Nghiên cứu chỉ số Doppler ống tĩnh mạnh của thai bình thường từ 22 đến 37 tuần để thiết lập biểu đồ bách phân vị và ứng dụng lâm sàng
Luận án Nghiên cứu chỉ số Doppler ống tĩnh mạnh của thai bình thường từ 22 đến 37 tuần để thiết lập biểu đồ bách phân vị và ứng dụng lâm sàng.Theo dõi thai trƣớc đẻ, đặc biệt là thai nghén có nguy cơ cao là nhiệm vụ quan trọng của các bác sỹ sản khoa, nhằm đảm bảo cho trẻ ra đời khỏemạnh góp phần nâng cao chất lƣợng dân số đồng thời giảm tỉ lệ bệnh tật và tỉ lệ tử vong mẹ và trẻ sơ sinh [1]. Sự phát triển của thai nhi trong tử cung hoàn toàn phụ thuộc vào hệ thống tuần hoàn tử cung rau thai, bao gồm động mạch tử cung của ngƣời mẹ, tuần hoàn trong bánh rau, tuần hoàn động mạnh rốn và tuần hoàn của thai nhi.
Tất cả mọi sự trao đổi chất giữa mẹ và con đều đƣợc thực hiện tại các gai rau [2]. Bất kỳ một sự tác động nào đến hệ thống này đều có thể ảnh hƣởng tới sự phát triển của thai gây ra thai chậm phát triển trong tử cung dẫn đến suy thai là một trong những nguyên nhân của thai chết lƣu [3],[4].
Hiện nay, có nhiều phƣơng pháp thăm dò khác nhau để đánh giá tình trạng phát triển và sức khỏe của thai nhi nhằm phát hiện sớm những thai bất
thƣờng để xử trí kịp thời. Các phƣơng pháp thăm dò trong sản khoa đang đƣợc áp dụng bao gồm: phƣơng pháp siêu âm, phƣơng pháp ghi biểu đồ nhịp
tim thai – cơn co tử cung [5]. Trong đó siêu âm là phƣơng pháp thăm dò không xâm lấn đƣợc áp dụng rộng rãi với nhiều ƣu điểm vƣợt trội vì ngoài
việc áp dụng siêu âm để thăm dò hình thái học của thai, ngƣời ta còn ứng dụng siêu âm Doppler mạch máu trong thăm dò tuần hoàn mẹ con để giúp tiên đoán tình trạng tuần hoàn của thai [6],[7],[8].
Trên thế giới siêu âm Doppler đƣợc ứng dụng vào y học từ những năm 1970 với mục đích đánh giá tình trạng sức khỏe của thai đặc biệt là những trƣờng hợp thai nghén có nguy cơ cao [7]. Sau nhiều năm ứng dụng đã có rất nhiều tác giả công bố các nghiên cứu về siêu âm Doppler trong thăm dò tuần hoàn mẹ con ở những thai nghén bình thƣờng giúp thiết lập hằng số sinh lý bình thƣờng về chỉ số Doppler của thai và ở nhóm thai nghén bệnh lý cho thấy siêu âm Doppler có vai trò quan trọng trong tiên lƣợng tình trạng tuần hoàn của thai [9],[10]. Trong đó số các mạch máu đƣợc sử dụng để thăm dò2 tuần hoàn thai thì thăm dò Doppler ống tĩnh mạch là một phƣơng pháp giúp đánh giá trực tiếp lƣu lƣợng tuần hoàn của thai có giá trị trong sàng lọc thai bất thƣờng nhiễm sắc thể, dị tật tim bẩm sinh, tiên lƣợng thai chậm phát triển trong tử cung. Các nghiên cứu về thăm dò Doppler của thai đều cho thấy trƣớc hết phải xây dựng đƣợc hằng số sinh lý cho các chỉ số Doppler ở thai bình thƣờng vì đó là cơ sở để để phát hiện những trƣờng hợp bất thƣờng về các thông số Doppler, từ đó giúp cho các nhà sản khoa phát hiện và tiên lƣợng đƣợc tình trạng bệnh lý của thai để đƣa ra những can thiệp kịp thời nhằm đạt đƣợc kết quả thai nghén tốt nhất [11]. Đặc biệt biều đồ bách phân vị về chỉ số của thai trong đó có chỉ số Doppler còn phụ thuộc vào đặc điểm riêng của từng chủng tộc dân số, có thể bình thƣờng với chủng tộc này nhƣng lại bất thƣờng với chủng tộc khác. Do đó việc xây dựng hằng số sinh lý giúp thiết lập biểu đồ bách phân vị cho từng chỉ số Doppler của thai ở từng chủng tộc khác nhau là vô cùng quan trọng và có ý nghĩa trong thực tế lâm sàng.
Tại Việt Nam, phƣơng pháp siêu âm Doppler trong sản khoa đƣợc ứng dụng một cách khá phổ biến trong những năm gần đây. Các nghiên cứu về siêu âm Doppler trong thăm dò tuần hoan mẹ và thai mới chỉ tập trung vào các mạch máu: động mạch rốn, động mạch não, động mạch tử cung ở thai nghén bình thƣờng và bệnh lý [12],[13],[14],[15]. Cho đến nay, chƣa có công trình nào nghiên cứu về chỉ số Doppler ống tĩnh mạch của thai bình thƣờng. Việc xây dựng chỉ số Doppler ống tĩnh mạch của thai bình thƣờng của ngƣời Việt Nam là cần thiết. Vì vậy, chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “Nghiên cứu chỉ số Doppler ống tĩnh mạnh của thai bình thƣờng từ 22 đến 37 tuần để thiết lập biểu đồ bách phân vị và ứng dụng lâm sàng” với hai mục tiêu:
1. Xác định giá trị trung bình của chỉ số Doppler ống tĩnh mạch thai bình thường để thiết lập biểu đồ bách phân vị chỉ số Doppler ống tĩnh mạch ở tuổi thai 22 đến 37 tuần.
2. Ứng dụng của biểu đồ bách phân vị các chỉ số Doppler ống tĩnh mạch ở thai chậm phát triển trong tử cung
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Dƣơng Thị Cƣơng Nguyễn Đức Hinh (1997). Bài giảng sản phụ khoadành cho thầy thuốc thực hành. Viện bảo vệ Bà mẹ và trẻ sơ sinh, 5-43.
2. Bộ môn Phụ Sản Trƣờng Đại học Y Hà Nội (2002). Bài giảng Sản PhụKhoa. Nhà xuất bản Y học, 10-30.
3. Bộ môn Mô học- Phôi thai học Trƣờng đại học Y Hà Nội (2001). Phôithai học người. Nhà xuất bản Y học, 164-195.
4. Phan Chiến Thắng Trần Công Toại (2013). Phôi thai học. Nhà xuất bảnHồng Đức, 90-106.
5. Phan Trƣờng Duyệt (2003). Hướng dẫn thực hành thăm dò về sản khoa.Nhà xuất bản Y học, 114-154.
6. Phan Trƣờng Duyệt (2013). Siêu âm chẩn đoán và một số vấn đề lâmsàng sản phụ khoa liên quan – tập 1. Nhà xuất bản Y học, 138-530.
7. Phan Trƣờng Duyệt (2013). Siêu âm chẩn đoán và một số vấn đề lâmsàng sản phụ khoa liên quan – tập 2. Nhà xuất bản Y học, 2128-2262.
8. Trần Danh Cƣờng (2005). Thực hành siêu âm 3 chiều (3D) trong sảnkhoa. Nhà xuất bản Y học
12. Trần Danh Cƣờng (2007). Xác định một số thông số Doppler động mạch tử cung người mẹ, động mạch rốn, động mạch não thai nhi bình thường từ
28 đến 40 tuần. Luận án tiến sỹ Y học, Trƣờng Đại học Y Hà Nội.
13. Tạ Xuân Lan (2004). Trị số xung Doppler tốc độ dòng máu động mạch rốn trên thai bình thường từ 28 tuần đến lúc chuyển dạ đẻ. Luận án tiến
sỹ, Trƣờng đại học Y Hà Nội.
14. Nguyễn Thị Bích Vân (2007). Nghiên cứu giá trị tiên đoán tình trạng thai của một số chỉ sốDoppler động mạch rốn, động mạch não thai nhi
trong tiền sản giật, Luận văn tốt nghiệp Bác sỹ chuyên khoa cấp II, Trƣờng Đại Học Y Hà Nội.
15. Phạm Thị Mai Anh (2009). Nghiên cứu thông số Doppler động mạch tử cung ở thai phụ tiền sản giật, Luận văn thạc sỹ Y học, Trƣờng Đại học Y Hà Nội.
16. Phạm Minh Thông (2001). Phân tích phổ Doppler, Tài liệu lớp siêu âm tổng quát, Bệnh viện Bạch Mai, 243-251.
17. Sở Y tế thành phố Hồ Chí Minh Bệnh viện Hùng Vƣơng (2014). Siêu âm sản khoa thực hành. Nhà xuất bản Y học
MỤC LỤC
ĐẶT VẤN ĐỀ …………………………………………………………………………………….. 1
Chƣơng 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU…………………………………………………… 3
1.1. NGUYÊN LÝ CỦA SIÊU ÂM DOPPLER…………………………………….. 3
1.1.1. Hiệu ứng Doppler ………………………………………………………………….. 3
1.1.2. Các loại Doppler ……………………………………………………………………. 3
1.1.3. Các phƣơng pháp phân tích tín hiệu Doppler…………………………….. 6
1.2. SINH LÝ TUẦN HOÀN THAI NHI ……………………………………………. 7
1.2.1. Giải phẫu ống tĩnh mạch:………………………………………………………… 8
1.2.2. Đƣờng đi của dòng máu chảy từ tĩnh mạch rốn đến thai: ……………. 9
1.2.3. Dòng máu từ tĩnh mạch rốn vào ống tĩnh mạch ……………………….. 10
1.2.4. Điều hòa dòng máu từ tĩnh mạch rốn vào ống tĩnh mạch…………… 12
1.3. PHƢƠNG PHÁP THĂM DÒ SIÊU ÂM DOPPLER ỐNG TĨNH MẠCH .. 14
1.3.1. Xác định vị trí ống tĩnh mạch: ……………………………………………….. 14
1.3.2. Phân tích hình thái phổ Doppler ống tĩnh mạch ……………………….. 15
1.4. GIÁ TRỊ LÂM SÀNG CỦA THĂM DÒ DOPPLER ỐNG TĨNH MẠCH. 25
1.4.1. Sàng lọc thai bất thƣờng nhiễm sắc thể …………………………………… 25
1.4.2. Sàng lọc bất thƣờng thai sản (thai sẩy, chết, dị tật bẩm sinh) …….. 27
1.4.3. Giá trị Doppler ống tĩnh mạch trong chẩn đoán thai chậm phát triển
trong tử cung. ………………………………………………………………………. 29
1.5. KHÁI NIỆM, Ý NGHĨA CỦA ỨNG DỤNG BIỂU ĐỒ BÁCH PHÂN VỊ. 31
Chƣơng 2: ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU…………. 33
2.1. ĐỐI TƢỢNG NGHIÊN CỨU …………………………………………………….. 33
2.1.1. Đối tƣợng nghiên cứu cho mục tiêu 1 …………………………………….. 33
2.1.2. Đối tƣợng nghiên cứu cho mục tiêu 2 …………………………………….. 34
2.2. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ……………………………………………….. 352.2.1. Thiết kế nghiên cứu ……………………………………………………………… 35
2.2.2. Cỡ mẫu nghiên cứu cho mục tiêu 1 ………………………………………… 35
2.2.3. Cỡ mẫu nghiên cứu cho mục tiêu 2 ………………………………………… 36
2.2.4. Quy trình thu thập số liệu ……………………………………………………… 36
2.2.5. Các tiêu chuẩn đánh giá có liên quan đến nghiên cứu……………….. 39
2.2.6. Phƣơng pháp xử lý số liệu …………………………………………………….. 43
2.2.7. Sơ đồ nghiên cứu …………………………………………………………………. 46
2.8. ĐẠO ĐỨC TRONG NGHIÊN CỨU …………………………………………… 47
Chƣơng 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU……………………………………………….. 48
3.1. ĐẶC ĐIỂM CỦA ĐỐI TƢỢNG NGHIÊN CỨU CHO MỤC TIÊU 1…. 48
3.2. CHỈ SỐ DOPPLER ỐNG TĨNH MẠCH Ở THAI BÌNH THƢỜNG TỪ
22 ĐẾN 37 TUẦN ………………………………………………………………………. 49
3.2.1. Chỉ số xung tƣơng ứng với tuổi thai từ 22 đến 37 tuần……………… 49
3.2.2. Chỉ số trở kháng tƣơng ứng với tuổi thai từ 22 đến 37 tuần ………. 54
3.2.3. Tỉ lệ S/a tƣơng ứng với tuổi thai từ 22 đến 37 tuần…………………… 59
3.2.4. Chỉ số vận tốc tƣơng ứng với tuổi thai từ 22 đến 37 tuần ………….. 64
3.2.5. Chỉ số vận tốc sóng S tƣơng ứng với tuổi thai từ 22 đến 37 tuần .. 69
3.2.6. Chỉ số vận tốc sóng D tƣơng ứng với tuổi thai từ 22 đến 37 tuần.. 74
3.2.7. Chỉ số vận tốc sóng a tƣơng ứng với tuổi thai từ 22 đến 37 tuần.. 79
3.3. GIÁ TRỊ THỰC THI VÀ ỨNG DỤNG CỦA BIỂU ĐỒ BÁCH PHÂN
VỊ CÁC CHỈ SỐ DOPPLER ỐNG TĨNH MẠCH Ở THAI CHẬM
PHÁT TRIỂN TRONG TỬ CUNG……………………………………………….. 84
3.3.1. Giá trị thực thi của phƣơng pháp Doppler ống tĩnh mạch trong ứng
dụng lâm sàng ……………………………………………………………………… 84
3.3.2. Ứng dụng lâm sàng của biểu đồ bách phân vị ống tĩnh mạch ở thai
chậm phát triển trong tử cung ………………………………………………… 86Chƣơng 4: BÀN LUẬN……………………………………………………………………… 91
4.1. BÀN LUẬN VỀ ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU…. 91
4.1.1. Bàn luận về đối tƣợng nghiên cứu:…………………………………………. 91
4.1.2. Bàn luận về phƣơng pháp nghiên cứu …………………………………….. 93
4.2. BÀN LUẬN VỀ CHỈ SỐ DOPPLER ỐNG TĨNH MẠCH CỦA THAI
BÌNH THƢỜNG TỪ 22 ĐẾN 37 TUẦN……………………………………….. 99
4.2.1. Bàn luận về chỉ số xung ống tĩnh mạch theo tuổi thai từ 22-37 tuần….. 99
4.2.2. Bàn luận về chỉ số trở kháng ống tĩnh mạch theo tuổi thai từ 22 đến
37 tuần………………………………………………………………………………. 102
4.2.3. Bàn luận tỉ lệ S/a ống tĩnh mạch theo tuổi thai từ 22 đến 37 tuần … 105
4.2.4. Bàn luận về vận tốc trung bình dòng chảy và vận tốc sóng S, D, a
ống tĩnh mạch theo tuổi thai từ 22 đến 37 tuần ……………………… 110
4.3. BÀN LUẬN VỀ GIÁ TRỊ THỰC THI CỦA PHƢƠNG PHÁP ĐO
CHỈ SỐ DOPPLER ỐNG TĨNH MẠCH VÀ ỨNG DỤNG CỦA BIỂU
ĐỒ BÁCH PHÂN VỊ CHỈ SỐ DOPPLER ỐNG TĨNH MẠCH Ở THAI
CHẬM PHÁT TRIỂN TRONG TỬ CUNG………………………………….. 116
4.3.1. Bàn luận về giá trị thực thi phép đo của các chỉ số Doppler ống tĩnh
mạch…………………………………………………………………………………. 116
4.3.2. Bàn luận về ứng dụng của biểu đồ bách phân vị chỉ số Doppler ống
tĩnh mạch ở thai chậm phát triển trong tử cung:……………………… 117
KẾT LUẬN …………………………………………………………………………………….. 124
NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI CỦA NGHIÊN CỨU ……………………………. 126
KIẾN NGHỊ……………………………………………………………………………………. 127
MỘT SỐ CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU ĐÃ CÔNG BỐ CÓ LIÊN
QUAN ĐẾN NỘI DUNG LUẬN ÁN
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC
Hy vọng sẽ giúp ích cho các bạn, cũng như mở ra con đường nghiên cứu, tiếp cận được luồng thông tin hữu ích và chính xác nhất