Nghiên cứu đặc điểm hội chứng chuyển hóa theo các tiêu chuẩn khác nhau ở người tiền đái tháo đường và kết quả can thiệp cộng đồng
Luận án Nghiên cứu đặc điểm hội chứng chuyển hóa theo các tiêu chuẩn khác nhau ở người tiền đái tháo đường và kết quả can thiệp cộng đồng.Hội chứng chuyển hoá(HCCH) là một tập hợp một số yếu tố nguy cơ (YTNC) tim mạch và chuyển hóa. Các yếu .nj8t6dxtố thường xuyên xuất hiện trong HCCH bao gồm: Rối loạn dung nạp glucose (RLDNG), béo phìđặc biệt là béo bụng, rối loạn lipid (RLLP) gây xơ vữa động mạch, tăng huyết áp (THA) [34], [41]. Các yếu tố nguy cơ này nếu kết hợp với nhau sẽ làm tăng nguy cơ bệnh tim mạch, đái tháo đường (ĐTĐ) týp 2 và một số bệnh liên quan đến chuyển hóa khác.
Hiện nay có nhiều hiệp hội và các tổ chức đưa ra tiêu chuẩn khác nhau để chẩn đoán hội chứng chuyển hóa như:Tổ chức y tế Thế giới (WHO), Hiệp hội đái tháo đường quốc tế (IDF), Nhóm nghiên cứu về kháng insulin Châu Âu (EGIR), Hội các nhà nội tiết lâm sàng Mỹ (AACE)và Chương trình giáo dục về cholesterol quốc gia của Hoa Kỳ(NCEP ATPIII) phù hợp với điều kiện thực tế của từng vùng lãnh thổ, châu lục, chủng tộc,…Tỷ lệ hội chứng chuyển hóa thay đổi khi sử dụng các tiêu chuẩn chẩn đoán khác nhau.Mỗi tiêu chuẩn tuy có các tiêu chí khác nhau nhưng đều phục vụ mục đích như sàng lọc hoặc điều trị,dự phòng. Tiêu chuẩn chẩn đoán hội chứng chuyển hóa theo IDF, AACE và NCEP ATPIII nhằm mục đích sàng lọc hội chứng chuyển hóa tại cộng đồng.Tiêu chuẩn của WHO và EGIR được gắn vào điều trị vì liên quan đến cơ chế bệnh sinh là kháng insulin. Theo ước tính của Hiệp hội đái tháo đường quốc tế, trên thế giới có khoảng 20% – 25% dân số mắc hội chứng chuyển hóa [82]. Nghiên cứu của Ford E.S. tại Hoa kỳ,phân tích số liệu của 8814 đối tượng trên 20 tuổi ghi nhận tỷ lệ hội chứng chuyển hóa theo tiêu chuẩn NCEP ATPPIII ước tính ở người trưởng thành là trên 20% [67]. Theo Parika P.L., Eriksson J.G. và cộng sự, tỷ lệ hội chứng chuyển hóa theo tiêu chuẩn chẩn đoán của WHO ở đối tượng tăng glucose máu lúc đói ở nam là 74%,ở nữ là 52,2%, rối loạn dung nạp glucose tương ứng ở nam là 84,8%, ở nữ là 65,4%[102].
Tiền đái tháo đường (TĐTĐ) là tình trạng trung gian giữa bệnh lý và bình thường.Người tiền đái tháo đường có nguy cơ cao chuyển thànhđái tháo đường thực sự. Hàng năm có 5% đến 10% đối tượng tiền đái tháo đường xuất hiện đái tháo đường mới và cũng một tỷ lệ tương tự glucose máu trở về bình thường [116].
Các biện pháp can thiệp vào hội chứng chuyển hóa và tiền đái đáo tháo đường chủ yếu là tiết chế dinh dưỡng (TCDD) và rèn luyện thể lực (RLTL), ngoài ra còn có các biện pháp khác như dùng thuốc hoặc phẫu thuật. Việt Nam là quốc gia đang phát triển nên cũng có các yếu tố làm gia tăng hội chứng chuyển hóa và tiền đái tháo đường.Theo nghiên cứu của Tran Q.B, Pham T.Pvà cộng sự điều tra tại đồng bằng sông Hồng ở 2443 đối tượng ghi nhận tỷ lệ hội chứng chuyển hóa là 16,3% [119]. Nghiên cứu của Le N.T.D.S, Kunii S. và cộng sự tại Thành phố Hồ Chí Minh, tỷ lệ hội chứng chuyển hóa là 12%[95].
Trên thế giới có nhiều tổ chức khác nhau đưa ra các tiêu chuẩn chẩn đoán hội chứng chuyển hóa và tỷ lệ cũng thay đổi theo từng tiêu chuẩn. Tại Việt Nam nên sử dụng tiêu chuẩn chẩn đoán nào để xác định hội chứng chuyển hóa ở người tiền đái tháo đường, đây vẫn là câu hỏi mang tính thời sự. Chính vì vậy, việc khảo sát hội chứng chuyển hóa ở người tiền đái tháo đườngcần thiết,làm cơ sở áp dụng các biện pháp can thiệp nhằm giảm sự tiến triển của hội chứng chuyển hóa và tiền đái tháo đường sang các giai đoạn tiếp theo.
Ninh Bình là tỉnh thuộc đồng bằng Bắc bộ bao gồm cả vùng đồng bằng và bán sơn địa, vừa có công nghiệp, nông nghiệp, du lịch, có sự chuyển đổi ngành nghề, do vậy việc nghiên cứu tiến hành tại Ninh Bình sẽ cung cấp số liệu đại diện cộng đồng sống ở vùng đồng bằngtrung du Bắc bộ.
Đề tài“Nghiên cứu đặc điểm hội chứng chuyển hóa theo các tiêu chuẩn khác nhau ở người tiền đái tháo đường và kết quả can thiệp cộng đồng”nhằmmục tiêu sau:
1.Nghiên cứu tỷ lệ, đặc điểm hội chứng chuyển hoá theo tiêu chuẩn của IDF, NCEP-ATP III, EGIR, AACE ở người tiền đái tháo đường tại tỉnh Ninh Bình(2011-2012).
2.Đánh giá hiệu quả can thiệp tại cộng đồng sau 2 năm ở người tiền đái tháo đường tại Ninh Bình (2012-2014).
DANH MỤC CÔNG TRÌNH CÔNG BỐ KẾT QUẢ
NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀI, LUẬN ÁN
1. Phạm Thúy Hường, Tạ Văn Bình, Nguyễn Vinh Quang (2016),“Xác định tỷ lệ hội chứng chuyển hóa theo các tiêu chuẩn khác nhau ở người tiền đái tháo đường tại Ninh Bình”,Tạp chí y học Việt Nam,(2), tr. 142 – 143.
2. Phạm Thúy Hường, Tạ Văn Bình, Nguyễn Vinh Quang (2016),“Đánh giá sự biến đổi một số một đặc điểm ở người tiền đái tháo đường sau can thiệp bằng tiết chế ăn uống và hoạt động thể lực”,Tạp chí y học Việt Nam,(2), tr. 177 – 179.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
TIẾNG VIỆT:
1.Phạm Trường An (2012),“Phương pháp đo đạc một số chỉ tiêu nhân trắc cơ bản”,Tạp chí Nội tiết – Đái tháo đường, tr. 381 – 388.
2.Bệnh viện Nội tiết Trung ương (2012),Báo cáo tổng kết hoạt động năm 2012,tr.14-16.
3.Đỗ Thanh Bình, Nguyễn Thị Tố Nga, Nguyễn Văn Tẩn và cs (2011),”Tình hình bệnh Đái tháo đường, tiền đái tháo đường ở Quảng Bình năm 2011″,Tạp chí Nội tiết – Đái tháo đường,(6), tr. 33-38.
4.Tạ Văn Bình (2004),“Hậu quả của béo phì”, Bệnh béo phì, Nhà xuất bản y học, Hà Nội, tr. 35 – 51.
5.Tạ Văn Bình (2004),“Chẩn đoán béo phì”, Bệnh béo phì, Nhà xuất bản y học, Hà Nội, tr. 25 – 28.
6.Tạ Văn Bình (2007), “Đái tháo đường týp 2 loại bệnh có liên quan đến sự thay đổi lối sống”, Báo cáo toàn văn các đề tài khoa học Hội nghị khoa học toàn quốc, chuyên ngành Nội tiết và Chuyển hóa lần thứ ba, Nhà xuất bản Y học, Hà Nội,tr. 972-979.
7.Tạ Văn Bình (2007),“Đại cương về đái tháo đường và tăng Glucose máu”, Những nguyên lý nền tảng bệnh Đái tháo đường bệnh tăng glucose máu, Nhà xuất bản y học,Hà Nội, tr. 11 – 52.
8.Tạ Văn Bình(2007),“Hội chứng chuyển hóa”,Những nguyên lý nền tảng bệnh Đái tháo đường bệnh tăng glucose máu,Nhà xuất bản y học 2007, tr. 667 – 706.
9.Tạ Văn Bình (2007), “Những vấn đề cơ bản về rối loạn chuyển hóa lipid trong bệnh đái tháo đường”, Những nguyên lý nền tảng bệnh Đái tháo đường bệnh tăng glucose máu, Nhà xuất bản y học, Hà Nội, tr. 108-168.
10.Bộ Y Tế (2013),“Hướng dẫm chẩn đoán và điều trị bệnh tăng huyết áp”, Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị bệnh tim mạch, Nhà xuất bản y học, Hà Nội, tr. 224 – 230.
11.Bộ Y Tế (2015), “Bệnh Đái tháo đường”, Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị bệnh Nội tiết – Chuyển hóa, Nhà xuất bản y học, Hà Nội, tr. 174-182.
12.Ngô Đình Châu, Trần Hữu Dàng, Hoàng Ngọc Chương (2010),Nghiên cứu Hội chứng chuyển hóa và một số chỉ điểm nguy cơ tim mạch ở người béo phì Luận án tiến sỹ y học- Trường Đại học Y Dược Huế,tr. 58 – 91.
13. Nguyễn Kim Cúc, Trần Hữu Dàng(2011), “Nghiên cứu các yếu tố nguy cơ gây nên tiền đái tháo đường của người dân trong độ tuổi lao động tại thành phố Đà Nẵng năm 2009”,Tạp chí Nội tiết – Đái tháo đường, (2), tr. 175-183.
14.Trần Hữu Dàng (2011),“Tiền Đái tháo đường”, Tạp chí Nội tiết – Đái tháo đường, (2), tr. 15 – 21.
15.Võ Thị Diễm, Lê Thanh Liêm (2013),“Tần Suất và đặc điểm hội chứng chuyển hóa trong cộng đồng tại tỉnh Long An năm 2010”, Tạp chí Y học thực hành, (1),tr. 13-17.
16.Phan Văn Đoàn, Hoàng Trung Vinh (2016), “Yếu tố nguy cơ, đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng ở bệnh nhân tiền đái tháo đường”, Tạp chí Nội tiết đái tháo đường, (19),tr. 61 – 66.
17.Trần Thị Đoàn, Nguyễn Vinh Quang (2012),“Tỷ lệ rối loạn lipid máu ở bệnh nhân tiền đái tháo đường chẩn đoán tại bệnh viện nội tiết trung ương năm 2012”,Tạp chí Nội tiết – Đái tháo đường (6), tr. 754-760.
18.Viên Văn Đoan, Đồng Văn Thành, Nguyễn Thị Hồng Vân (2011),“Nghiên cứu hội chứng chuyển hóa trên bệnh nhân đái tháo đường type 2”,Tạp chí Nội tiết – Đái tháo đường, (2), tr. 262 -266.
19.Phan Hướng Dương (2015), Thực trạng tiền ĐTĐ và hiệu quả can thiệp có bổ sung Metfotmin ở người có BMI ≥23kg/m2 tại Thành phố Hải Phòng năm 2012-2014, Luận án Tiến sỹ Y học, Viện Vệ sinh dịch tễ TW, Hà Nội.
20.Nguyễn Đức Hoan (2007), “Kháng insulin với các yếu tố nguy cơ và tổn thương các cơ quan ở người rối loạn glucose lúc đói”, Báo cáo toàn văn các đề tài khoa học Hội nghị khoa học toàn quốc, chuyên ngành “Nội tiết và Chuyển hóa”, lần thứ ba, Nhà xuất bản Y học, Hà Nội,tr. 865-870.
21.Trần Văn Huy, Huỳnh Viết Khang (2007),“Nghiên cứu tần suất và ảnh hưởng của hội chứng chuyển hóa ở bệnh nhân tăng huyết áp tại Khánh Hòa”, Tạp chí Y học Việt Nam, (2),tr. 34-41.
22.Hoàng Đăng Mịch (2012),“Nghiên cứu hội chứng chuyển hóa ở ngoại thành Hải Phòng”, Tạp chí Nội tiết – Đái tháo đường Kỷ yếu toàn văn các đề tài khoa học hội nghị nội tiết và đái tháo đường toàn quốc lần IV (1), tr. 598 – 601.
23.Phan Long Nhơn, Đặng Xuân Hào, Hoàng Thị Kim Nhung (2012), “Nghiên cứu thực trạng tiền đái tháo đường chưa được chẩn đoán tại BVĐKKV Bồng Sơn Bình Định”,Tạp chí Nội tiết – Đái tháo đường, (6),tr. 22-27.
24.Cao Mỹ Phượng, Đinh Thanh Huề, Nguyễn Hải Thuỷ(2011),”Nghiên cứu kết quả can thiệp phòng chống tiền đái tháo đường trên cộng đồng tại huyện Cầu Ngang tỉnh Trà Vinh, “Tạp chí Nội tiết – Đái tháo đường, (3), tr 20-27.
25.Cao Mỹ Phượng, Nguyễn Hoàng Nga, Mai Khắc Sơn và cs(2007),”Tiền đái tháo đường ở bệnh nhân tăng huyết áp trên 40 tuổi thuộc tỉnh Trà Vinh”, Báo cáo toàn văn các đề tài khoa học Hội nghị khoa học toàn quốc, chuyên ngành Nội tiết và Chuyển hóa, lần thứ ba, Nhà xuất bản Y học, Hà Nội,tr. 503-512.
26.Phạm Hồng Phương, Lê Quang Toà và cộng sự(2012),”Thực trạng bệnh Đái tháo đường týp 2, và tiền đái tháo đường tại tỉnh Quảng Ngãi năm 2011″, Tạp chí Nội tiết – Đái tháo đường, (6), tr. 48-55.
27.Đỗ Trung Quân (2005), “Bệnh béo phì”, Bệnh nội tiết thường gặp, Nhà xuất bản y học, Hà Nội, tr. 381 – 400.
28.Đỗ Trung Quân (2011), “Bệnh béo phì”, Bệnh nội tiết chuyển hóa, Nhà xuất bản giáo dục Việt Nam, Hà Nội,tr. 313 – 324.
29.Đỗ Trung Quân (2011), “Tăng huyết áp ở bệnh nhân đái tháo đường”, Bệnh nội tiết chuyển hóa, Nhà xuất bản giáo dục Việt Nam, Hà Nội, tr. 339 – 350.
30.Lê Chiến Thắng, Nguyễn Văn Quýnh (2009),Nghiên cứu đặc điểm Hội chứng chuyển hóa theo tiêu chuẩn IDF 2005 ở quân nhân đơn vị X, Luận văn bác sỹ chuyên khoa II, Học viện Quân y, tr. 41 – 57.
31.Nguyễn Thị Thanh Thuần, Phạm Ngọc Minh, Tô Văn Học (2014),“Thực trạng đái tháo đường, tiền đái tháo đường ở người trung niên và cao tuổi tại Thái Nguyên”, Tạp chí y học thực hành, (929+930),tr. 67- 73.
32.Nguyễn Hải Thuỷ, Trần Thị Như Hảo(2011),”Bệnh cơ tim đái tháo đường tiền lâm sàng trên bệnh nhân tiền đái tháo đường týp 2″,Tạp chí Nội tiết – Đái tháo đường, (2), tr. 49 – 63.
33.Mai Thế Trạch, Nguyễn Thy Khuê (2007), “Béo phì”, Nội tiết học đại cương, Nhà xuất bản y học, Hà Nội, tr. 649 – 653.
34.Mai Thế Trạch, Nguyễn Thy Khuê (2007), “Hội chứng chuyển hóa”, Nội tiết học đại cương, Nhà xuất bản y học,Hà Nội, tr. 503 – 507.
35. Nguyễn Thị Thu Trang, Đỗ Thị Minh Thìn (2008),Nghiên cứu hội chứng chuyển hóa ở cán bộ công an được điều trị tại bệnh viện 19-8, Luận văn thạc sĩ Y học, Học viện Quân y, Hà Nội.
36.Nguyễn Khoa Diệu Vân (2012), “Béo phì”, Nội tiết học trong thực hành lâm sàng, Nhà xuất bản y học,Hà Nội, tr. 392 – 413.
37.Nguyễn Khoa Diệu Vân (2016),“Chẩn đoán, tiêu chuẩn chăm sóc và điều trị tăng lipid máu”, Nội tiết học trong thực hành lâm sàng, Nhà xuất bản y học, Hà Nội, tr. 424 – 445.
38.Nguyễn Lân Việt (2007), “Bệnh Tăng Huyết Áp”,Thực hành bệnh tim mạch,Nhà xuất bản y học, Hà Nội.
39.Phạm Nguyễn Vinh, Hồ Huỳnh Quang Trí, Phạm Nguyễn Khoa (2008),“Điều trị bệnh tăng huyết áp”, Bệnh học tim mạch tập 2, Nhà xuất bản y học, Hà Nội, tr. 358-285.
MỤC LỤC
Trang
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Lời cảm ơn
Các chữ viết tắt
Mục lục
Danh mục bảng
Danh mục biểu đồ
ĐẶT VẤN ĐỀ1
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN3
1.1. DỊCH TỄ HỌC, CHẨN ĐOÁN, YẾU TỐ NGUY CƠ VÀ TIẾN TRIỂN CỦA TIỀN ĐÁI THÁO ĐƯỜNG3
1.1.1. Dịch tễ học tiền đái tháo đường3
1.1.2. Chẩn đoán tiền đái tháo đường5
1.1.3. Yếu tố nguy cơ của tiền đái tháo đường6
1.1.4. Tiến triển và điều trị tiền đái tháo đường9
1.2. HỘI CHỨNG CHUYỂN HÓA13
1.2.1. Dịch tễ học hội chứng chuyển hóa13
1.2.2. Chẩn đoán hội chứng chuyển hóa15
1.2.3. Cơ chế bệnh sinh và các yếu tố nguy cơ của hội chứng chuyển hóa19
1.2.4. Ảnh hưởng và các biện pháp can thiệp đối với của hội chứng chuyển hóa25
1.3. MỐI LIÊN QUAN GIỮA HỘI CHỨNG CHUYỂN HÓA VÀ TIỀN ĐÁI THÁO ĐƯỜNG30
1.4. MỘT SỐ NGHIÊN CỨU VỀ HỘI CHỨNG CHUYỂN HÓA VÀ TIỀN ĐÁI THÁO ĐƯỜNG31
CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU34
2.1. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU34
2.1.1. Tiêu chuẩn lựa chọn đối tượng nghiên cứu34
2.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ của đối tượng nghiên cứu35
2.2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU35
2.2.1. Cỡ mẫu nghiên cứu35
2.2.2. Các biến số và chỉ số nghiên cứu cho mục tiêu 136
2.2.3. Các biến số và chỉ số nghiên cứu cho mục tiêu 243
2.2.4. Các tiêu chuẩn chẩn đoán, phân loại sử dụng trong nghiên cứu.47
2.2.5. Phương pháp thu thập số liệu và cách khắc phục sai số52
2.2.6. Nhập và phân tích số liệu52
2.2.7. Đạo đức y học trong nghiên cứu53
CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU55
3.1. ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU55
3.1.1. Đặc điểm về nhân khẩu học, tiền sử55
3.1.2. Đặc điểm về nhân trắc59
3.1.3. Đặc điểm một số thói quen ăn uống và hoạt động thể lực61
3.2. TỶ LỆ, ĐẶC ĐIỂM HCCH THEO CÁC TIÊU CHUẨN CỦA ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU63
3.2.1. Tỷ lệ hội chứng chuyển hóa của đối tượng nghiên cứu63
3.2.2. Đặc điểm hội chứng chuyển hóa theo các tiêu chuẩn.65
3.3. KẾT QUẢ SAU CAN THIỆP75
3.3.1. Biến đổi tỷ lệ hội chứng chuyển hóa, tiền đái tháo đường trước và sau can thiệp.75
3.3.2. Kết quả can thiệp đối với một số chỉ số79
CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN85
4.1. ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU85
4.2. TỶ LỆ, ĐẶC ĐIỂM HỘI CHỨNG CHUYỂN HÓA THEO CÁC TIÊU CHUẨN KHÁC NHAU Ở NGƯỜI TIỀN ĐÁI THÁO ĐƯỜNG93
4.2.1. Tỷ lệ hội chứng chuyển hóa theo các tiêu chuẩn khác nhau93
4.2.2. Đặc điểm hội chứng chuyển hóa theo các tiêu chí khác nhau ở người tiền đái tháo đường98
4.3. BIẾN ĐỔI TỶ LỆ, ĐẶC ĐIỂM Ở NGƯỜI TIỀN ĐÁI THÁO ĐƯỜNG SAU CAN THIỆP101
4.3.1. Biến đổi tỷ lệ tiền đái tháo đường, hội chứng chuyển hóa trước và sau can thiệp104
4.3.2. Đặc điểm tiền đái tháo đường, hội chứng chuyển hóa trước và sau can thiệp108
4.4. NHỮNG VẤN ĐỀ HẠN CHẾ CỦA ĐỀ TÀI113
KẾT LUẬN115
KIẾN NGHỊ117
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CÔNG BỐ KẾT QUẢ
NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀI LUẬN ÁN
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC
Hy vọng sẽ giúp ích cho các bạn, cũng như mở ra con đường nghiên cứu, tiếp cận được luồng thông tin hữu ích và chính xác nhất