Nghiên cứu chẩn đoán và điều trị qua nội soi bệnh lý sỏi ống tuyến nước bọt
Luận án tiến sĩ y họcNghiên cứu chẩn đoán và điều trị qua nội soi bệnh lý sỏi ống tuyến nước bọt.Bệnh lý tuyến nước bọt là nhóm bệnh lý thường gặp, được chia làm hai nhóm bệnh chính là bệnh lý nhu mô và bệnh lý ống tuyến. Bệnh lý tắc nghẽn ống tuyến ảnh hưởng đến khoảng 1,2% dân số [5], nguyên nhân thường gặp bao g m sỏi, sẹo hẹp, viêm nhiễm…, trong đó sỏi ống tuyến nước bọt được cho là nguyên nhân chính trong nhóm này với tỷ lệ khoảng 60 – 70%. Vấn đề chẩn đoán và điều trị bệnh lý sỏi ống tuyến còn gặp rất nhiều khó khăn do hệ thống ống tuyến nước bọt rất nhỏ và nằm sâu trong cấu trúc nhu mô tuyến. Trên thế giới và tại Việt Nam hiện nay đã sử d ng một số hình ảnh học đ chẩn đoán bệnh lý sỏi ống tuyến nước bọt như ch p Xquang, siêu âm, CT scan, ch p cộng hưởng từ ống tuyến nước bọt… Thế nhưng những công c hình ảnh này chưa thật sự hiệu quả do không th khảo sát hình ảnh hệ thống ống tuyến một cách trực tiếp và chính xác, đặc biệt những trường hợp sỏi có kích thước nhỏ hoặc nhiều viên sỏi trong ống tuyến thường dễ bỏ sót [53],[58],[64].
Điều trị nội khoa thường là lựa chọn đ u tiên trong nhóm bệnh lý tắc nghẽn ống tuyến nói chung và nhóm bệnh lý sỏi ống tuyến nói riêng, thế nhưng tỉ lệ điều trị nội khoa thất bại có th lên đến 40%. Trước đây, trong những trường hợp này bệnh nhân được chỉ định phẫu thuật mở ống tuyến lấy sỏi qua đường họng miệng hoặc cắt bỏ tuyến nước bọt. Nhiều biến chứng sau phẫu thuật này có th gặp là liệt th n kinh mặt, th n kinh hạ thiệt, hội chứng Frey, u nh y tuyến nước bọt, rò tuyến nước bọt, khô miệng, giảm cảm giác th n kinh tai lớn, chảy máu, nhiễm trùng vết mổ, ảnh hưởng đáng k đến thẩm mỹ, sinh hoạt và chất lượng cuộc sống của bệnh nhân [1].
Trong 20 năm trở lại đây, cùng với sự phát tri n của kỹ thuật và d ng c nội soi, nội soi hệ thống ống tuyến nước bọt được cho là kỹ thuật xâm lấn2 tối thi u giúp chẩn đoán và điều trị bệnh lý sỏi ống tuyến nước bọt nói riêng và nhóm bệnh lý ống tuyến nước bọt nói chung. Kỹ thuật này ngày càng phát tri n và hoàn thiện d n, được lựa chọn là kỹ thuật chẩn đoán đ u tiên cung cấp chi tiết hình ảnh trong hệ thống ống tuyến. Những hình ảnh nội soi ống tuyến sẽ giúp đưa ra chẩn đoán chính xác, lập kế hoạch điều trị. Hơn thế nữa, sự phát tri n hệ thống nội soi ống tuyến đa kênh và d ng c can thiệp qua nội soi, có th điều trị trực tiếp và tối thi u tại vị trí sỏi trong ống tuyến một cách hiệu quả trong một thì can thiệp, giúp bảo t n tối đa cấu trúc tuyến nước bọt, từ đó giảm thi u các biến chứng sau phẫu thuật.
Tại Việt Nam đã có một số đề tài nghiên cứu về bệnh lý sỏi ống tuyến nước bọt và phương pháp điều trị được lựa chọn là phẫu thuật mở ống tuyến lấy sỏi qua đường họng miệng hoặc phẫu thuật cắt tuyến nước bọt. Cho đến hiện nay, những nghiên cứu về ứng d ng nội soi ống tuyến trong chẩn đoán và điều trị bệnh lý sỏi ống tuyến vẫn chưa được báo cáo và còn là một thách thức lớn. Chính vì vậy, chúng tôi bước đ u thực hiện đề tài “Nghiên cứu chẩn đoán và điều trị qua nội soi bệnh lý sỏi ống tuyến nước bọt” là thực sự c n thiết, với các m c tiêu nghiên cứu:
1. Mô tả đặc đi m hình ảnh học (siêu âm, CT scan) và nội soi ống tuyến trong chẩn đoán bệnh nhân sỏi ống tuyến nước bọt.
2. Ứng d ng kỹ thuật nội soi ống tuyến trong điều trị bệnh nhân sỏi ống tuyến nước bọt và đề xuất các bước kỹ thuật nội soi ống tuyến trong chẩn đoán và điều trị bệnh lý sỏi ống tuyến nước bọt.
3. Đánh giá kết quả của nội soi ống tuyến trong điều trị bệnh nhân sỏi ống tuyến nước bọt
Lời cam đoan………………………………………………………………………………………… i
M c l c………………………………………………………………………………………………..ii
Danh m c các chữ viết tắt và đối chiếu thuật ngữ Anh – Việt ……………………iv
Danh m c các bảng ………………………………………………………………………………. v
Danh m c các bi u đ – sơ đ ……………………………………………………………..viii
Danh m c các hình……………………………………………………………………………….ix
ĐẶT VẤN ĐỀ …………………………………………………………………………………….. 1
Chương 1 TỔNG QUAN TÀI LIỆU ……………………………………………………. 3
1.1. Tổng quan về bệnh lý sỏi ống tuyến nước bọt ………………………………… 3
1.2. Đặc đi m hình ảnh học (siêu âm, CT scan) và nội soi ống tuyến trong
chẩn đoán bệnh lý sỏi ống tuyến nước bọt ………………………………………….. 18
1.3. Ứng d ng kỹ thuật nội soi ống tuyến trong điều trị bệnh lý sỏi ống
tuyến nước bọt ………………………………………………………………………………… 31
1.4. Tình hình nghiên cứu trong và ngoài nước về kết quả của nội soi ống
tuyến trong điều trị bệnh lý sỏi ống tuyến nước bọt……………………………… 35
1.5. Giới thiệu một số đặc đi m về cơ sở nghiên cứu – Bệnh viện
Chợ Rẫy …………………………………………………………………………………………. 37
Chương ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ………….. 39
2.1. Thiết kế nghiên cứu …………………………………………………………………… 39
2.2. Đối tượng nghiên cứu ………………………………………………………………… 39
2.3. Thời gian và địa đi m nghiên cứu ……………………………………………….. 40
2.4. Cỡ mẫu của nghiên cứu ……………………………………………………………… 41
2.5. Biến số nghiên cứu ……………………………………………………………………. 42
2.6. Phương pháp, công c đo lường, thu thập số liệu ………………………….. 48iii
2.7. Quy trình nghiên cứu …………………………………………………………………. 48
2.8. Phương pháp phân tích dữ liệu……………………………………………………. 62
2.9. Đạo đức trong nghiên cứu ………………………………………………………….. 62
Chương 3 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ………………………………………………… 64
3.1. Mô tả đặc đi m hình ảnh học (siêu âm, CT scan) và nội soi ống tuyến
trong chẩn đoán bệnh nhân sỏi ống tuyến nước bọt……………………………… 64
3.2. Ứng d ng kỹ thuật nội soi ống tuyến trong điều trị bệnh nhân sỏi ống
tuyến nước bọt và đề xuất các bước kỹ thuật nội soi ống tuyến trong chẩn
đoán và điều trị bệnh lý sỏi ống tuyến nước bọt…………………………………… 80
3.3. Đánh giá kết quả của nội soi ống tuyến trong điều trị bệnh nhân sỏi ống
tuyến nước bọt ………………………………………………………………………………… 88
Chương 4 BÀN LUẬN ………………………………………………………………………. 93
4.1. Mô tả đặc đi m hình ảnh học (siêu âm, CT scan) và nội soi ống tuyến
trong chẩn đoán bệnh nhân sỏi ống tuyến nước bọt……………………………… 93
4.2. Ứng d ng kỹ thuật nội soi ống tuyến trong điều trị bệnh nhân sỏi ống
tuyến nước bọt và đề xuất các bước kỹ thuật nội soi ống tuyến trong chẩn
đoán và điều trị bệnh lý sỏi ống tuyến nước bọt…………………………………. 109
4.3. Đánh giá kết quả của nội soi ống tuyến trong điều trị bệnh nhân sỏi ống
tuyến nước bọt ………………………………………………………………………………. 122
KẾT LUẬN …………………………………………………………………………………….. 130
KIẾN NGHỊ……………………………………………………………………………………. 132
DANH M C CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PH L