Nghiên cứu đặc điểm bản đồ giác mạc trên bệnh nhân tại Bệnh viện Mắt Trung Ương

Luận văn thạc sĩ y học Nghiên cứu đặc điểm bản đồ giác mạc trên bệnh nhân tại Bệnh viện Mắt Trung Ương.Giác mạc là một thấu kính quan trọng trong quang hệ mắt, chiếm khoảng 2/3 tổng công suất khúc xạ nên việc đánh giá hình dạng và công suất của nó có vai trò quan trọng trong chẩn đoán và điều trị bệnh lý tật khúc xạ [1]. Do giác mạc có dạng phi cầu, nên việc biểu diễn các bán kính cong của giác mạc bằng một giá trị trung bình ở các phương tiện như máy đo khúc xạ tự động, máy Javal… chưa mô tả được đầy đủ các tính chất của hình dạng và bề mặt giác mạc [2]. Máy chụp bản đồ giác mạc sử dụng đĩa Placido chiếu một loạt các vòng ánh sáng vào giác mạc, thu nhận lại bằng máy ảnh, với sự hỗ trợ của máy tính, diễn giải những đặc điểm về hình dạng giác mạc dưới dạng bản đồ trực quan, giúp chúng ta dễ dàng tiếp cận và đánh giá chính xác hơn những đặc tính đó [3].

Bản đồ giác mạc là một bản đồ mô tả sự thay đổi độ cong và công suất của bề mặt trước giác mạc [4]. Nó bao gồm những hình ảnh quy ước về màu sắc kèm theo những thông tin về các lát cắt ngang, các đặc điểm vật lý và hình dạng của bề mặt trước hoặc sau giác mạc, giúp xác định được sự đều đặn, sự đối xứng của bề mặt giác mạc.

Bản đồ giác mạc đóng vai trò quan trọng trong hỗ trợ chẩn đoán và định hướng điều trị các bệnh lý tại giác mạc như giác mạc hình chóp, các tật khúc xạ. Bản đồ giác mạc là phương tiện giúp lập kế hoạch trong các can thiệp ở giác mạc như đeo kính tiếp xúc, phẫu thuật lasik, các phẫu thuật đục thủy tinh thể và đặt kính nội nhãn, cũng như giúp đánh giá sự thay đổi bề mặt giác mạc theo thời gian [5], [6], [7].

Tại Việt Nam, mới chỉ có những nghiên cứu mô tả những đặc điểm và hình dạng của bản đồ giác mạc hiện trên những mắt giác mạc bình thường với khúc xạ thấp, ở người trưởng thành [8]. Với tỷ lệ tật khúc xạ còn cao, đặc biệt  ở trẻ em, đối tượng có tật khúc xạ còn đang tiến triển theo tuổi cùng những nhu cầu điều trị bằng các phương pháp mới như đeo kính tiếp xúc, phẫu thuật Lasik đòi hỏi những dữ liệu đầy đủ hơn về bản đồ giác mạc ở những đối tượng này [9], [10], [11].

Do đó, chúng tôi thực hiện đề tài: “Nghiên cứu đặc điểm bản đồ giác mạc trên bệnh nhân tại Bệnh viện Mắt Trung Ương” với 2 mục tiêu sau:

1.    Phân tích đặc điểm bản đồ giác mạc trên bệnh nhân có tật khúc xạ tại Bệnh viện Mắt Trung ương.

2.    Nhận xét một số yếu tố liên quan đến kết quả của chụp bản đồ giác mạc. 

TÀI LIỆU THAM KHAO Nghiên cứu đặc điểm bản đồ giác mạc trên bệnh nhân tại Bệnh viện Mắt Trung Ương

8.    Phạm Nguyên Huân,Lê Minh Thông (2004), Phân tích đặc điểm bản đồ giác mạc bình thường ở người trưởng thành tại Bệnh viện Mắt Thành phố Hồ Chí Minh, Y học Thành phố Hồ Chí Minh, 8 (1), 145-149.

9.    Đỗ Như Hơn (2014), Công tác phòng chống mù lòa năm 2012-2013 và phương hướng hoạt động năm 2014, Kỷ yếu Hội nghị Nhãn khoa toàn quốc – Hà Nội 2014, tr. 6-17. 

10.    Nguyễn Thanh Triết (2012), Đánh giá tỷ lệ tật khúc xạ và các nguyên nhân giảm thị lực ở học sinh tại thành phố Quy Nhơn, Bình Định, Kỷ yếu Hội nghị Nhãn khoa toàn quốc – Hà Nội 2012, tr. 82-86.

11.    Lê Thị Thanh Xuyên (2007), Chương trình mắt học đường tại thành phố Hồ Chí Minh, Kỷ yếu Hội nghị Nhãn khoa toàn quốc, Đà Nẵng 2007, tr. 37-42,

22.    Hoàng Thị Phúc (2005), Nhãn cầu, Bài giảng nhãn khoa bán phần trước nhãn cầu, Nhà xuất bản Y học, Hà Nội.

23.    Nguyễn Đức Anh (2002), Mắt người là một hệ quang học, Quang hoc, khúc xạ và kính tiếp xúc, Nhà xuất bản Đại học Quốc gia, Hà Nội.
MỤC LỤC Nghiên cứu đặc điểm bản đồ giác mạc trên bệnh nhân tại Bệnh viện Mắt Trung Ương

Lời cảm ơn
Lời cam đoan
Mục lục     i
Danh mục chữ viết tắt    iv
Danh mục bảng    v
Danh mục biểu đồ    vi
Danh mục hình    vii
Đặt vấn đề     1
Chương 1 Tổng quan    3
1.1    Lịch sử nghiên cứu    3
1.1.1    Đo độ cong giác mạc    3
1.1.2    Đĩa soi độ cong giác mạc    4
1.1.3    Soi độ cong giác mạc    4
1.2    Một số đặc điểm của giác mạc và sinh lý giác mạc có liên quan .    6
1.2.1    Giải phẫu sơ lược giác mạc    6
1.2.2    Sinh lý khúc xạ giác mạc    9
1.3    Một sô khái niệm chụp bản đồ giác mạc    11
1.3.1    Khái niệm    11
1.3.2    Các phương pháp chụp bản đồ    giác mạc    11
1.3.3    Thang quy ước màu trên bản đồ giác mạc    14
1.3.4    Một số chỉ số của bản đồ giác mạc    17
1.4    Một số phân loại theo hình dạng bản đồ giác mạc    18
1.4.1    Phân loại theo độ cong    18
1.4.2    Phân loại theo độ cao    20
1.5    Ứng dụng của bản đồ giác mạc:    22 
Chương 2 Đối tượng và phương pháp nghiên cứu    23
2.1    Đối tượng nghiên cứu    23
2.1.1    Tiêu chuẩn lựa chọn    23
2.1.2    Tiêu chuẩn loại trừ    23
2.2    Phương pháp nghiên cứu    23
2.2.1    Thiết kế nghiên cứu    23
2.2.2    Cỡ mẫu nghiên cứu    23
2.2.3    Cách thức chọn mẫu    24
2.2.4    Các bước tiến hành    24
2.2.5    Các kỹ thuật áp dụng trong nghiên cứu    25
2.2.6    Phương tiện nghiên cứu    27
2.2.7    Các chỉ số nghiên cứu    27
2.3    Phương pháp xử lý số liệu    29
2.4    Đạo đức trong nghiên cứu    29
Chương 3 Kết quả    30
3.1    Phân tích đặc điểm bản đồ giác mạc    30
3.1.1    Đặc điểm chung về tuổi giới    30
3.1.2    Đặc điểm các tật khúc xạ    31
3.1.3    Các chỉ số thu được từ máy    32
3.1.4    Phân bố bản đồ giác mạc theo hình dạng    34
3.2    Nhận xét một số yếu tố liên quan đến kết quả của chụp bản đồ giác
mạc        38
3.2.1    Phân tích các chỉ số thu được từ máy    theo tật khúc xạ    38
3.2.2    Phân tích hình dạng bản đồ theo tật khúc xạ    45
Chương 4 Bàn luận    47
4.1    Phân tích đặc điểm bản đồ giác mạc    47
4.1.1    Đặc điểm chung về tuổi giới    47 
4.1.2    Đặc điểm các tật khúc xạ    47
4.1.3    Các chỉ số thu được từ máy    49
4.1.4    Phân bố bản đồ giác mạc theo hình dạng    51
4.2    Nhận xét một số yếu tố liên quan đến kết quả    của chụp bản đồ giác
mạc         54
4.2.1    Phân tích các chỉ số thu được từ máy theo tật    khúc xạ    54
4.2.2    Phân tích hình dạng bản đồ theo tật khúc xạ    56
Kết luận        58
Một số hướng nghiên cứu tiếp theo
Tài liệu tham khảo
Phụ lục 1: Bệnh án mẫu
Phụ lục 2: Danh sách bệnh nhân 
DANH MỤC CHỮ VIÉT TẮT
E (Eccentricity): Độ lệch tâm
Q (Coefficient of asphericity): Hệ số phi cầu
SAI (Surface Asymmetry Index): Chỉ số bất đối xứng bề mặt
Sim K (Simulated Keratometry): Trị số giác mạc kế mô phỏng
SRI (Surface Regularity Index): Chỉ số đều đặn bề mặt 
DANH MỤC BẢNG
•
Bảng 3.1 Phân bố các nhóm tuổi    30
Bảng 3.2 Đặc điểm độ cầu tương đương    31
Bảng 3.3 Đặc điểm các chỉ số thu được từ máy    32
Bảng 3.4 Đặc điểm độ cong giác mạc theo Sim K    33
Bảng 3.5 Đặc điểm giá trị khúc xạ theo vùng    33
Bảng 3.6 Phân tích Q và E theo các nhóm tật khúc xạ    41
Bảng 3.7 Phân tích độ cầu vùng trung tâm và ngoại vi theo khúc xạ cầu    44
Bảng 3.8 Phân bố bản đồ độ cong theo theo các tật khúc xạ    45
Bảng 3.9 Phân bố bản đồ độ cao theo các tật khúc xạ    46
Bảng 4.1 So sánh công suất khúc xạ giả định trong các nghiên cứu    49
Bảng 4.2 So sánh hệ số phi cầu và độ lệch tâm trong các nghiên cứu    50
Bảng 4.3 So sánh SRI và SAI trong các nghiên cứu    50
Bảng 4.4 So sánh phân bố bản đồ độ cong trong các nghiên cứu    52
Bảng 4.5 So sánh phân bố bản đồ độ cao trong các nghiên cứu    53 
DANH MỤC BIỂU ĐỒ
•
Biểu đồ 3.1    Phân bố về giới    30
Biểu đồ 3.2    Phân bố    các tật khúc xạ    31
Biểu đồ 3.3    Phân bố    bản đồ độ    cong    34
Biểu đồ 3.4    Phân bố    bản đồ độ    cao    36
Biểu đồ 3.5    Phân bố    Sim K1 giữa các nhóm tật khúc xạ    38
Biểu đồ 3.6    Phân bố    Sim K2 giữa các nhóm tật khúc xạ    39
Biểu đồ 3.7 Phân bố Sim K giữa các nhóm tật khúc xạ    40
Biểu đồ 3.8    Phân bố    SRI giữa các nhóm tật khúc xạ    42
Biểu đồ 3.9    Phân bố    SAI giữa các nhóm tật khúc xạ    43 
DANH MỤC HÌNH
Hình 1.1 Vòng Placido [17]    3
Hình 1.2    Cách quy ước màu trong đo bán kính    cong    [19]    5
Hình 1.3    Hình ảnh vòng tiêu ở các thế hệ máy    đo    [20]    5
Hình 1.4    Thiết đồ cắt dọc qua giác mạc    6
Hình 1.5    Tâm giác mạc và đỉnh giác mạc [29]    7
Hình 1.6    Các vùng của giác mạc    8
Hình 1.7    Hình dạng giác mạc theo trục    9
Hình 1.8    Công suất từng phần của giác mạc    10
Hình 1.9    Hệ thống đĩa Placido với các vòng khác nhau [33]    11
Hình 1.10 Hình ảnh chiếu vòng Placido [17]    12
Hình 1.11 Thang màu tuyệt đối [41]    15
Hình 1.12 Thang màu bình thường hóa [41]    15
Hình 1.13 Thang màu chuẩn hóa [41]    16
Hình 1.14 Thang màu chuẩn hoá theo    độ    cao [41]    16
Hình 1.15 Phân loại theo độ cong của Bogan và cộng sự [45]    19
Hình 1.16 Phân loại kiểu nơ không đối xứng và kiểu nơ    đối xứng [45]    19
Hình 1.17 Bản đồ độ cong quy ước theo thang màu bình thường hóa [27] … 20
Hình 1.18 Phân loại bản đồ giác mạc theo độ cao [27]    21
Hình 2.1 Sơ đồ các bước tiến hành nghiên cứu    24
Hình 2.2    Chụp bản đồ giác mạc trên máy Nidek OPD Scan III    27
Hình 3.1 Bản đồ hình tròn    35
Hình 3.2 Bản đồ hình bầu dục    35
Hình 3.3 Bản đồ hình nơ cân đối    35
Hình 3.4 Bản đồ hình nơ không cân đối    35
Hình 3.5    Bản đồ hình không đều    35 
Hình 3.6 Bản đồ kiểu đảo    37
Hình 3.7 Bản đồ kiểu bờ đều    37
Hình 3.8 Bản đồ kiểu bờ không đều    37
Hình 3.9 Bản đồ kiểu bờ không hoàn toàn    37
Hình 3.10 Bản đồ kiểu bờ không xác định    37