Nghiên cứu chẩn đoán và điều trị phẫu thuật ung thư dạ dày sớm

Ung thư dạ dày (UTDD) cho đến nay vẫn là một trong những bênh ung thư thường gặp nhất trên thế giới và là nguyên nhân gây tử vong đứng hàng thứ hai sau ung thư phổi.

Tỷ lê mắc UTDD rất khác nhau giữa các vùng địa lý.

Nhật Bản là nước có tỷ lê mắc cao nhất thế giới với 77,9/100.000 dân ở nam giới và 33,3/100.000 dân ở nữ giới, chiếm tới 33% tất cả các ung thư ở nam và 22% ung thư ở nữ [95]. Tỷ lê mắc cao cũng thấy ở Hàn Quốc, Trung Quốc, một số nước ở châu Mỹ La tinh và ở Đông Âu. Trái lại, UTDD mắc thấp ở Đông Bắc Phi, Nam Á, Châu úc, Bắc Mỹ [5] [120].

Ở Việt Nam, tỷ lê mắc UTDD đang đứng hàng thứ hai ở cả hai giới qua ghi nhận ung thư ở nhiều tỉnh, thành phố giai đoạn 2001-2004 [3], [33]. Mặc dù đă có nhiều tiến bộ trong chẩn đoán và điều trị, nhưng UTDD vẫn là bênh có tiên lượng rất xấu. Tới nay, các nhà khoa học đã thống nhất chỉ có 2 biên pháp giúp kéo dài thời gian sống cho bênh nhân (BN) bị UTDD đó là phát hiên sớm và phẫu thuật triêt để [173], [176].

UTDD sớm hay còn gọi là UTDD giai đoạn đầu (Early gastric cancer) được Saeki (1939) mô tả lần đầu và được Hội Nội soi Tiêu hoá Nhật Bản sử dụng vào những năm 1960 để chỉ các tổn thương ung thư phát triển tại lớp niêm mạc và dưới niêm mạc chưa xâm lấn lớp cơ, có thể có hoặc không có di căn hạch. UTDD sớm có tiên lượng rất tốt với thời gian sống trên 5 năm sau phẫu thuật tới hơn 90% [16], [21], [44] ,[163].

Chẩn đoán sớm UTDD là một bước quyết định trong chiến lược điều trị UTDD. Nhờ có nội soi mềm và sinh thiết một cách có hê thống, tỷ lê phát hiên UTDD sớm ngày càng cao. Nhật Bản là nước đi đầu trong lĩnh vực này. Tuy nhiên, viêc chẩn đoán sớm cần có một chiến lược sàng lọc tốt.

Sàng lọc UTDD ở Nhật Bản bắt đầu từ những năm 1950 khi UTDD

đứng đầu trong các bệnh ác tính. Theo Murata, hàng năm tất cả người lao đông trong công sở, xí nghiệp, nhà máy bắt buộc phải khám định kỳ bao gổm: khám lâm sàng, xét nghiệm và chụp Xquang phổi. Trong khám định kỳ, chỉ 10% số người khám đổng ý chụp thêm Xquang dạ dày. Chiến dịch này cho phép chẩn đoán UTDD với tỷ lệ 1/1000 và 1/2 trong số này là UTDD sớm [35], [86], [90].

Tại Châu Âu và Bắc Mỹ, chiến thuật sàng lọc UTDD trước tiên nhằm vào những người có hội chứng UTDD vì theo kinh nghiệm của Nhật Bản có 48% số người phát hiện UTDD sớm nhờ vào chiến dịch sàng lọc ở những người có biểu hiện triệu chứng của bệnh. Triệu chứng lâm sàng đáng quan tâm là đầy bụng, khó tiêu và tuổi [83], [99], [166] .

Ở Việt Nam, mặc dù sự hiểu biết UTDD sớm đã được nâng cao, các phương tiện thăm dò chẩn đoán đă được trang bị rộng khắp và ngày càng hiện đại, nhưng việc chẩn đoán và điều trị UTDD còn trong tình trạng quá muộn. UTDD chỉ được phát hiện rải rác qua khám lâm sàng nội soi, sinh thiết ở một số bệnh viện lớn có đủ trang thiết bị [2], 15], [18], [23], [33], [129].

Qua thống kê của mọt sô’ tác giả như: Vũ Hải [4] thấy tỷ lệ UTDD sớm là 4,7%0 trong tổng sô’bị UTDD. Bùi Văn Lạc [13] là 4,37%0, Trịnh Hồng Sơn [29] chỉ có 0,65%o. Các công trình nghiên cứu về UTDD cũng chưa có sự thống nhất, phối hợp trong chẩn đoán và điều trị UTDD sớm.

Các công trình đánh giá về di căn hạch, nạo vét hạch trong UTDD của Trịnh Hồng Sơn [23], [24], nghiên cứu mọt số yếu tố giải phẫu bệnh liên quan đến thời gian sống thêm sau phẫu thuật UTDD của Nguyễn Xuân Kiên [11], nhận xét về UTDD sớm của Đỗ Văn Tráng [27] cũng có nêu mọt số nhỏ các trường hợp UTDD sớm.

Tuy nhiên cho tới nay, chưa có mọt công trình nào đề cập đầy đủ toàn diện về UTDD sớm. Vì vậy, chúng tôi cố gắng thu thập toàn bọ các trường

hợp ƯTDD sớm đã được chẩn đoán và điều trị phâu thuật tại một số bệnh viện hàng đau tại Hà Nội, để phân tích và tìm ra đặc điểm của bệnh này. Đề tài “Nghiên cứu chẩn đoán và điều trị phẫu thuật ung thư dạ dày sớm ” được tiến hành với các mục tiêu sau:

1. Nghiên cứu triệu chứng lâm sàng ung thư dạ dày sớm.

2. Mô tả thương tổn của ung thư dạ dày sớm về nội soi và giải phẫu bệnh lý.

3. Đánh giá kết quả điều trị phẫu thuật ung thư dạ dày sớm.

MỤC LỤC

Trang

Lời cảm ơn

Lời cam đoan i

Mục lục ii

Danh mục các chữ viết tắt v

Danh mục bảng vi

Danh mục biểu đổ viii

Danh mục hình ảnh viii

Danh mục ảnh ix

ĐẶT VẤN ĐỂ 1

Chương 1. TỔNG QUAN 4

1.1. Ung thư dạ dày sớm 4

1.1.1 Tên gọi và định nghĩa 4

1.1.2 Dịch tễ học ung thư dạ dày 6

1.1.3 Phân loại giải phẫu bênh ung thư dạ dày 10

1.1.4 Phân loại giai đoạn ung thư dạ dày 18

1.2. Chẩn đoán ung thư dạ dày sớm 24

1.2.1 Sàng lọc ung thư dạ dày 24

1.2.2 Triệu chứng lâm sàng 24

1.2.3 Các thăm khám cận lâm sàng 25

1.3 Điều trị ngoại khoa đối với ung thư dạ dày 30

1.3.1 Những nguyên tắc cơ bản 30

1.3.2 Điều trị ngoại khoa ung thư dạ dày sớm 32

1.3.3 Những kỹ thuật mới trong điều trị ung thư dạ dày sớm 37

1.4 Chẩn đoán và điều trị ung thư dạ dày sớm ở Việt Nam 40

Chương 2. Đối TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN cứu 41

2.1. Đối tượng nghiên cứu 41

2.1.1 Tiêu chuẩn chọn bệnh nhân 41

2.1.2 Tiêu chuẩn loại trừ bênh nhân 41

2.2. Phương pháp nghiên cứu 41

2.2.1 Mô hình lí thuyết nghiên cứu ung thư dạ dày sớm 41

2.2.2 Cỡ mẫu nghiên cứu 42

2.2.3 Số lượng đối tượng nghiên cứu trên thực tế’ 43

2.2.4 Phương pháp phân tích thống kê 43

2.3. Các chỉ tiêu nghiên cứu 46

2.3.1 Triệu chứng lâm sàng 46

2.3.2 Cận lâm sàng 46

2.3.3 Các chỉ tiêu mô tả can thiệp phẫu thuật 47

2.3.4 Đánh giá kết quả phẫu thuật 48

2.3.5 Nghiên cứu giải phẫu bệnh 49

2.3.6 Phương pháp theo dõi bệnh nhân sau mổ 51

2.4. Quản lý số liêu 51

Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN cứu 52

3.1. Mô tả đặc điểm chung 52

3.2. Đặc điểm lâm sàng 55

3.3. Chẩn đoán 56

3.4. Điều trị 59

3.5. Đặc điểm tổn thương giải phẫu bênh lý 61

3.6. Mối liên quan giữa các yếu tố’ 63

3.7. Kết quả theo dõi bênh nhân sau mổ 75

3.8. Đơn phân tích – tính thời gian sống sau mổ theo Kaplan-Meier 77

3.8.1 Thời gian sống chung 77

3.8.2 Thời gian sống theo phản ứng lympho tương bào 78

3.8.3 Thời gian sống theo độ biệt hoá 79

3.8.4 Thời gian sống theo phân loại Lauren 80

3.8.5 Thời gian sống theo TMN sau mổ 81

3.8.6 Thời gian sống theo tình trạng di căn 82

3.8.7 Thời gian sông theo phương pháp cắt dạ dày 83

3.8.8 Thời gian sông sau vét hạch 84

3.8.9 Thời gian sông theo tuổi của bệnh nhân khi phẫu thuật 85

3.8.10 Thời gian sông theo vét hạch 86

3.8.11 Thời gian sống theo kích thước u 87

3.9 Đa phân tích – tính tỉ suất nguy cơ theo phương pháp hồi quy

Cox 88

Chương 4. BÀN LUẬN 89

4.1. Đặc điểm bệnh nhân ung thư dạ dày sớm 89

4.1.1 Tuổi và giới 89

4.1.2 Đặc điểm vùng dân cư 90

4.2. Đặc điểm lâm sàng 90

4.2.1 Tiền sử 90

4.2.2 Triệu chứng lâm sàng 91

4.3. Tổn thương giải phẫu bệnh 93

4.3.1 Đại thể 93

4.3.2 Đặc điểm giải phẫu bệnh ung thư dạ dày sớm 95

4.4. Chẩn đoán ung thư dạ dày bằng phương pháp nội soi 101

4.5. Thời gian sống sau mổ 106

4.6. Điều trị ngoại khoa trong ung thư dạ dày sớm 109

KẾT LUẬN

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN cứu CỦA TÁC GIẢ ĐÃ ĐẢNG IN CÓ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN

TÀI LIỆU THAM KHẢO

DANH SÁCH BỆNH NHÂN

PHỤ LỤC