Nghiên cứu đặc điểm biểu hiện tại mắt liên quan đến một số bệnh nhân u trong sọ tại Bênh viện Mắt Trung Ương

by

Nghiên cứu đặc điểm biểu hiện tại mắt liên quan đến một số bệnh nhân u trong sọ tại Bênh viện Mắt Trung Ương

Luận văn Nghiên cứu đặc điểm biểu hiện tại mắt liên quan đến một số bệnh nhân u trong sọ tại Bênh viện Mắt Trung Ương.U não là thuật ngữ để chỉ các u trong hộp sọ, xuất phát từ các thành phần như màng não, nhu mô não, não thất, các dây thần kinh sọ.. .chiếm khoảng 10% các bệnh thần kinh và 2% trong tổng số khối u toàn cơ thể [8]. Theo F etell ở Hoa Kỳ năm 1995 tỷ lệ mắc u não ước tính khoảng 16/100.000 dân. Tỷ lệ tử vong do u não rất cao đứng hàng thứ năm sau các bệnh u phổi, dạ dầy, tử cung, u vú và đứng hàng đầu trong các bệnh lý thần kinh [41]. Theo Fred Hochberg (1994) ước tính u não, màng não, tủy sống là nguyên nhân tử vong của 90.000 bệnh nhân ở Mỹ hàng năm [26]. Các u não lành tính có kết quả phẫu thuật tốt. Trong khi chỉ có 76% bệnh nhân u não ác tính chỉ sống thêm được 1 năm sau phẫu thuật [2], [8], [12], [26], [31].

Triệu chứng lâm sàng chung của u não là hội chứng tăng áp lực nội sọ và triệu chứng thần kinh khu trú (như động kinh cục bộ, liệt nửa người, liệt các dây thần kinh sọ não, hội chứng tiểu não.). Tùy theo giai đoạn và vị trí thương tổn mà các triệu chứng đó xuất hiện sớm hay muộn [8].

Ở Việt Nam chưa có nghiên cứu đầy đủ về dịch tễ học nên chưa có số liệu thống kê về tỷ lệ u não. Đã có một số công trình trong nước đánh giá tình hình u não ở Việt Nam tại Bệnh viện Việt Đức (1993-2000), Bệnh viện Chợ Rẫy (2001) [2], [8], [12].

Nguyễn Như Bằng và Dương Chạm Uyên đã phân loại các u não đã được mổ tại khoa phẫu thuật thần kinh Bệnh viện Việt Đức từ 1991-1995.

Nguyễn Phong và cộng sự thông báo 1864 ca u não đã mổ tại Bệnh viện Chợ Rẫy 1996-2001.

Tại chuyên ngành mắt có một số nghiên cứu về tổn thương các dây thần kinh sọ não trong đó có tỉ lệ do u não.

Trần Ánh Dương, “nghiên cứu đặc điểm lâm sàng liệt dây III tại Bệnh viện Mắt Trung ương” [4].

Nguyễn Ngọc Chung, “nghiên cứu đặc điểm lâm sàng liệt dây thần kinh VI tại Bệnh viện Mắt Trung ương” [1].

Phạm Dáng Kiều, “đánh giá kết quả phẫu thuật điều trị di chứng liệt vận động dây thần kinh VI” [7].

Việc xử trí các u não là nhiệm vụ của khoa phẫu thuật thần kinh song trong rất nhiều trường hợp ý kiến của y bác sỹ chuyên khoa mắt lại đóng góp một phần rất quan trọng trong việc chẩn đoán và quyết định phương hướng xử trí đối với các tổn thương trong sọ.

Do tính chất nguy hiểm của các u trong sọ và các phẫu thuật thần kinh không thể mở rộng phẫu trường để thăm dò, cho nên cần thiết phải phát hiện được sớm các u trong sọ. Có rất nhiều u có thể phát triển trong sọ, trong đó có một số loại u có ảnh hưởng trực tiếp đến đường dẫn truyền thần kinh thị giác. Hiện nay chưa có bất kỳ nghiên cứu nào có ý nghĩa thống kê về các biểu hiện tại mắt trên bệnh nhân u trong sọ. Vì vậy chúng tôi tiến hành đề tài: “Nghiên cứu đặc điểm biểu hiện tại mắt liên quan đến một số bệnh nhân u trong sọ tại Bênh viện Mắt Trung Ương ”, nhằm hai mục tiêu:

1. Mô tả đặc điểm lâm sàng các biểu hiện tại mắt liên quan đến một số

bệnh nhân u trong sọ.

2. Tìm hiểu mối liên quan giữa các loại u trong sọ với biểu hiện lâm sàng tại mắt và toàn thân.

MỤC LỤC

ĐẶT VẤN ĐỀ 1

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN 15

1.1. Giải phẫu sinh lý cấu trúc não và màng não 15

1.1.1. Cấu trúc não 15

1.1.2. Cấu trúc màng não: 16

1.1.3. Hệ thống mạch máu 17

1.2. Giải phẫu sinh lý 12 đôi dây thần kinh sọ 18

1.2.1. Thần kinh khứu giác  18

1.2.2. Thần kinh thị giác  19

1.2.3. Thần kinh vận nhãn 20

1.2.4. Thần kinh ròng rọc  20

1.2.5. Thần kinh sinh ba 20

1.2.6. Thần kinh giạng  21

1.2.7. Thần kinh mặt 21

1.2.8. Thần kinh tiền đình-ốc tai 22

1.2.9. Thần kinh lưỡi-hầu 22

1.2.10. Thần kinh lang thang 22

1.2.11. Thần kinh phụ 23

1.2.12. Thần kinh hạ thiệt 23

1.3. Giải phẫu sinh lý các não thất 24

1.3.1. Các não thất bên 24

1.3.2. Thất não ba 24

1.3.3. Thất não bốn 25

1.4. Giải phẫu sinh lý các cơ ngoại nhãn  25

1.4.1. Các cơ vận động nhãn cầu 26

1.4.2. Các cơ của mi mắt 28

1.5. Bệnh lý u trong sọ 29

1.5.1. Các loại u trong sọ có ảnh hưởng trực tiếp đến đường dẫn

truyền thần kinh thị giác 29

1.5.2. Biểu hiện tại mắt và toàn thân liên quan đến bệnh nhân u trong sọ … 29

1.6. Tình hình nghiên cứu về u sọ não trên thế giới và Việt Nam 34

CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 36

2.1. Đối tượng nghiên cứu 36

2.1.1. Tiêu chuẩn lựa chọn bệnh nhân 36

2.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ bệnh nhân 36

2.2. Phương pháp nghiên cứu 36

2.2.1. Thiết kế nghiên cứu 36

2.2.2. Cỡ mẫu nghiên cứu 36

2.3. Phương tiện nghiên cứu 37

2.3.1. Phương tiện khám mắt 37

2.3.2. Các xét nghiệm cận lâm sàng 37

2.3.3. Các kết quả khám chuyên khoa 37

2.4. Nội dung nghiên cứu 38

2.4.1. Đặc điểm lâm sàng 38

2.4.2. Xác định một số yếu tố liên quan đến đặc điểm lâm sàng 40

2.5. Xử lý số liệu 41

2.6. Đạo đức nghiên cứu 41

CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 42

3.1. ĐẶC ĐIỂM NHÓM BỆNH NHÂN NGHIÊN CỨU 42

3.1.1. Đặc điểm bệnh nhân theo tuổi và giới 42

3.1.2. Lý do bệnh nhân đến khám 43

3.1.3. Thời gian đến khám kể từ khi có triệu chứng ban đầu 43

3.1.4. Phân loại u trong sọ ảnh hưởng đến đường dẫn truyền thị giác … 44

3.1.5. Liên quan vị trí các u trong sọ với nhóm tuổi bệnh nhân 45

3.2. MỐI LIÊN QUAN GIỮA CÁC U TRONG SỌ VỚI BIỂU HIỆN LÂM SÀNG TẠI MẮT VÀ CÁC TRIỆU CHỨNG TOÀN THÂN 46

3.2.1. Liên quan các u trong sọ đến thị lực 46

3.2.2. Liên quan các u trong sọ đến thị trường 50

3.2.3. Liên quan các u trong sọ đến rối loạn vận nhãn 52

3.2.4. Liên quan các u trong sọ đến biến đổi gai thị 58

3.2.5. Liên quan các u trong sọ với các triệu chứng toàn thân ban đầu .. 62

Chương 4: BÀN LUẬN 65

4.1. Đặc điểm lâm sàng các biểu hiện tại mắt liên quan đến một số bệnh

nhân u trong sọ 65

4.1.1. Đặc điểm tuổi, giới bệnh nhân 65

4.1.2. Lý do bệnh nhân đến khám 66

4.1. 3. Thời gian bệnh nhân đến khám kể từ khi xuất hiện triệu chứng ban đầu.. 66

4.1.4. Phân loại các u trong sọ có ảnh hưởng trực tiếp đến đường dẫn

truyền thần kinh thị giác 67

4.1.5. Liên quan giữa các u trong sọ đến các nhóm tuổi 68

4.2. Liên quan các loại u trong sọ với các biểu hiện lâm sàng tại mắt và

triệu chứng toàn thân 69

4.2.1. Liên quan các u trong sọ đến thị lực 69

4.2.2. Liên quan các u trong sọ đến thị trường 71

4.2.3. Liên quan các u trong sọ đến rối loạn vận nhãn 73

4.2.4. Liên quan các u trong sọ đến biến đổi gai thị 76

4.2.5. Liên quan các u trong sọ đến triệu chứng toàn thân 79

KẾT LUẬN 81

KIẾN NGHỊ 83

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

TÀI LIỆU THAM KHẢO
TIẾNG VIỆT
1. Nguyễn Ngọc Chung (2010), “Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng liệt dây thần kinh IV tại Bệnh viện mắt Trung ương”, luận văn tốt nghiệp thạc sỹ
Y khoa Bộ Y tế, trường Đại học Y Hà Nội.
2. Nguyễn Văn Chương (2011), “U não”, Thực hành lâm sàng thần kinh học – Tập III, Bệnh học thần kinh, tr 259-291.
3. Phan Dẫn, Vũ Quốc Lương, Phạm Trọng Văn (1999), “Thần kinh”, Biểu hiện ở mắt của các bệnh toàn thân, Nhà xuất bản Y học Hà Nội, tr 149-160.
4. Trần Ánh Dương (2006), “Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng liệt dây III tại Bệnh viện Mắt Trung ương”, luận văn tốt nghiệp thạc sỹ Y khoa Bộ Y tế, trường Đại học Y Hà Nội.
5. Nguyễn Văn Huy (2001), “Thần kinh nhãn khoa”, Giải phẫu học lâm sàng, Nhà xuất bản Y học Hà Nội, tr 258-260.
6. Nguyễn Văn Huy (2008),“Giải phẫu người”, Nhà xuất bản Y học Hà Nội, tr 272-322.
7. Phạm Giáng Kiều (2006), “Đánh giá kết quả phẫu thuật điều trị di chứng liệt vận động dây thần kinh VI”, ”, luận văn tốt nghiệp thạc sỹ Y khoa Bộ Y tế, trường Đại học Y Hà Nội.
8. Hồ Hữu Lương (2006), “U và chấn thương hệ thần kinh”, Nhà xuất bản
Y học, tr 7-88.
9. Nguyễn Xuân Nguyên (1972), “Thần kinh nhãn khoa”, Nhãn khoa tập II, Nhà xuất bản Y học, tr 114-133.
10. Trần Thị Chu Quý (2003), “Nhận xét các hình thái lâm sàng của liệt vận nhãn”, Luận văn thạc sĩ Y khoa, Trường Đại học Y Hà Nội.
11. Tôn Thị Kim Thanh, Hoàng Thị Phúc, Phạm Thị Khánh Vân, Hoàng Thị Minh Châu, Vũ Thị Thái (2005), “Các bộ phận phụ thuộc
của mắt”, Bài giảng nhãn khoa “Bán phần trước nhãn cầu ”, Nhà xuất bản Y học, tr 11-13.
12. Lê Văn Trị (2003), “Nghiên cứu mối liên quan giữa lâm sàng, cắt lớp vi tính các u não với kết quả mô bệnh học tại Bệnh viện Việt Đức”, luận văn tốt nghiệp thạc sỹ Y khoa Bộ Y tế, trường Đại học Y Hà Nội.
13. Trung tâm Y học hạt nhân và ung bướu Bệnh viện Bạch Mai (2010), “Đánh giá kết quả điều trị 1000 bệnh nhân u não và bệnh lý sọ não bằng phương pháp xạ phẫu dao Gama quay tại Trung tâm Y học hạt nhân và ung bướu Bệnh viện Bạch Mai”.

Leave a Comment