Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng và kết quả điều trị viêm phúc mạc tiên phát

Viêm phúc mạc (VPM) nhiễm khuẩn là tình trạng màng bụng bị viêm do vi khuẩn phát triển tại khoang phúc mạc, có thể khu trú hoặc lan tràn, cấp tính hoặc mạn tính.
VPM là một cấp cứu ngoại khoa rất thường gặp, chiếm tỷ lệ cao trong tổng số các bệnh lý cấp cứu ở các bệnh viện, các biến chứng cũng như tỷ lệ tử vong do viêm phúc mạc còn nhiều. Diễn tiến của viêm phúc mạc đôi khi rõ ràng, cụ thể nhưng cũng có lúc mơ hồ, thầm lặng và phức tạp khó đoán trước. Bệnh nhân (BN) VPM đến bệnh viện trong tình trạng rất khác nhau: VPM chỉ mới bắt đầu hay đã diễn tiến nặng dẫn đến sốc.. .[3].
Theo nguyên nhân chia làm ba loại chính: một là VPM tiên phát không tìm thấy nguyên nhân từ các tạng trong ổ bụng, hai là VPM thứ phát do các bệnh lý tạng trong ổ bụng và ba là VPM ở những bệnh nhân đang lọc màng bụng (thẩm phân phúc mạc) [3], [18], [22].
Viêm phúc mạc tiên phát (VPMTP) lần đầu tiên được Conn mô tả trên lâm sàng ở người lớn năm 1964 [18], [34] và định nghĩa là tình trạng nhiễm trùng cấp tính dịch cổ trướng (DCT) mà không tìm thấy bất cứ một nguồn nhiễm khuẩn trong ổ bụng có thể gây VPM như: viêm ruột thừa, viêm túi mật. [35], [79]. Chẩn đoán VPMTP dựa vào chọc dịch ổ bụng làm xét nghiệm tế bào, nuôi cấy dịch ổ bụng giúp xác định loại vi khuẩn. Nếu được chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời bệnh nhân hoàn toàn có thể qua khỏi mặc dù tỷ lệ tái phát sau đó là khá cao, tiên lượng xa không tốt. Theo Moore KP do chẩn đoán sớm và điều trị thích hợp tỷ lệ tử vong do nhiễm trùng dịch cổ trướng trước đây là 90% nay đã giảm xuống còn 20% [56].
VPM thứ phát là bệnh lý quen thuộc đối với các phẫu thuật viên chuyên khoa tiêu hoá, nhưng VPMTP lại chưa được chú trọng. Trong nghiên cứu của
Trịnh Hồng Sơn và cộng sự gồm 13 bệnh nhân được chẩn đoán và điều trị VPMTP tại Bệnh viện Việt Đức (2000 – 2004) [18] hầu hết bệnh nhân được chẩn đoán trướ mổ là VPM ruột thừa, tỷ lệ VPMTP ở BN xơ gan chiếm tỷ lệ cao nhất (53,8%). Nếu chẩn đoán chắc chắn VPMTP trước mổ thì nguyên tắc điều trị thuộc về nội khoa. Trong thực tế khi BN có dấu hiệu VPM (sốt, bụng chướng, đau, phản ứng thành bụng, cảm ứng phúc mạc…) mà không phát hiện được    tình    trạng    xơ    gan, hiếm phẫu    thuật    viên nào    chỉ    định    không    mổ.
Tuy VPMTP là thường gặp, là biến chứng nặng ở BN xơ gan, ngoài ra còn gặp trên BN mắc hội chứng thận hư, viêm cầu thận, lupus. song ở Việt nam còn ít tác giả nghiên cứu vấn đề này, chúng tôi không tìm thấy đề tài nghiên cứu nào nói chi tiết về chẩn đoán và điều trị VPMTP.
Với mục đích xem xét lại vấn đề chẩn đoán và điều trị VPMTP chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng và kết quả điều trị viêm phúc mạc tiên phát” với hai mục tiêu:
1.    Mô tả đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng viêm phúc mạc tiên phát.
2.    Đánh giá kết quả điều trị viêm phúc mạc tiên phát.
MỤC LỤC
ĐẶT VẤN ĐỀ    1
Chương 1: TỔNG QUAN    3
1.1.    GIẢI PHẪU, SINH LÝ PHÚC MẠC    3
1.1.1.    Giải phẫu    3
1.1.2.    Sinh lý phúc mạc    4
1.2.    VIÊM PHÚC TIÊN PHÁT    6
1.2.1.    Dịch tễ học    6
1.2.2.    Cơ chế bệnh sinh    8
1.2.3.    Yếu tố nguy cơ    11
1.2.4.    Chẩn đoán VPMTP    12
1.2.5.    Chẩn đoán phân biệt    20
1.2.6.    Điều trị VPMTP và kết quả    21
Chương 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU    28
2.1.    ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU    28
2.1.1.    Tiêu chuẩn chọn bệnh nhân    28
2.1.2.    Tiêu chuẩn loại trừ bệnh nhân    29
2.2.    PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU    29
2.2.1.    Phương pháp thu thập số liệu    29
2.2.2.    Các chỉ tiêu nghiên cứu    30
2.2.3.    Phương pháp điều trị và kết quả    33
2.2.4.    Phương pháp xử lý số liệu    35
Chương 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU    36
3.1.    LÂM SÀNG VÀ CẬN LÂM SÀNG    36
3.1.1.    Đặc điểm chung của bệnh nhân viêm phúc mạc tiên phát    36
3.1.2.    Đặc điểm lâm sàng    38
3.2.3.    Triệu chứng cận lâm sàng    39
3.2.    PHƯƠNG PHÁP ĐIỀU TRỊ VÀ KẾT QUẢ    46
3.2.1.    Chẩn đoán    46
3.2.2.    Phương pháp điều trị    47
3.3.3.    Kết qủa điều trị    50
Chương 4: BÀN LUẬN    54
4.1.    ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG, CẬN LÂM SÀNG    54
4.1.1.    Đặc    điểm chung    54
4.1.2.    Triệu chứng lâm sàng    55
4.1.3.    Triệu chứng cận lâm sàng    56
4.2.    PHƯƠNG PHÁP ĐIỀU TRỊ VÀ KẾT QUẢ    62
4.2.1.    Phương pháp điều trị    64
4.2.2.    Kết quả điều trị    70
KẾT LUẬN    73
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC