Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng và ảnh hưởng của nhiễm virus đén cơn hen phế quản cấp ở trẻ dưới 5 tuổi

Hen phế quản là bệnh mãn tính đường hô hấp, một trong những bệnh mãn tính phổ biến nhất trên thế giới. Đặc biệt trong những thập niên gần đây số lượng người mắc hen phế quản ngày càng có xu hướng tăng lên. Hen gặp ở mọi lứa tuổi, mọi chủng tộc trên khắp thế giới, ảnh hưởng nhiều đến sức khoẻ, học tập, lao động và hoạt động xã hội [7].

Theo báo cáo của tổ chức y tế thế giới (WHO) hiện trên thế giới có khoảng 300 triệu người hen, 255000 người mắc hen bị chết trong 2005 [73]. Ở Việt Nam theo điều tra của hội hen, dị ứng – miễn dịch lâm sàng có khoảng 5 – 10% dân số bị hen, trong đó có 11% trẻ < 15 tuổi tương đương 4 triệu người bị hen và số người tử vong hàng năm không dưới 3000 người [3].

Tỉ lệ trẻ em có triệu chứng hen thay đổi từ 0 – 3% tùy theo điều tra ở từng khu vực trên thế giới. Các số liệu điều tra có liên quan đến trẻ em thường tập trung vào 3 nhóm là điều tra về tỉ lệ hen hiện hành, tỉ lệ hen đã được chẩn đoán và tỉ lệ trẻ khò khè trong 12 tháng gần đây. Theo tỉ lệ điều tra của ISAAC (The Internatimal Study of Asthma and Allergies in Childhood) về tỉ lệ bị khò khè trong 12 tháng gần đây ở lứa tuổi từ 13 – 14 tuổi trên toàn thế giới có 3 nước mắc cao nhất là ở Anh, New Zeland và Australia chiếm khoảng từ 20 – 35%. Trong khi đó 3 nước có tỉ lệ mắc thấp nhất là Indonexia, Albania và Romania có tỉ lệ < 5%. Tại nước ta theo điều tra ở thành phố Hồ Chí Minh tỉ lệ này là 29,1% [9].

Chẩn đoán và điều trị hen ở trẻ em còn gặp nhiều khó khăn đặc biệt là với trẻ dưới 5 tuổi. Phát hiện sớm hen ở trẻ em, đặc biệt ở trẻ nhỏ là rất khó bởi dựa chủ yếu vào triệu chứng lâm sàng, mặt khác bệnh cảnh lâm sàng

Tỉ lệ tử vong của hen phế quản ngày càng tăng, đặc biệt là ở trẻ em và người già.

Để góp phần khống chế hen phế quản ở trẻ em chủ yếu là trẻ nhỏ cần hiểu rõ đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng, đặc biệt là ảnh hưởng của tình trạng nhiễm virus đường hô hấp qua đó đóng góp thêm những kinh nghiệm chẩn đoán hen ở trẻ nhỏ.

Vì vậy chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài này với 2 mục tiêu:

1. Mô tả đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng cơn hen phế quản cấp ở trẻ dưới S tuổi.

MỤC LỤC

ĐẶT VẤN ĐỀ 1

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU 3

1.1. Định nghĩa và lịch sử bệnh hen phế quản 3

1.1.1. Định nghĩa: 3

1.1.2. Vài nét về lịch sử 4

1.2. Dịch tễ học 5

1.2.1. Tỉ lệ mắc hen phế quản 6

1.2.2. Tỉ lệ tử vong 7

1.2.3. Hậu quả của hen phế quản 8

1.3. Nguyên nhân: 9

1.4. Phân loại hen phế quản 10

1.4.1. Phân loại theo nguyên nhân 10

1.4.2. Phân loại theo mức độ nặng cơn hen cấp theo GINA 2009 11

1.5. Cơ chế bệnh sinh hen phế quản : 11

1.5.1. Viêm là quá trình chủ yếu trong cơ chế bệnh sinh của hen phế quản ..11

1.5.2. Co thắt phế quản 12

1.5.3. Gia tăng tính phản ứng phế quản 13

1.6. Đặc điểm một số virus và ảnh hưởng của virus đến cơn HPQ: 14

1.6.1. Các nghiên cứu về ảnh hưởng virus đến cơn HPQ cấp: 14

1.6.2. Đặc điểm một số virus 14

1.6.3. Mối liên quan giữa nhiễm virus và HPQ 18

1.7. Triệu chứng lâm sàng và cận lâm sàng của hen phế quản 18

1.7.1. Lâm sàng: 18

1.7.2. Cận lâm sàng 19

1.7.3. Chẩn đoán hen phế quản ở trẻ dưới 5 tuổi :Theo GINA 2009 [42]21

1.8. Điều trị: 23

1.8.1. Thuốc giãn phế quản 23

1.8.2. Thuốc chống viêm 24

CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 25

2.1. Đối tượng và địa điểm 25

2.1.1. Đối tượng nghiên cứu 25

2.1.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu: 27

2.2. Phương pháp nghiên cứu: 27

2.2.1. Thiết kế nghiên cứu: Nghiên cứu mô tả, tiến cứu, so sánh giữa hai

nhóm có nhiễm virus và không nhiễm virus 27

2.2.2. Cỡ mẫu 28

2.2.3. Dụng cụ và phương tiện nghiên cứu: 28

2.3. Phương pháp và kỹ thuật thu thập số liệu: 28

2.3.1. Các bước tiến hành: 28

2.4. Phân tích và xử lý số liệu: 33

CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 34

3.1. ĐẶC ĐIỂM BỆNH NHÂN VÀ MỘT SỐ YẾU TỐ LIÊN QUAN ĐẾN

ĐỘ NẶNG CỦA BỆNH 34

3.1.1. Phân bố bệnh nhân theo tuổi và giới 34

3.1.2. Mức độ nặng nhẹ của cơn hen phế quản cấp 35

3.1.3. Tỷ lệ nhiễm virus 35

3.1.4. Tỷ lệ từng loại virus (+) theo tuổi 36

3.1.5. Tiền sử dị ứng bản thân 37

3.1.6. Triệu chứng cơn HPQ cấp 38

3.2. ẢNH HƯỞNG CỦA NHIỄM VIRUS VÀ ĐỘ NẶNG CỦA BỆNH..40

3.2.1. Ảnh hưởng nhiễm virus và độ nặng 40

3.2.2. Ảnh hưởng của nhiễm virus phối hợpvà độ nặng 40

3.2.3. Ảnh hưởng của từng loại virus và độ nặng 41

3.3. MỐI LIÊN QUAN CỦA NHIỄM VIRUS VÀ TRIỆU CHỨNG LÂM SÀNG, CẬN LÂM SÀNG, THỜI GIAN ĐIỀU TRỊ 42

3.3.1. Liên quan giữa sốt và nhiễm virus 42

3.3.2. Liên quan giữa chảy mũi và nhiễm virus 43

3.3.3. Liên quan giữa kích thích và nhiễm virus 43

3.3.4. Liên quan giữa triệu chứng co kéo cơ hô hấp và nhiễm virus 44

3.3.5. Liên quan giữa tím và nhiễm virus 44

3.3.6. Liên quan giữa nhịp thở và nhiễm virus 45

3.3.7. Liên quan giữa mạch và nhiễm virus 45

3.3.8. Liên quan giữa SpO2 và nhiễm virus 46

3.3.9. Liên quan giữa số lượng bạch cầu và nhiễm virus 46

3.3.10. Liên quan giữa số lượng bạch cầu ưa axid và nhiễm virus 47

3.3.11. Liên quan giữa thời gian điều trị và nhiễm virus 48

CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN 49

4.1. Một số đặc điểm dịch tễ của đối tượng nghiên cứu liên quan đến độ

nặng của cơn HPQ 49

4.1.1. Tuổi và giới: 49

4.1.2. Tỉ lệ bệnh nhân nặng và tuổi 50

4.1.3. Tỉ lệ nhiễm vius: 51

4.1.4. Liên quan tiền sử dị ứng bản thân và độ nặng 52

4.1.5. Đặc điểm lâm sàng và tuổi 53

4.2. Ảnh hưởng của nhiễm virus và mức độ nặng cơn HPQ 55

4.2.1. Ảnh hưởng của virus (+) và virus (-) với độ nặng cơn HPQ 55

4.2.2. Ảnh hưởng từng loại virus và độ nặng 56

4.2.3. Ảnh hưởng số virus bị nhiễm và mức độ nặng 57

4.3. Liên quan nhiễm virus và triệu chứng lâm sàng, cận lâm sàng và thời

gian điều trị cơn HPQ cấp 58

4.3.1. Liên quan triệu chứng sốt và nhiễm virus 58

4.3.2. Liên quan chảy mũi và nhiễm virus 58

4.3.3. Liên quan triệu chứng kích thích và nhiễm virus 58

4.3.4. Liên quan co kéo cơ hô hấp và nhiễm virus 58

4.3.5. Liên quan tím và nhiễm virus 59

4.3.6. Liên quan nhịp thở và nhiễm virus 59

4.3.7. Liên quan mạch và nhiễm virus 59

4.3.8. Liên quan SpO2 và nhiễm virus 59

4.3.9. Ảnh hưởng của nhiễm virus và triệu chứng cận lâm sàng 60

4.3.10. Liên quan nhiễm virus và thời gian điều trị 60

KẾT LUẬN 62

ĐỀ XUẤT 63

TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC