VKDT theo ACR 1987 tại các thời điểm 35

3.2.5. Khả năng chẩn đoán sớm VKDT của tiêu chuẩn EULAR/ACR

2010 so với ACR 1987 37

3.3. Đặc điểm triệu chứng bệnh theo các tiêu chuẩn chẩn đoán

EULAR/ACR 2010 và ACR 1987 38

3.3.1. Các đặc điểm triệu chứng bệnh theo tiêu chuẩn chẩn đoán VKDT

EULAR/ACR 2010 38

3.3.2. Đặc điểm các triệu chứng bệnh lý theo tiêu chuẩn ACR 1987 42

CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN 48

4.1. Đặc điểm chung của nhóm bệnh nhân nghiên cứu 48

4.1.1. Đặc điểm về tuổi 48

4.1.2. Đặc điểm về giới 49

4.2. Đánh giá khả năng áp dụng, tính chính xác của tiêu chuẩn chẩn đoán EULAR/ACR 2010 so với tiêu chuẩn ACR 1987 sau 3 tháng và sau 6 tháng.49

4.2.1. Đặc điểm về thời gian mắc bệnh đến thời điểm chẩn đoán VKDT

theo EULAR/ACR 2010 và ACR 1987 49

4.2.2. So sánh thời gian trung bình chẩn đoán VKDT theo EULAR/ACR

2010 và theo ACR 1987 51

4.2.3. Mối liên quan giữa số điểm trong tiêu chuẩn EULAR/ACR 2010

với chẩn đoán VKDT theo ACR 1987 tại các thời điểm 52

4.2.4. Khả năng chẩn đoán sớm và tính chính xác của tiêu chuẩn

EULAR/ACR 2010 so với ACR 1987 52

4.3. Các đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng theo tiêu chuẩn chẩn đoán

EULAR/ACR 2010 và ACR 1987 53

4.3.1. Số khớp sưng đau theo tiêu chuẩn EULAR/ACR 2010 53

4.3.2. Xét nghiệm phản ứng pha cấp 54

4.3.3. Đặc điểm các xét nghiệm miễn dịch tại các thời điểm nghiên cứu 54

4.3.4. Đặc điểm số khớp sưng đau theo tiêu chuẩn ACR 1987 55

4.3.5. Đặc điểm xét nghiệm miễn dịch trong chẩn đoán VKDT theo ACR 1987 57

4.3.6. Đặc điểm tổn thương Xquang trong VKDT theo ACR 1987 57

4.3.7. Các yếu tố trong tiêu chuẩn EULAR/ACR 2010 gợi ý chẩn đoán

VKDT theo ACR 1987 trong nhóm nghiên cứu 58

KẾT LUẬN 60

KIẾN NGHỊ 62

TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC