Nghiên cứu đặc điểm dinh dưỡng, thừa cân-béo phì, rối loạn chuyển hoa lipid và hiệu quả can thiệp bằng viên dầu ca dinh dưỡng trên sĩ quan đơn vị x

Trong những năm đầu thế kỷ 21, cùng với sự tăng trưởng kinh tế, mức sống của người dân nhiều nước trên thế giới được nâng cao, dẫn đến sự thay đổi cơ cấu các loại bênh tật trong xã hôi, trong đó đáng chú ý là sự tăng lên nhanh chóng ở mức báo đông của tình trạng thừa cân-béo phì [21]. Theo Tổ chức Y tế thế giới (2006), trên toàn thế giới có vào khoảng 1,6 tỷ người trưởng thành (trên 15 tuổi) bị thừa cân và trong đó ít nhất có 400 triệu người bị béo phì [132].

Tình trạng béo phì trong xã hôi đang nhanh chóng trở thành môt vấn nạn y tế ở các nước đã phát triển [59]. Năm 2003, Tổng giám đốc y tế Mỹ Richard Carmona cảnh báo dân chúng Mỹ rằng: nước Mỹ đang ở vào môt giai đoạn nguy hiểm, nguy hiểm hơn cả mối đe dọa của các loại vũ khí tàn phá hàng loạt như vũ khí hạt nhân, vũ khí sinh học…mọi người nên nhìn cho rõ mối đe dọa rất thật và chẳng phải ở đâu xa mà ở ngay nước Mỹ, mối đe dọa đó chính là tình trạng béo phì.

Là môt mối đe dọa lớn vì béo phì là môt nhân tố hàng đầu gây nên các bệnh mạn tính liên quan dinh dưỡng như đái tháo đường týp 2, các bệnh về tim mạch, về gan mật, các vấn đề về cơ xương khớp và môt số bệnh ung thư [25].

Đặc điểm thường gặp ở người béo phì là sự tích lũy mỡ quá mức bình thường gây nên tình trạng rối loạn lipid máu, trong đó nồng đô triglycerid, LDL-C tăng và HDL-C giảm. Chính vì vậy, đã có nhiều tác giả trên thế giới và các tổ chức quốc tế quan tâm nghiên cứu vấn đề này và đánh giá chủ yếu đối với người trưởng thành. Các tác giả đều nhất trí rằng, xu hướng gia tăng thừa cân-béo phì ở những nước đang phát triển, nơi còn phải đối mặt với tình trạng suy dinh dưỡng trẻ em, nhưng cũng phải nhanh chóng cảnh báo về vấn đề này không phải là quá sớm [26].

Tại Việt Nam, các nghiên cứu gần đây của Nguyễn Công Khẩn và công sự (2005-2006), trên những người từ 25-64 tuổi trong toàn quốc thấy rằng: tỷ lệ thừa cân-béo phì là 16,3%, tỷ lệ mắc hôi chứng chuyển hoá là 13,1% [22]. Nghiên cứu của Lê Bạch Mai (2004) trên những người từ 30-59 tuổi bị thừa cân-béo phì thấy cholesterol toàn phần trong máu cao là 48,9 %, triglycerid cao là 65,33%, LDL-C cao là 8,23% và HDL-C thấp là 7,22% [30].

Trong quân đôi, từ trước tới nay việc nghiên cứu thừa cân-béo phì còn rất ít, nghiên cứu về rối loạn lipid máu hầu như chưa có, các nghiên cứu về dinh dưỡng thường tập trung vào việc đánh giá dinh dưỡng khẩu phần là chủ yếu. Năm 2004, Lê Khắc Đức đã nghiên cứu về thực trạng thừa cân-béo phì của sĩ quan Quân chủng Phòng không-Không quân, cho thấy: ở các sĩ quan lứa tuổi 30-60 có tỷ lệ thừa cân-béo phì là 35,2% [11].

Hiện nay, các biện pháp can thiệp để giảm tình trạng rối loạn lipid máu trên những người trưởng thành bị thừa cân-béo phì có rất nhiều: từ các chế đô ăn hợp lý, phù hợp với sinh lý, bệnh lý và tính chất lao đông, vận đông tích cực như thể dục, thể thao cho tới sử dụng các thuốc tổng hợp theo phương pháp hoá học, các thuốc y học cổ truyền hoặc các chế phẩm được lấy từ đông, thực vật thiên nhiên trong đó có dầu cá mà nguồn gốc là từ môt vài loài cá có sẵn ở biển. Dầu cá, ngoài việc cung cấp các chất dinh dưỡng còn được nâng lên thành phương thuốc làm giảm béo, giảm rối loạn lipid máu mà không phát sinh các tác dụng phụ có hại nào cho cơ thể [45].

Nghiên cứu đánh giá thực trạng thừa cân-béo phì, rối loạn lipid máu là môt trong các vấn đề thiết thực chăm sóc sức khỏe cho các cán bô quân đôi và viên dầu cá thiên nhiên giàu vi chất dinh dưỡng có tác dụng can thiệp đối với rối loạn lipid máu hay không? chính vì vậy, chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài này nhằm mục tiêu:

1- Mô tả đặc điểm dinh dưỡng và thực trạng thừa cân-béo phì, rối loạn lipid máu trên sĩ quan đơn vị X.

2- Đánh giá hiệu quả can thiệp bằng viên dầu cá dinh dưỡng đối với các sĩ quan thừa cân-béo phì có rối loạn lipid máu.

MỤC LỤC

Trang

Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục

Danh mục các chữ viết tắt Danh mục bảng Danh mục biểu đổ Danh mục hình Danh mục ảnh

Đặt vấn đề 1

Chương 1: TổNG QUAN TÀI LTỆH 3

1.1. Đặc điểm dinh dưỡng trong quân đôi. 3

1.1.1 Dinh dưỡng trong quân đôi một số nước trên thế giới. 3

1.1.2 Dinh dưỡng trong quân đội Việt Nam. 3

1.1.3 Đặc điểm dinh dưỡng của bộ đội đơn vị X. 4

1.2. Thừa cân-béo phì và rối loạn lipid máu. 4

1.2.1 Khái niệm về thừa cân-béo phì. 4

1.2.2 Khái niệm về rối loạn lipid máu. 7

1.2.3 Nguyên nhân và các yếu tố liên quan tới thừa cân-béo

phì và rối loạn lipid máu. 12

1.2.4 Hậu quả của thừa cân-béo phì và rối loạn lipid máu đến

các bệnh mạn tính liên quan dinh dưỡng. 21

1.2.5 Phương pháp đánh giá thừa cân-béo phì. 29 

1.3. Các biện pháp dự phòng thừa cân-béo phì và rối loạn

lipid máu. 31

1.3.1 Biên pháp thay đổi chế đô ăn. 31

1.3.2 Biên pháp hoạt đông thể lực trong giảm cân. 32

1.3.3 Các biên pháp khác. 33

1.4. Tác dụng của dầu cá (omega-3) và các vi chất dinh

dưỡng đối với thừa cân-béo phì và rối loạn lipid máu. 34

1.4.1 Tác dụng của acid béo omega-3. 34

1.4.2 Tác dụng của môt số vi chất dinh dưỡng. 38

Chương 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN cứu 40

2.1. Đối tượng, địa điểm và thời gian nghiên cứu. 40

2.2. Phương pháp nghiên cứu. 41

2.2.1 Thiết kế nghiên cứu. 41

2.2.2 Cỡ mẫu nghiên cứu. 42

2.2.3 Các biến số, chỉ tiêu và phương pháp thu thập số liêu. 46

2.2.4 Xét nghiêm sinh hoá máu. 51

2.2.5 Các xét nghiêm máu khác. 54

2.2.6 Tổ chức can thiệp. 55

2.3. Phân tích số liệu và khống chế sai số. 58

2.4. Đạo đức nghiên cứu. 59

Chương 3: KẾT QUẢ NGHIÊN cứu 61

3.1. Đặc điểm nhân trắc của các sĩ quan đơn vị X. 61

3.2. Đặc điểm dinh dưỡng của sĩ quan đơn vị X. 63

3.3. Thực trạng thừa cân-béo phì và rối loạn lipid máu của

sĩ quan đơn vị X. 64

3.3.1 Thực trạng thừa cân-béo phì. 64

3.3.2 Liên quan giữa thừa cân-béo phì với vòng eo và tỷ số

VE/VM. 66

3.3.3 Tình trạng rối loạn lipid máu. 69

3.3.4 Liên quan giữa thừa cân-béo phì và nồng đô lipid máu. 73

3.4. Liên quan giữa thừa cân-béo phì và rối loạn lipid máu

với một số bệnh mạn tính. 75

3.4.1 Liên quan với bênh tăng huyết áp. 75

3.4.2 Liên quan với rối loạn glucose máu. 77

3.4.3 Liên quan với hôi chứng chuyển hoá. 79

3.5. Hiệu quả can thiệp của viên dầu cá dinh dưỡng tới

giảm rối loạn lipid máu. 82

3.5.1 Đặc điểm khẩu phần dinh dưỡng của hai nhóm sĩ quan

tham gia nghiên cứu. 83

3.5.2 Biến đổi các chỉ số lipid máu của hai nhóm nghiên cứu

trước và sau can thiệp. 85

3.5.3 Biến đổi môt số chỉ số sinh hoá máu khác của hai nhóm

nghiên cứu sau can thiệp. 87

3.5.4 Biến đổi các giá trị của tế bào ngoại vi ở hai nhóm

nghiên cứu sau can thiệp. 88

3.5.5 Biến đổi môt số chỉ số nhân trắc dinh dưỡng và huyết

áp của hai nhóm nghiên cứu sau can thiệp. 89

Chương 4: BÀN LUẬN 94

4.1. Đặc điểm một số chỉ số nhân trắc của các sĩ quan đơn vị X. 94

4.1.1 Đối tượng nghiên cứu. 94

4.1.2 Đặc điểm môt số chỉ số nhân trắc dinh dưỡng 95

4.2. Đặc điểm dinh dưỡng của sĩ quan đơn vị X 97

4.3. Thực trạng thừa cân-béo phì và rối loạn lipid máu ở sĩ

quan đơn vị X. 98

4.3.1 Đặc điểm về chỉ số BMI. 98

4.3.2 Tỷ lê sĩ quan mắc thừa cân-béo phì. 101

4.3.3 Chỉ số vòng eo, vòng mông và tỷ số VE/VM. 102

4.3.4 Thực trạng rối loạn lipid máu của các sĩ quan. 106

4.4. Liên quan giữa thừa cân-béo phì và rối loạn lipid máu

với các bệnh mạn tính của các sĩ quan. 111

4.4.1 Liên quan với bênh tăng huyết áp. 111

4.4.2 Liên quan với rối loạn glucose máu. 114

4.4.3 Liên quan với hôi chứng chuyển hoá. 116

4.5. Hiệu quả của viên dầu cá dinh dưỡng tới cải thiện tình

trạng rối loạn lipid máu ở các sĩ quan. 121

4.5.1 Đặc điểm dinh dưỡng của hai nhóm nghiên cứu. 121

4.5.2 Biến đổi tình trạng lipid máu của hai nhóm nghiên cứu

trước và sau can thiệp. 122

4.5.3 Biến đổi môt số chỉ số sinh hoá máu khác của hai nhóm

nghiên cứu trước và sau can thiệp 125

4.5.4 Biến đổi các giá trị của tế bào ngoại vi ở hai nhóm

nghiên cứu trước và sau can thiệp. 125

4.5.5 Biến đổi môt số chỉ số nhân trắc dinh dưỡng và huyết

áp của hai nhóm nghiên cứu trước và sau can thiệp. 126

Kết luận 130

Khuyến nghị 132

Các công trình nghiên cứu đã công bố của tác giả có liên quan đến luận án 133

Tài liệu tham khảo 134

Phụ lục 148