Nghiên cứu đặc điểm hình ảnh vàgiá trị của chụp cắt lớp vi tính xoắn ốc trong chẩn đoán phình động mạch chủ bụng dưới thận

Phình động mạch chủ bụng (PĐMCB) thường gặp ở người cao tuổi, năm 1987 ở Mỹ có từ 2 -5 % nam giới trên 60 tuổi bị PĐMCB. Tỷ lệ tử vong do PĐMCB đứng hàng thứ 10 các nguyên nhân gây tử vong hàng năm ở những người nam giới trên 55 tuổi. Nam mắc bệnh PĐMCB nhiều hơn nữ giới, tỷ lệ nam – nữ là 4 -1.

Bệnh PĐMCB ngày càng tăng, theo các tác giả châu Âu, PĐMCB tăng từ 1,5% vào năm 1960 lên 3% vào năm 1980. Ở Việt nam tỷ lệ mổ PĐMCB đều tăng lên hàng năm ở các bệnh viện lớn. Đa 

số tác giả thống nhất có PĐMCB khi kích thước ngang ĐMC lớn hơn 1,5 lẫn kích thước ĐMCB bình thường ngay trên khối phình.

Các dấu hiệu và triệu chứng lâm sàng của bệnh PĐMCBDT thể hiện ít rẫm rộ, tiến triển chậm hơn các bệnh lý khác của mạch máu.

Điều trị ngoại khoa là phương pháp triệt để nhất, tỷ lệ biến chứng thấp và có hiệu quả cao nhằm kéo dài tuổi thọ cho bệnh nhân. Điều trị đạt ống ghép nội mạch qua da là phương pháp mới có kết quả tốt, đang được nhiều tác giả quan tâm.

Trong những năm gần đây, chụp CLVTXO đã được sử dụng rộng rãi để chẩn đoán bệnliề Vai trò của nó trong chẩn đoán PĐMCB đã được khẳng định với nhiều ưu điểm như: tạo ảnh cắt ngang liên tục có độ phân giải cao, có nhiều thông tin hơn các phương pháp khác, có thể tái tạo hình nhiều mặt phẳng (MPR) thuận tiện để xác định và nghiên cứu tổn thương. Ảnh 3D bề mặt, ảnh hình chiếu cường độ tối đa (MLP) là những hình ảnh tái tạo với nhiều chiều hướng khác nhau trong không gian. Ớ nước ta máy chụp CLVTXO được trang bị ngày càng nhiều từ các bệnh viện trung ương đến các bệnh viện tỉnh, thành phố trong cả nước để chẩn đoán bệnliề

Mặc dù PĐMCBDT đã được nghiên cứu và điều trị thành công nhưng vần luôn cần được nghiên cứu sâu hơn trên nhiều khía cạnh và hoàn cảnh khác nhau, đặc biệt là vai trò của chụp CLVTXO trong chẩn đoán và điều trị bệnliề Vì vậy, chúng tôi thực hiện đề tài này nhằm mục tiêu:

1. Nghiên cứu đặc điểm hình ảnh của phình động mạch chủ bụng trên chụp CLVTXO.

2. Nghiên cứu giá trị của chụp CLVTXO trong chẩn đoán PĐMCBDT có đối chiếu với siêu âm và phẫu thuật.

Những điểm mới về mặt khoa học và giá trị thực tiễn của đề tài :

1. Nghiên cứu giá trị chụp CLVTXO trong chẩn đoán PĐMCBDT,

MỤC LỤC

Trang

Lời cam đoan i

Mục lục ii

Các chữ viết tắt vi

Danh mục các bảng vii

Danh mục các biểu đổ viii

Danh mục hình ảnh ix

ĐẶT VAN ĐỂ 1

Chương 1. TỔNG QUAN TÀI LIÊU 3

1.1. Lịch sử phát hiên và điều trị PĐMCBDT 3

1.1.1. Tình hình trên thế giới 3

1.1.2. Tại Việt nam 4

1.2. Giải phẫu đông mạch chủ bụng (ĐMCB) 5

1.2.1. Nguyên uỷ và đường đi 5

1.2.2. Các nhánh phân chia từ cao đến thấp 6

1.2.3. Các nhánh tận 7

1.2.4. Liên quan của ĐMCB 7

1.3. Cấu tạo mô học của đông mạch chủ bụng 9

1.3.1. Lớp áo ngoài (adventitia) 9

1.3.2. Lớp áo giữa 9

1.3.3. Lớp áo trong 10

1.4. Đặc điểm sinh lý của ĐMCB 10

1.5. Nguyên nhân gây PĐMCB và cơ chế bệnh sinh 11

1.6. Giải phẫu bệnh của xơ vữa và khối PĐMCB 12

1.6.1. Xơ vữa đông mạch 12

1.6.2. Giải phẫu bệnh khối PĐMCBDT 15

1.7. Triệu chứng lâm sàng – chỉ định và điều trị phẫu thuật PĐMCB

dưới đông mạch thận 18

1.7.1. Sự tiến triển tự nhiên của khối PĐMCBDT 18

1.7.2. Triệu chứng lâm sàng và dấu hiệu PĐMCBDT 19

1.7.3. Chỉ định điều trị phẫu thuật PĐMCBDT 22

1.7.4. Đánh giá tình trạng bệnh nhân trước phẫu thuật PĐMCBDT.. 23 

1.7.5. Điều trị PĐMCBDT 24

1.7.6. Các biến chứng sau mổ PĐMCBDT 27

1.8. Các phương pháp chẩn đoán bằng hình ảnh ứng dụng trong

chẩn đoán PĐMCBDT 29

1.8.1. Chụp bụng không chuẩn bị 29

1.8.2. Chụp mạch bằng công hưởng từ 29

1.8.3. Chụp ĐMCB bằng chụp mạch thường quy hoặc chụp

mạch số hoá xoá nền (D.S.A) 31

1.8.4. Kỹ thuật nôi mạch 32

1.8.5. Siêu âm (hai chiều, Dopple) 32

1.8.6. Chụp mạch máu bằng cắt lớp vi tính 34

Chương 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN cứu 42

2.1. Đối tượng nghiên cứu 42

2.1.1. Tiêu chuẩn lựa chọn 42

2.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ 42

2.2. Phương pháp nghiên cứu 43

2.2.1. Thiết kế nghiên cứu 43

2.2.2. Cỡ mẫu 43

2.2.3. Các bước tiến hành nghiên cứu 44

2.2.4. Phương tiên nghiên cứu 44

2.2.5. Thăm khám bênh nhân PĐMCBDT 45

2.2.6. Các biến số nghiên cứu 48

2.2.7. Qui trình nghiên cứu 50

2.2.8. Tiêu chuẩn vàng 51

2.2.9. Đánh giá kết quả 51

2.2.10. Phương pháp xử lý số liêu 52

Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN cứu 54

3.1. Đặc điểm lâm sàng bênh nhân PĐMCB 54

3.1.1. Tuổi bênh nhân 54

3.1.2. Giới 55

3.1.3. Tiền sử bênh nhân 55

3.1.4. Triệu chứng lâm sàng đầu tiên được phát hiên do PĐMCBDT . 56

3.1.5. Triêu chứng lâm sàng của bênh nhân PĐMCBDT vỡ 57

3.1.6. Thăm khám lâm sàng 57

3.1.7. Thời gian từ khi phát hiên bênh đầu tiên

đến khi được phẫu thuật 59

3.1.8. Tỷ lê vỡ khối PĐMCBDT 59

3.1.9. Chẩn đoán qua các tuyến 60

3.1.10. Tình hình PĐMCBDT qua các năm 60

3.2. Đặc điểm hình ảnh của PĐMCBDT trên chụp CLVTXO 60

3.2.1. Kích thước của khối PĐMCBDT 61

3.2.2. Hình dạng của khối PĐMCBDT 61

3.2.3. Giới hạn trên của khối PĐMCBDT so với ĐM thận 63

3.2.4. Giới hạn dưới của khối PĐMCBDT 64

3.2.5. Huyết khối trong PĐMCBDT 65

3.2.6. Bóc tách trong khối PĐMCBDT 67

3.2.7. Vị trí khối PĐMCBDT trong ổ bụng trên phim CLVTXO 67

3.2.8. Tỷ lê vôi hoá thành khối phình 68

3.2.9. Viêm quanh khối PĐMCBDT 69

3.2.10. Đặc điểm hình ảnh khối PĐMCBDT vỡ trên chụp CLVTXO… 70

3.3. Giá trị của CLVTXO trong chẩn đoán khối PĐMCBDT 71

3.3.1. Chẩn đoán phình đông mạch chủ bụng dưới thận 71

3.3.2. Giới hạn trên của khối PĐMCBDT so với ĐM thận 72

3.3.3. Giới hạn dưới của khối PĐMCBDT phát triển vào ĐM chậu ..75

3.3.4. Huyết khối trong PĐMCBDT 77

3.3.5. Bóc tách trong khối PĐMCBDT 79

3.3.6. Vôi hoá thành khối PĐMCBDT 81

3.3.7. Phình ĐMCBDT vỡ 84

Chương 4. BÀN LUẬN 87

4.1. Đặc điểm lâm sàng bênh nhân PĐMCBDT 87

4.1.1. Tinh hình bênh PĐMCBDT ở Viêt Nam 87

4.1.2. Tỷ lê PĐMCBDT theo tuổi 88

4.1.3. Tỷ lê PĐMCBDT theo giới 89

4.1.4. Các yếu tố nguy cơ gây PĐMCBDT 90

4.1.5. Triêu chứng lâm sàng đầu tiên được phát hiên do PĐMCBDT ..91

4.1.6. Thăm khám lâm sàng PĐMCBDT 95

4.1.7. Thời gian từ khi phát hiên bênh đến khi được điều trị 96

4.1.8. Chẩn đoán qua các tuyến 97

4.2. Đặc điểm hình ảnh của khối PĐMCBDT 97

4.2.1. Đặc điểm về kích thước khối PĐMCBDT 97

4.2.2. Đặc điểm về hình dạng của khối PĐMCBDT 99

4.2.3. Vị trí khối PĐMCBDT 101

4.2.4. Giới hạn đầu trên khối phình liên quan đến ĐMT 102

4.2.5. Giới hạn dưới khối phình liên quan đến ĐM chậu 103

4.2.6. Đặc điểm huyết khối trong PĐMCBDT 103

4.2.7. Hình thái bóc tách trong PĐMCBDT 104

4.2.8. Đặc điểm hình ảnh vôi hoá thành khối phình 105

4.2.9. Đặc điểm hình ảnh viêm quanh khối PĐMCBDT 106

4.2.10. Đặc điểm hình ảnh khối PĐMCBDT vỡ trên CLVTXO 107

4.3. Vai trò của chụp CLVTXO trong chẩn đoán PĐMCBDT 107

4.3.1. Sự cần thiết sử dụng chụp CLVTXO trong

chẩn đoán PĐMCBDT 107

4.3.2. Giá trị chẩn đoán PĐMCBDT của chụp CLVTXO 110

4.4. Máy chụp CLVTXO hiên nay 117

KẾT LUẬN 119

ĐỂ XUẤT 121

DANH Mực CÔNG TRÌNH NGHIÊN cứu LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN TÀI LIÊU THAM KHẢO DANH SÁCH BÊNH NHÂN