Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng và điều trị viêm tụy cấp ở trẻ em

Viêm tụy cấp ở trẻ em là một bênh trước đây được xem là hiếm, ít được quan tâm chẩn đoán trên lâm sàng, vì vậy thường bị bỏ sót chẩn đoán [96] [118]. Những năm gần đây nghiên cứu của De Banto, Lopez, Werlin đã chứng minh rằng viêm tụy cấp là một trong những nguyên nhân gây đau bụng cấp, đứng hàng đầu trong các bênh lý tụy ở trẻ em và cho thấy có sự gia tăng số bênh nhi mắc viêm tụy cấp; mỗi năm theo báo cáo ở các bênh viên thực hành số bênh nhân viêm tụy cấp lên đến hàng 100 bênh nhi hoặc nhiều hơn [65] [139] [233]. Ước tính cho đúng tần suất và tỷ lê mắc bênh của bênh viêm tụy cấp ở trẻ em là một khó khăn. Tại Mỹ tần suất viêm tụy cấp khoảng khoảng 2,7/100.000 [83] [148], tại châu Âu khoảng 1/500.000 [92]. Khác hẳn với người lớn, hai nguyên nhân viêm tụy cấp thường gặp chủ yếu là sỏi đường mật và rượu, thì viêm tụy cấp ở trẻ em nguyên nhân rất phong phú và đa dạng [73] [130] [208]. Bênh sinh của viêm tụy cấp rất phức tạp, hàng loạt các sự kiên xuất hiên không những ở trong tụy mà còn xảy ra ở những cơ quan và các tổ chức khác dẫn đến viêm tụy cấp nặng và các biến chứng. Chẩn đoán viêm tụy cấp ở trẻ em rất khó và phức tạp, vì biểu hiên lâm sàng không điển hình như ở người lớn, hơn nữa không có tiêu chuẩn vàng [71]. Mặc dầu amylaza, lipaza máu cho đến nay vẫn là xét nghiêm cơ bản trong chẩn đoán viêm tụy cấp nhưng có giới hạn về độ nhạy và độ đặc hiêu. Sau những năm 1985, sự ra đời của các phương pháp chẩn đoán hình ảnh, đã đóng một vai trò trung tâm trong chẩn đoán và phân loại viêm tụy cấp. Như vậy không có một dấu hiêu hay triêu chứng đặc hiêu nào riêng lẻ để chẩn đoán xác định viêm tụy cấp, mà yêu cầu chẩn đoán xác định phải phối hợp các dấu hiêu lâm sàng, xét nghiêm sinh hóa và chẩn đoán hình ảnh cũng như giải phẫu bênh [203]. Lâm sàng viêm tụy cấp có hai thể, thể nhẹ là một dạng tự lành chiếm 85% các trường hợp viêm tụy cấp, khoảng 20 – 30% các trường hợp là viêm tụy cấp nặng, dẫn đến tổn thương mô lan rộng hoại tử, có thể dẫn đến tử vong.

Điều trị viêm tụy cấp trong một vài năm gần đây nhờ có sự hiểu biết ngày càng tăng về bênh sinh của bênh viêm tụy cấp cũng như các phương tiên chẩn đoán hiên đại, việc điều trị căn bênh này đã có những tiến bộ đáng kể, nhưng cho đến nay chưa có điều trị đặc hiêu mà chủ yếu điều trị phòng biến chứng. Điều trị hỗ trợ sớm ngay những ngày đầu và xác định sớm suy chức năng các cơ quan là rất quan trọng. Chính vì vậy cần một hê thống hay yếu tố đơn giản, nhanh để tiên lượng sớm góp phần can thiêp, theo dõi điều trị sớm hạn chế các biến chứng và tử vong. Ở trẻ em và có tỷ lê tử vong cao dao động từ 1-30% so với 12% ở người lớn [14] [45] [73] [76] [96] [135] [240]. Cho đến nay trên thế giới cũng như tại Viêt nam các nghiên cứu viêm tụy cấp chủ yếu ở người lớn, nhưng chưa có nhiều nghiên cứu hê thống bênh lý này ở trẻ em, mà chỉ mới được mô tả rải rác một số trường hợp trên y văn cùng với người lớn. Chính vì vậy tôi tiến hành đề tài: “Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng và điều trị viêm tụy cấp ở trẻ em” với các mục tiêu nghiên cứu cụ thể dưới đây:

1. Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng và giá trị chẩn đoán của các triêu chứng trong bênh viêm tụy cấp ở trẻ em

2. Nghiên cứu giá trị của amylase, lipase trong máu và siêu âm trong chẩn đoán viêm tụy cấp ở trẻ em.

3. Đánh giá kết quả điều trị theo phác đổ và biến chứng của viêm tụy cấp

MỤC LỤC

ĐẶT VAN ĐỂ 1

CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU 3

1.1. Định nghĩa viêm tụy cấp 3

1.2. Tần suất viêm tụy cấp trẻ em 3

1.3. Lịch sử nghiên cứu viêm tụy cấp ở trẻ em 4

1.3.1. Trên thế giới 4

1.3.2. Lịch sử nghiên cứu viêm tụy cấp ở Việt Nam 5

1.4. Nguyên nhân viêm tụy cấp ở trẻ em 5

1.5. Bênh sinh viêm tụy cấp 8

1.5.1. Giai đoạn khởi phát 10

1.5.2. Các biến đổi của tế bào nang tụy trong viêm tụy cấp 11

1.5.3. Các biến đổi sau cùng trong viêm tụy cấp 13

1.6. Các dấu hiệu và triệu chứng lâm sàng viêm tụy cấp ở trẻ em 14

1.7. Thể lâm sàng 18

1.8. Biên chứng viêm tụy cấp 21

1.9. Cận lâm sàng 23

1.9.1. Biến đổi sinh hoá trong viêm tụy cấp ở trẻ em 23

1.9.2. Chẩn đoán hình ảnh 26

1.9.3. Xét nghiệm về gen 33

1.10. Chẩn đoán xác định viêm tụy cấp 33

1.11. Điều trị viêm tụy cấp 34

1.11.1. Điều trị nội khoa 35

1.11.2. Điều trị ngoại khoa 40

1.11.3. Điều trị viêm tụy cấp theo thể 41

1.11.4. Điều trị nguyên nhân 42

1.11.5. Điều trị biến chứng viêm tụy cấp 42

CHƯƠNG 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN cúu 45

2.1. Đối tượng nghiên cứu 45

2.1.1. Đối tượng 45

2.1.2. Tiêu chuẩn chọn bệnh 45

2.1.3. Tiêu chuẩn loại trừ 45

2.1.4. Địa điểm và thời gian nghiên cứu 45

2.1.5. Tiêu chuẩn chẩn đoán viêm tụy cấp trẻ em theo Stemby 45

2.2. Phương pháp nghiên cứu 46

2.2.1. Thiết kế nghiên cứu 46

2.2.2. Qui trình thăm khám 46

2.2.3. Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng và giá trị chẩn đoán của các triệu

chứng lâm sàng trong viêm tụy cấp trẻ em 47

2.2.4. Tiêu chuẩn chẩn đoán thể viêm tụy cấp trẻ em 48

2.2.5. Các định nghĩa và tiêu chuẩn sử dụng đánh giá 48

2.2.6. Nghiên cứu giá trị của amylase, lipase trong huyết thanh và siêu

âm trong chẩn đoán viêm tụy cấp ở trẻ em 48

2.2.7. Đánh giá kết quả điều trị 53

2.3. Xử lý số liêu 55

CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ NGHIÊN cứu 59

3.1. Đặc điểm lâm sàng và giá trị chẩn đoán của các triệu chứng trong

bênh viêm tụy cấp ở trẻ em 59

3.1.1. Đặc điểm dịch tễ viêm tụy cấp 59

3.1.2. Nguyên nhân viêm tụy cấp trẻ em 62

3.1.3. Đặc điểm lâm sàng và giá trị chẩn đoán của các triệu chứng trong

bệnh viêm tụy cấp ở trẻ em 63

3.2. Nghiên cứu giá trị của amylase, lipase trong huyết thanh và siêu

âm trong chẩn đoán viêm tụy cấp ở trẻ em 66

3.2.1. Đặc điểm một số chỉ số huyết học, sinh hoá trong viêm tụy cấp 66

3.2.2. Nghiên cứu giá trị của amylase, lipase huyết thanh trong chẩn

đoán viêm tụy cấp ở trẻ em 68

3.2.3. Nghiên cứu giá trị của siêu âm trong chẩn đoán VTC ở trẻ em 72

3.3. Đánh giá kết quả điều trị viêm tụy cấp ở trẻ em 78

3.3.1. Phân bố bệnh nhân theo phác đồ điều trị 78

3.3.2. Phân bố bệnh nhân theo phương pháp điều trị 78

CHƯƠNG 4. BÀN LUẬN 83

4.1. Đặc điểm lâm sàng 83

4.1.1. Đặc điểm dịch tễ 83

4.1.2. Đặc điểm nguyên nhân viêm tụy cấp trẻ em 86

4.1.3. Đặc điểm triệu chứng và dấu hiệu lâm sàng và giá trị chẩn đoán viêm tụy cấp ở trẻ em 89

4.2. Đặc điểm cận lâm sàng 94

4.2.1. Đặc điểm biến đổi một số chỉ số huyết học và sinh hoá khác 94

4.2.2. Đặc điểm A-Amylase AAM), P-Amylase (PAM), Lipase (LPM)

máu và giá trị chẩn đoán viêm tụy cấp ở trẻ em 95

4.2.3. Đặc điểm biến đổi hình ảnh trong viêm tụy cấp ở trẻ em 101

4.3. Điều trị và kết quả điều tri 105

4.3.1. Điều trị 105

4.3.2. Kết quả điều trị và các biến chứng 109

KẾT LUẬN 113

5.1. Đặc điểm lâm sàng và giá trị chẩn đoán của các triệu chứng trong

bênh viêm tụy cấp trẻ em 113

5.1.1. Một số đặc điểm dịch tễ 113

5.1.2. Đặc điểm LS và giá trị chẩn đoán của các triệu chứng lâm sàng 113

5.2. Giá trị của Amylase và Lipase máu và siêu âm trong chẩn đoán

viêm tụy cấp trẻ em 113

5.2.1. Giá trị chẩn đoán Amylase và Lipase máu trong VTC trẻ em 113

5.2.2. Giá trị chẩn đoán siêu âm trong viêm tụy cấp trẻ em 114

5.3. Kết quả điều trị 114

5.3.1. Điều trị 114

5.3.2. Kết quả điều trị 114

MỘT số KIẾN NGHỊ 115

HƯÓNG NGHIÊN cứu TIẾP THEO 115

TÀI LIỆU THAM KHẢO

MỘT số CÔNG TRÌNH LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN