Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng và căn nguyên gây bệnh của TDMP thanh tơ

Tràn dịch màng phổi (TDMP) là sự tích tụ dịch trong khoang màng phổi.Tràn dịch màng phổi thanh tơ là dịch tiết có phản ứng Rivalta dương tính và lượng protein trên 30g/l [54].

Chẩn đoán tràn dịch màng phổi không khó nhưng chẩn đoán nguyên nhân gây tràn dịch màng phổi vẫn còn gặp nhiều khó khăn: do lao, do ung thư và một số nguyên nhân khác. Tỷ lê tràn dịch màng phổi không rõ nguyên nhân chiếm khoảng 5% – 30% các trường hợp [64].

Theo Sahn S.A (1998) nguyên nhân gây TDMP do ung thư tại phổi chiếm 36% [59].

Ở Việt Nam theo Hoàng Long Phát TDMP do ung thư chiếm 34,8% [34].

Theo Hà Văn Như (1989) trong 290 bệnh nhân TDMP có tới 78,6% là do lao [31].

Có nhiều phương pháp xác định nguyên nhân như: vi sinh học, sinh hóa DMP, tế bào học DMP, mô bệnh học qua sinh thiết màng phổi… [12], [19], [55].

Phương pháp vi sinh để chẩn đoán nguyên nhân TDMP do lao như soi tìm trực khuẩn kháng cồn – kháng toan hay phương pháp nuôi cấy tìm trực khuẩn lao. Hiện nay áp dụng phản ứng PCR (Polymerase Chain Reaction) là phương pháp chẩn đoán phân tử, trong việc chẩn đoán nguyên nhân do lao với ưu điểm là cho kết quả nhanh.

Trong chẩn đoán TDMP do ung thư bằng tế bào học( TBH) DMP chỉ đạt dương tính 25% – 50% [45].

Phương pháp mô bệnh học được thực hiện chủ yếu bằng kỹ thuật sinh thiết màng phổi (STMP) với kim Castelain, Abrams, Tru-cut. STMP có hiệu quả cao trong chẩn đoán TDMP do lao vì tỷ lệ tìm thấy nang lao tới 70% – 75% [50], trường hợp TDMP khu trú xác định chính xác vị trí, số lượng dịch trong màng phổi có ý nghĩa tới sự thành công và làm giảm tỷ lệ tai biến.

Việc sử dụng máy chụp cắt lớp vi tính (CLVT) là một kỹ thuật chẩn đoán tiên tiến cho phép tạo ảnh cấu trúc không gian 3 chiều có nhiều ưu điểm cho ta xác định vị trí tính chất của dịch màng phổi. Ngoài ra còn cho phép xác định tổn thương phức tạp của phổi hoặc màng phổi đặc biệt tràn dịch số lượng ít mà X – quang thường không nhìn thấy được.

Triệu chứng lâm sàng thay đổi tuỳ theo căn nguyên gây TDMP thanh tơ, tuy nhiên bệnh nhân thường có các biểu hiện: ho, đau tức ngực, khó thở, hội chứng 3 giảm (rung thanh giảm, gõ đục, rì rào phế nang giảm)….

Do vậy chẩn đoán nguyên nhân TDMP thanh tơ còn gặp nhiều khó khăn, để góp phần làm rõ thêm lâm sàng – cận lâm sàng và căn nguyên gây bệnh chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài:

“Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng và căn nguyên gây bệnh của TDMP thanh tơ ” với 2 mục tiêu sau:

1- Nhận xét đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng của tràn dịch màng phổi thanh tơ.

2- Nhận xét nguyên nhân gây bệnh của tràn dịch màng phổi thanh tơ.

MỤC LỤC

Đặt vấn đề 1

Chương 1: Tổng quan 3

1.1. Sơ lược giải phẫu, sinh lý học, sinh lý bênh và các yếu tố nguy cơ 3

1.1.1. Giải phẫu màng phổi 3

1.1.2. sinh lý học màng phổi 4

1.1.3. Sinh lý bênh 7

1.1.4. Các yếu tố nguy cơ 7

1.2. Tình hình về nguyên nhân TDMP thanh tơ 8

1.2.1. Nguyên nhân do ung thư 9

1.2.2. Nguyên nhân do lao 10

1.3. Triệu chứng lâm sàng của TDMP thanh tơ 10

1.3.1. Triệu chứng toàn thân 11

1.3.2. Triệu chứng cơ năng 11

1.3.3. Triệu chứng thực thể 11

1.4. Về đặc điểm cận lâm sàng 12

1.4.1. Xét nghiệm vi sinh 12

1.4.2. Tính chất dịch màng phổi 13

1.4.3. Màu sắc dịch màng phổi 13

1.4.4. Xét nghiệm tế’ bào học dịch màng phổi 13

1.4.5. Xét nghiệm PCR – BK dịch màng phổi 15

1.4.6. Xét nghiệm mô bệnh học (sinh thiết màng phổi) 15

1.4.7. X – quang phổi 17

1.4.8. Siêu âm màng phổi 19

1.4.9. Chụp CLVT trong TDMP thanh tơ 21

Chương 2: Đối tượng và phương pháp nghiên cứu 25

2.1. Đối tượng nghiên cứu 25

2.1.1. Tiêu chuẩn lựa chọn bênh nhân 25

2.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ 26

2.2. Phương pháp nghiên cứu 27

2.2.1. Thiết kế nghiên cứu: mô tả cắt ngang tiến cứu 27

2.2.2. Phương pháp thu thập thông tin 27

2.2.3. Phương pháp xử lý số liêu 32

2.2.4. Vấn đề đạo đức trong nghiên cứu 32

Chương 3: Kết quả nghiên cứu 33

3.1. Đặc điểm của đối tượng nghiên cứu 33

3.2. Nguyên nhân 35

3.3. Lâm sàng và cận lâm sàng 37

3.3.1. Lâm sàng 37

3.3.2. Cận lâm sàng 40

Chương 4: Bàn luận 54

4.1. Đặc điểm chung TDMP thanh tơ 54

4.1.1. Tuổi và giới 54

4.1.2. Về nghề nghiệp 56

4.2. Bàn về căn nguyên gây bệnh của TDMP thanh tơ 56

4.3. Bàn về lâm sàng và cận lâm sàng của TDMP thanh tơ 57

4.3.1. Lâm sàng 57

4.3.2. Cận lâm sàng 59

Kết luận 72

Tài liệu tham khảo

Phụ lục