Nghiên cứu bệnh quanh răng ở bệnh nhân đái tháo đường týp 2 tại Bệnh viện Nội tiết Trung ương và đánh giá hiệu quả can thiệp

Bênh quanh răng (QR) đã được ghi nhận và mô tả từ thời Hypocrat. Bênh có nguyên nhân và cơ chế bênh sinh rất phức tạp, bao gồm hai loại tổn thương chính: tổn thương khu trú ở lợi và tổn thương toàn bô tổ chức quanh răng. Quá trình bênh lý biểu hiên bằng tổn thương viêm và tổn thương thoái hóa. Cuối cùng, dẫn đến hậu quả mất răng, gây ảnh hưởng rất lớn đến thẩm mỹ và chức năng ăn nhai của người bênh. Bênh QR tiến triển âm thầm, nặng lên bởi các đợt cấp và cho tới nay vẫn chưa có biên pháp dự phòng và điều trị đặc hiệu [15].

Đến đầu những năm 90 của thế kỷ XX, khi nghiên cứu dịch tễ học trên quy mô lớn về bênh đái tháo đường (ĐTĐ) ở bang Arizona – Mỹ, nơi có tỷ lê mắc ĐTĐ týp 2 cao nhất thế giới, sau khi đã điều chỉnh các yếu tố nhiễu như tuổi, giới, tình trạng vê sinh răng miêng, trình đô học vấn và điều kiên kinh tế xã hôi… các nhà nghiên cứu đã đi đến kết luận ĐTĐ týp 2 là môt yếu tố nguy cơ của bênh QR [46], [50], [57].

Viêc phát hiên ĐTĐ týp 2 và bênh QR có mối tương quan với nhau, đã làm thay đổi quan niêm cũ về bênh sinh của bênh QR. Các hướng nghiên cứu mới tập trung vào viêc xác định các yếu tố nguy cơ của bênh QR, đồng thời công tác dự phòng và điều trị cũng có những thay đổi khi đã chú ý hơn tới viêc làm thay đổi các yếu tố nguy cơ có thể ảnh hưởng tới sự nhậy cảm của cơ thể trước sự tấn công của các mầm bênh QR.

Trong thực tế, ĐTĐ là căn bênh không lây có tốc đô phát triển nhanh nhất trong những năm đầu của thế kỷ XXI. Bênh cũng được xem là “đại dịch” ở các nước đang phát triển, trong đó có Viêt Nam. Theo thông báo của Hiêp hôi đái tháo đường quốc tế thì năm 2000, toàn thế giới có 151 triêu người mắc ĐTĐ và năm 2010 con số này là 246 triêu người. Theo tổ chức Y tế thế giới (WHO), năm 2025 sẽ có khoảng 380 triêu người mắc ĐTĐ, trong đó ĐTĐ týp 2 chiếm khoảng 85 – 95%. Sự bùng nổ của ĐTĐ týp 2 và những biến chứng của nó đang là thách thức lớn đối với Y học và công đồng [1].

Bênh ĐTĐ týp 2 đã ảnh hưởng đến đời sống của một bô phận dân cư không nhỏ. Do đó, việc nghiên cứu bênh QR trên bênh nhân ĐTĐ, mà đặc biệt là ĐTĐ týp 2 là rất cần thiết. Tổng hợp các nghiên cứu này sẽ làm sáng tỏ mối liên quan, các tác động hai chiều giữa bệnh QR và ĐTĐ týp 2. Từ đó giúp cho công tác điều trị và dự phòng cả hai căn bệnh này đạt kết quả tốt hơn, góp phần cải thiện chất lượng sống cho các bệnh nhân ĐTĐ týp 2.

Hiện nay, trên thế giới đã có nhiều nghiên cứu về bệnh QR ở người bệnh ĐTĐ nói chung và ĐTĐ týp 2 nói riêng với những kết quả khác nhau. Sự khác biệt về kết quả nghiên cứu là do có sự khác biệt về cách thiết kế nghiên cứu, đối tượng nghiên cứu, mục tiêu nghiên cứu, sự thay đổi trong cách chẩn đoán, phân loại bệnh QR và ĐTĐ … Ở Việt Nam, trong quá trình sưu tầm tài liệu, chúng tôi chưa tìm thấy có công trình nghiên cứu nào nghiên cứu sâu về vấn đề này. Hiểu biết về các yếu tố ảnh hưởng và mối tương quan hai chiều giữa bệnh QR và ĐTĐ týp 2 ở người Việt Nam còn hạn chế.

Xuất phát từ tình hình thực tế trên, để góp phần làm rõ thêm về mối quan hệ giữa bệnh QR và ĐTĐ týp 2, chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài:

“Nghiên cứu bệnh quanh răng ở bệnh nhân đái tháo đường týp 2 tại Bệnh viện Nội tiết Trung ương và đánh giá hiệu quả can thiệp “

Với mục tiêu:

1. Nhân xét lâm sàng bệnh quanh răng và nhu cầu điếu trị ở bệnh nhân đái tháo đường týp 2 tại Bệnh viện Nội tiết Trung ương từ tháng 3 dến tháng 7 năm 2008.

2. Xác định một số yếu tố (tuổi, giới, vệ sinh răng miệng, thời gian phát hiện mắc đái tháo đường, HbAlc và lipid máu) ảnh hưởng đến bệnh quanh răng ở bệnh nhân đái tháo đường týp 2.

3. Đánh giá hiệu quả can thiệp bệnh quanh răng ở đối tượng nghiên cứu.

MỤC LỤC

Đặt vấn đề 1

Chương 1: Tổng quan tài liệu 3

1.1. Những hiểu biết hiên nay về bênh quanh răng 3

1.1.1. Sinh bênh học bênh quanh răng 3

1.1.2. Các chỉ số thường dùng trong nghiên cứu bênh QR 5

1.2. Một số yếu tố nguy cơ cho bênh quanh răng 6

1.2.1. Tuổi, giới, chủng tộc 6

1.2.2. Các yếu tố về xã hội 7

1.2.3. Các yếu tố về cơ địa 8

1.2.4. Các thói quen có hại 11

1.2.5. Các bênh toàn thân khác 12

1.3. Một số biên pháp dự phòng bênh quanh răng 13

1.3.1. Duy trì môi trường răng miệng sạch sẽ 13

1.3.2. Duy trì sức khoẻ toàn thân tốt và sức khoẻ tinh thần tốt 16

1.4. Một số biên pháp điều trị bênh QR 17

1.4.1. Điều trị khởi đầu 17

1.4.2. Điều trị túi quanh răng 21

1.4.3. Điều trị phẫu thuật 21

1.4.4. Điều trị duy trì 23

1.5. Một số khái niêm cơ bản về bênh ĐTĐ 23

1.5.1. Thuật ngữ – tiêu chuẩn chẩn đoán – phân loại ĐTĐ 23

1.5.2. Những chỉ tiêu đánh giá, theo dõi bênh ĐTĐ 25

1.5.3. Một số đặc điểm nổi bật của ĐTĐ týp 2 27

1.6. Bênh quanh răng ở người bênh đái tháo đường týp 2 28

1.6.1. Những đặc điểm về sinh bênh học bênh QR ở người ĐTĐ týp 2. . 28

1.6.2. Những tác động bất lợi của bênh QR đối với bênh ĐTĐ týp 2 31

1.6.3. Điều trị bênh QR ở người ĐTĐ týp 2 32

Chương 2: Đối tượng và phương pháp nghiên cứu 34

2.1. Thiết kế nghiên cứu 34

2.2. Địa điểm và thời gian nghiên cứu 34

2.3. Nghiên cứu bênh Quanh răng và một số yếu tố ảnh hưởng 34

2.3.1. Đối tượng nghiên cứu 34

2.3.2. Cỡ mẫu 35

2.3.3. Cách chọn mẫu 35

2.3.4. Thu thập thông tin chung 36

2.3.5. Thu thập thông tin liên quan tới ĐTĐ 36

2.3.6. Thu thập thông tin về bênh quanh răng: 37

2.4. Nghiên cứu can thiệp có đối chứng 44

2.4.1. Đối tượng nghiên cứu 44

2.4.2. Cỡ mẫu 45

2.4.3. Cách chọn mẫu 46

2.4.4. Tiến hành can thiệp 47

2.5. Xử lý số liệu 50

2.5.1. Nhập số liệu 50

2.5.2. Cách tính kết quả theo chỉ số CPITN và chỉ số MBD 50

2.5.3. Cách đánh giá các chỉ số can thiệp 51

2.5.4. Các test thống kê được sử dụng 52

2.6. Khía cạnh đạo đức của đề tài 53

Chương 3: Kết quả nghiên cứu 54

3.1. Đặc điểm chung, thực trạng bệnh QR và nhu cầu điều trị của đối tượng

nghiên cứu 54

3.1.1. Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu 54

3.1.2. Thực trạng bệnh QR và nhu cầu điều trị của đối tượng nghiên cứu…. 57

3.2. Một số yếu tố ảnh hưởng đến bệnh QR của đối tượng nghiên cứu 61

3.2.1. Yếu tố tuổi, giới 61

3.2.2. Yếu tố vệ sinh răng miệng 65

3.2.3. Yếu tố Thời gian phát hiên mắc ĐTĐ 66

3.2.4. Yếu tố HbAlc 68

3.2.5. Yếu tố lipid máu 70

3.3. Hiệu quả can thiệp bênh QR ở đối tượng nghiên cứu 71

3.3.1. Đặc điểm chung về nhóm can thiệp và nhóm chứng 71

3.3.2. Hiệu quả can thiệp bệnh QR ở đối tượng nghiên cứu 73

Chương 4: Bàn luận 85

4.1. Đặc điểm chung, thực trạng bệnh quanh răng và nhu cầu điều trị của

đối tượng nghiên cứu 85

4.1.1. Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu 85

4.1.2. Thực trạng bệnh quanh răng và nhu cầu điều trị 90

4.2. Một số yếu tố ảnh hưởng đến bệnh QR ở các bệnh nhân ĐTĐ týp 2… 98

4.2.1. Yếu tố tuổi, giới 98

4.2.2. Yếu tố vệ sinh răng miệng 100

4.2.3. Yếu tố thời gian phát hiện mắc đái tháo đường 102

4.2.4. Yếu tố HbA1c 103

4.2.5. Yếu tố lipid máu 107

4.3. Đánh giá hiệu quả can thiệp bệnh quanh răng ở đối tượng nghiên cứu… 109

4.3.1. Đánh giá về cỡ mẫu và đặc điểm chung của đối tượng NC 109

4.3.2. Đánh giá hiệu quả can thiệp quanh răng ở đối tượng nghiên cứu.110

Kết luận 124

Kiến nghị 126

Những đóng góp mới của luận án 126

Các bài báo có liên quan đến luận án đã được công bố

Tài liệu tham khảo Phụ lục