Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng, chẩn đoán hình ảnh vàmô bệnh học của u tuyến dưới hàm

U tuyến nước bọt là loại u ít gặp, tỷ lệ mắc hằng năm trên th ế giới vào khoảng 0.4-13.5/100.000tùy theo từng nghiên cứu [],ở Mỹ khoảng 1.5-2/100.000 dân[],ở các nước phương Tây nói chung khoảng 2.5-3.0/100.000 dân [].U tuyến nước bọt chiếm khoảng 3-6% các khối u vùng đầu cổ [].

U tuyến mang tai chiếm80% u tuyến nước bọt với tỷ lệ lành tính là 80%, u tuyến dướ i hàm ch ỉ chiếm khoảng 8-15% u tuyến nước bọt nhưng tỷ lệ ác tính cao chiếm tới 45-50%[],[],[],[].

Tại Việt Nam,theo các nghiên cứu của Nguyễn Quốc Dũng (1999) và Nguyễn Hữu Thợi (2002)u tuyến dưới hàm chiếm khoảng 27% trong tổng s ố u tuyến nước bọt,trong đó tỷ lệác tính là 41,67%[],[].

Tuyến dướ i hàm nằm ở vị trí dễ nhận biết tuy nhiên tuyến nằm trong tam giác dưới hàm có nhiều mạch máu th ần kinh quan trọng, hạch bạch huyết dưới hàm nhận bạch huyết từ vùng miệng, mặt khác u tuyến dưới hàm thường tiến triển âm thầm, kéo dài, do đó việc chẩn đoán thường muộn và dễ nhầm lẫn với các tổn thương u không có nguồn gốc tuyến dưới hàm cũng như các tổn thương không do u mạn tính khác [].

Về mặt điều trị, phẫu thuật vẫn là lựa chọn hàng đầu mặc dù hiện có nhiều quan điểm khác nhau trong việc lựa chọn hướng tiếp cận do mỗi phương pháp đều có những thuận lợi và khó khăn nhất định. Xạ trị, hóa trị ch ỉ đóng vai trò bổ trợ sau mổ u ác tính nhưng hiệu quả chưa cao, và có nhiều tác dụng phụ.

Về mô bệnh học, u tuyến dưới hàm khá đa dạng, có tới 38 loại khác nhau gây nhiều khó khăn cho chẩn đoán mô bệnh học. Mặc dù gần đây hóa mô miễn dịch đượ c sử dụng giúp chẩn đoán sâu hơn nguồn gốc tế bào ung thư nhưng việc sử dụng trong u tuyến dưới hàm ở Việt nam vẫn chưa rộng rãi.

Do đó việc chẩn đoán và đưa ra các quyết định điều trị u tuyến dưới hàm ở Việt nam vẫn chủ yếu dựa vào các dấu hiệu lâm sàng và kết quả ch ọc hút kim nhỏ (FNA), nhưng do tính đặc hiệu của các phương pháp trên còn thấp dẫn đến việc điều trị đôi khi không đầy đủ, đặc biệt là u ác tính.

U tuyến dưới hàm mặc dù đã được chẩn đoán và điều trị từ lâu trong chuyên khoa Tai mũi họng và phẫu thuật đầu cổ nhưng chưa có một tổng kết nghiên cứu khoa học thực sự nào. Vì vậy chúng tôi tiến hành đề tài :“Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng, chẩn đoán hình ảnh vàmô bệnh học của u tuyến dưới hàm” với 2 mục tiêu sau:

1. Mô tả đặc điểm lâm sàng, chẩn đoán hình ảnh vàmô bệnh học u tuyến dưới hàm.

2. Đối chiếu lâm sàng, chẩn đoán hình ảnhu tuyến dưới hàm với kết quả mô bệnh họcsau mổ để rút kinh nghiệm cho chỉ định điều trị.

CHƯƠNG 1 

MỤC LỤC

ĐẶT VẤN ĐỀ 1

CHƯƠNG 1.TỔNG QUAN 3

1.1. LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU 3

1.1.1. Trên th ế giới 3

1.1.2. Tại Việt nam 4

1.2. ĐẶC ĐIỂM PHÔI THAI HỌC, MÔ HỌC, GIẢI PHẪU VÀ SINH LÝ HỌC TUYẾN DƯỚI HÀM 4

1.2.1. Phôi thai h ọc 4

1.2.2. Mô học 4

1.2.3. Giải phẫu 6

1.2.4. Sinh lý 11

1.3. DỊCH TỄ HỌC VÀ YẾU TỐ NGUY CƠ 12

1.3.1. Dịch tễ h ọc 12

1.3.2. Yếu tố nguy cơ 13

1.4. ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG 13

1.4.1. Triệu chứng cơ năng 13

1.4.1. Triệu chứng thực thể 13

1.5. ĐẶC ĐIỂM CẬN LÂM SÀNG 14

1.5.1. Chọc hút tế bào bằng kim nhỏ (FNA) 14

1.5.2. Chẩn đoán hình ảnh 15

1.5.3. Giải phẫu bệnh 18

1.6. CHẨN ĐOÁN 24

1.6.1. Chẩn đoán phân biệt 24

1.6.2. Xếp loại TNM và giai đoạn bệnh 25

1.7. ĐIỀU TRỊ 26

1.7.1. Phẫu thuật 26

1.7.2. Xạ trị 30

1.7.3. Hóa trị 31

1.7.4. Các biến chứng và di chứng sau điều trị 31

CHƯƠNG 2.ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 32

2.1. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU 32

2.2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 32

2.2.1. Thiết kế nghiên cứu 32

2.2.2. Cỡ mẫu và chọn mẫu 33

2.2.3. Nội dung và các thông số nghiên cứu 33

2.2.4. Quy trình nghiên cứu và các bước tiến hành 35

2.3. PHƯƠNG TIỆN NGHIÊN CỨU 36

2.4. ĐỊA ĐIỂM NGHIÊN CỨU 37

2.5. XỬ LÝ SỐ LIỆU 37

2.6. ĐẠO ĐỨC NGHIÊN CỨU 37

CHƯƠNG 3.KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 37

3.1. ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG, CH ẨN ĐOÁN HÌNH ẢNH, MÔ BỆNH HỌC U TDH 38

3.1.1. Đặc điểm lâm sàng 38

3.1.2. Cận lâm sàng 45

3.1.3. Điều trị 48

3.1.4. Đặc điểm giải phẫu bệnh 50

3.2. ĐỐI CHIẾU LÂM SÀNG, CH ẨN ĐOÁN HÌNH ẢNH, VỚI KẾT QUẢ MÔ BỆNH HỌC SAU MỔ 55

3.2.1. Đối chiếu lâm sàng và mô bệnh học 55

3.2.2. Đối chiếu chẩn đoán hình ảnh với mô bệnh học 59

3.2.3. Đối chiếu chẩn đoán tế bào học và mô bệnh học 61

CHƯƠNG 4. BÀN LUẬN 62

4.1. Bàn luận về triệu chứng lâm sàng, chẩn đoán hình ảnh, tế bào học 62

4.1.1. Một số đặc điểm nhân trắc 62

4.1.2. Lâm sàng 64

4.1.3. Chẩn đoán hình ảnh 66

4.1.4. Giải phẫu bệnh 67

4.1.5. Điều trị 72

4.2. Đối chiếu lâm sàng, chẩn đoán hình ảnh, tế bào học với kết quả mô

bệnh học 72

4.2.1. Đối chiếu lâm sàng với kết quả mô bệnh học 72

4.2.2. Đối chiếu chẩn đoán hình ảnh với kết quả mô bệnh học 75

4.2.2. Đối chiếu tế bào h ọc với kết quả mô bệnh học 76

KÉT LUẬN 77

5.1. Đặc điểm lâm sàng, chẩn đoán hình ảnh và mô bệnh học u tuyến dưới hàm 77

5.2. Đối chiếu lâm sàng, chẩn đoán hình ảnh, tế bào học với kết quả mô bệnh học 78

KIÉN NGHỊ 79

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC