Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng, hình ảnh cắt lớp vi tính não và một sô’yêu tô’ tiên lượng chảy máu não thất thứ phát ở bệnh nhân trên 50 tuổi

Tai biến mạch não (TBMN) là bênh lý thường gặp nhất trong thực hành lâm sàng thần kinh, là nguyên nhân gây tử vong đứng hàng thứ ba (sau bênh ung thư và bênh tim mạch) trên thế’ giới. TBMN bao gồm chảy máu não (CMN) và nhồi máu não (NMN), trong đó CMN chỉ chiếm 10-15% tổng số trường hợp TBMN nhưng có tỷ lê tử vong và tàn tật cao nhất trong các thể tai biến, tử vong chung của chảy máu não từ 27% đến 64,5%. Chỉ có 38% bênh nhân CMN sống sót sau năm đầu tiên và những trường hợp sống sót thường để lại di chứng nặng nề về thần kinh như vận đông, chức năng, tâm trí [16].

Theo phân loại của TCYTTG (1992), CMN được chia làm nhiều loại, trong đó có chảy máu não thất. Tỷ lê chảy máu não thất so với CMN có sự khác nhau giữa trong và ngoài nước. Theo Findlay [34] là 30%, theo Trần Viết Lực, Lê Văn Thính (2000) [15] là 17%. Chảy máu não thất là hiên tượng có máu trong hê thống não thất, bao gồm hai loại: chảy máu não thất nguyên phát và chảy máu não thất thứ phát. Chảy máu não thất nguyên phát thường do chảy máu từ lưới mạch của não thất, hiếm gặp, chiếm tỷ lê khoảng 3% CMN (Darby và công sự 1996). Chảy máu não thất thứ phát do tổn thương từ các chảy máu ở khu vực khác trong não tràn vào não thất, hay gặp hơn, thường gặp trong CMN vùng nhân xám trung ương và nguyên nhân thường do tăng huyết áp [32]. Tuổi của bênh nhân CMN do tăng huyết áp thường trên 50 [22].

Ngoài nguyên nhân tăng huyết áp, chảy máu não thất thứ phát còn do nguyên nhân dị dạng đông – tĩnh mạch não, u não. Việc phát hiên sớm và điều trị triêt để nguyên nhân có thể làm giảm tỷ lê tử vong và di chứng.

Mặt khác, theo các tài liêu cổ điển, có máu vào não thất là tiên lượng xấu, tử vong 100% nếu có lụt não thất. Ngày nay, với sự phát triển của khoa học kỹ thuật, đặc biêt là khi có chụp cắt lớp vi tính sọ não, chụp công hưởng từ, chụp cắt lớp vi tính nhiều dãy đầu dò (MSCT), chụp mạch số hoá xoá nền (DSA) ra đời và qua đối chiếu lâm sàng thấy máu vào não thất không luôn luôn đi kèm với tiên lượng xấu [35] . Không ít trường hợp chảy máu não thất mức độ nặng có thể hồi phục tốt, thậm chí hồi phục hoàn toàn, nhất là trong chảy máu não thất tiên phát.

Trong chảy máu não thất thứ phát, có nghiên cứu thấy rằng tình trạng lâm sàng của bênh nhân được cải thiên sau khi ổ máu tụ vỡ vào não thất. Phải chăng hiên tượng tràn máu vào trong não thất có tác dụng giảm bớt thể tích máu tụ trong nhu mô não, đồng nghĩa với việc làm giảm choán chỗ của ổ máu tụ đối với các tổ chức lân cận [3 ] [14].

Các dấu hiêu có giá trị tiên lượng TBMN và CMN đã được các nước nghiên cứu và đưa vào tài liêu giảng dạy. Tuy nhiên ở Viêt Nam chưa có nhiều công trình đi sâu nghiên cứu về đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng cũng như nguyên nhân và các yếu tố tiên lượng của chảy máu não thất thứ phát, đặc biêt ở bênh nhân trên 50 tuổi.

Xuất phát từ thực tế trên, chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài:

“Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng, hình ảnh cắt lớp vi tính não và một sô’yêu tô’ tiên lượng chảy máu não thất thứ phát ở bệnh nhân trên 50 tuổi”. Nhằm hai mục tiêu sau:

1. Mô tả đặc điểm lâm sàng và hình ảnh cắt lớp vi tính não của chảy máu não thất thứ phát ở bệnh nhân trên 50 tuổi.

2. Đánh giá một sô’ yếu tô’ tiên lượng của chảy máu não thất thứ phát ở bệnh nhân trên 50 tuổi.

MỤC LỤC

ĐẶT VẤN ĐỂ 1

Chương 1: TổNG QUAN 3

1.1 Tình hình tai biến mạch não – Chảy máu não thất 3

1.1.1 Lịch sử nghiên cứu 3

1.1.2. Dịch tễ học 4

1.2 Tai biến mạch não – Chảy máu não thất 6

1.2.1 Khái niêm 6

1.2.2. Sơ lược giải phẫu và sinh lý tuần hoàn não 7

1.2.3. Cơ chế bênh sinh gây chảy máu não 13

1.2.4. Nguyên nhân gây chảy máu não thất thứ phát 14

1.2.5. Các yếu tố nguy cơ gây chảy máu não – não thất 17

1.2.6. Phân loại bênh mạch máu não 20

1.2.7. Biểu hiên lâm sàng chảy máu não thất thứ phát 21

1.2.8. Biểu hiên cận lâm sàng 22

1.2.9. Hướng xử trí chảy máu não thất thứ phát 26

1.2.10. Một số yếu tố tiên lượng 28

Chương 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 30

2.1. Địa điểm và thời gian nghiên cứu 30

2.2. Đối tượng nghiên cứu 30

2.2.1. Tiêu chuẩn lựa chọn 30

2.2.2 Tiêu chuẩn loại trừ 30

2.3. Phương pháp nghiên cứu 31

2.3.1. Thiết kế nghiên cứu 31

2.3.2. Cỡ mẫu nghiên cứu 31

2.3.3. Các bước tiến hành 31

2.3.4. Biến số nghiên cứu 31

2.4. Xử lý và phân tích số liệu 36

Chương 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 37

3.1. Đặc điểm chung 37

3.1.1. Phân bố theo tuổi và giới 37

3.1.2. Hoàn cảnh, thời gian, cách khởi phát chảy máu não thất thứ phát 38

3.2. Biểu hiện lâm sàng 41

3.3. Biểu hiện cân lâm sàng 44

3.3.1. Thời gian từ khi khởi bênh đến khi chụp CLVT não 44

3.3.2. Vị trí khối máu tụ 45

3.3.3. Kích thước và thể tích khối máu tụ 46

3.3.4. Mức đô di lêch đường giữa 48

3.3.5. Mức đô chảy máu vào não thất 49

3.3.6. Mức đô ứ giãn não thất 50

3.3.7. Một số xét nghiêm cận lâm sàng khác 51

3.3.8. Các nguyên nhân gây chảy máu não thất thứ phát 52

3.4. Một số yếu tố tiên lượng chảy máu não thất thứ phát 52

3.4.1. Mối tương quan đơn biến giữa các biến lúc nhập viên và tiến triển…. 52

3.4.2. Phân tích hồi qui đa biến với biến phụ thuộc là tình trạng bênh

nhân khi ra viên 57

Chương 4: BÀN LUẬN 60

4.1. Đặc điểm chung của chảy máu não thất thứ phát 60

4.1.1. Phân bố theo tuổi và giới 60

4.1.2. Hoàn cảnh, thời gian, cách khởi phát tai biên 61

4.1.3. Tiền sử bênh 62

4.2. Biểu hiên lâm sàng chảy máu não thất thứ phát 63

4.2.1. Các dấu hiêu sinh tồn khi vào viên 63

4.2.2. Biểu hiên lâm sàng 64

4.3. Biểu hiên cân lâm sàng 65

4.3.1. Thời gian từ khi khởi bênh đên khi chụp CLVT não 65

4.3.2. Vị trí khối máu tụ 66

4.3.3. Kích thước khối máu tụ 67

4.3.4. Thể tích khối máu tụ 68

4.3.5. Mức đô di lêch đường giữa 68

4.3.6. Mức đô chảy máu vào não thết 68

4.3.7. Mức đô ứ giãn não that 69

4.3.8. Môt số xét nghiêm cân lâm sàng khác 69

4.3.9. Các nguyên nhân gây chảy máu não thât thứ phát 70

4.4. Một số yếu tố tiên lượng chảy máu não thất thứ phát 71

4.4.1. Mối tương quan đơn biên giữa các biên số lúc nhâp viên và tiên

triển 71

4.4.2. Các yêu tố tiên l ượng tiên triển xâu và tốt của chảy máu não thât

thứ phát 73

KẾT LUẬN 75

TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC