Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng, hình ảnh nội soi và roi loan phat âm của liệt dây thanh

Thanh quản (TQ) là cơ quan quan trọng của đường hô hấp, có các chức năng chính là phát âm, dẫn không khí, bảo vệ đường hô hấp. Những chức năng này chủ yếu do sự vận động của dây thanh (DT) tạo nên, dưới sự điều khiển của dây thần kinh (TK) hồi qui. Liệt DT là một triệu chứng (TC) của rất nhiều bệnh khác nhau, từ các bệnh lý ở não, đến cổ, ngực, do liên quan đến đường đi của TK hồi qui. Liệt DT có thể gây nguy hiểm đến tính mạng (khó thở đột ngột) khiến bệnh nhân (BN) phải đến viện ngay lập tức (theo nghiên cứu của Trần Thị Thu Hiền 100% số BN đến viện với lí do khó thở, tuy nhiên đây là nghiên cứu về liệt cơ mở TQ – liệt DT hai bên) [4]. Liệt DT có thể nhẹ không gây khó chịu nhiều làm BN chủ quan không đi khám sớm, song đa số là có khàn tiếng kéo dài ảnh hưởng nhiều đến chất lượng cuộc sống của BN [29]. Trước kia rất ít khi phát hiện ra liệt DT song ngày nay nhờ sự tiến bộ của khoa học kỹ thuật, trong đó có nội soi tai mũi họng (TMH) nên liệt DT được chẩn đoán dễ dàng hơn. Bệnh không chỉ gặp ở chuyên khoa TMH mà các chuyên khoa khác như Nội, Ngoại, Ung thư, Nội tiết, TK cũng hay gặp và gây nhiều khó khăn trong việc thăm khám, phát hiện bệnh, đặc biệt là tìm nguyên nhân gây ra bệnh.

TC hay gặp của liệt DT là khàn tiếng, giọng nói thay đổi, mất âm sắc, hai giọng hoặc mất tiếng. Có thể liệt DT một bên hoặc hai bên, nếu BN bị liệt DT cả hai bên có thể khó thở đột ngột và nguy cơ tử vong nếu không được mở khí quản kịp thời. TC kèm theo có thể là ho, ăn nghẹn, uống sặc, nuốt vướng, nuốt đau, đau tức ngực.. .do những tổn thương ở khí – phế quản, phổi, thưc quản, trung thât, não. Trên hình ảnh nội soi ta có thể thấy tư thế DT liệt ở các vị trí khác nhau, ngoài ra có thể thấy các tổn thương kèm theo như u thực quản, u phế quản, các tổn thương viêm.

Liêt DT dân đên cac rôi loan phat âm như vê tân sô , biên đô, cường độ, các chỉ số Jitter , Shimmer, sự hài thanh…Dựa vào các chỉ số này cho phép ta đánh giá chất lượng giọng nói của BN liệt DT, tính ổn định của cơ quan tạo thanh. Với phương ngữ Bắc Bộ, thì người bình thường sẽ phát âm đúng cả 6 thanh (không, sắc, huyền, hỏi, ngã, nặng) [11]. Liệt DT làm cho BN rối loạn phát âm thanh điệu, BN sẽ không phát âm đúng tất cả 6 thanh, có thể phát âm sai từ thanh này thành thanh khác.

Cho tới nay, ở trong nước chưa có nhiều đề tài nghiên cứu về liệt DT một cách đầy đủ và hệ thống , hơn nưa chưa có) đe tai nao nghiên cưu vê rôi loạn phát âm của liệt DT.

Vì vậy chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài “Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng, hình ảnh nội soi và roi loan phat âm của liệt dây thanh” , với mục tiêu sau:

1. Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng , hình ảnh nội soi va roi loan phat âm của liệt dây thanh

2. Đối chiếu lâm sàng, hình ảnh nội soi và rối loạn phát âm của liệt dây thanh.

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN LỜI CẢM ƠN MỤC LỤC

DANH MỤC SƠ ĐỒ, BẢNG BIỂU, HÌNH

ĐẶT VẤN ĐỀ 1

Chương 1: TỔNG QUAN 3

1.1. LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU 3

1.1.1. Thế giới 3

1.1.2. Việt Nam 3

1.2. SƠ LựơC GIẢI PHẪU TQ 4

1.2.1. Các cơ TQ 5

1.2.2. Niêm mạc thanh quản 8

1.2.3. TK chi phối 8

1.3. GIẢI PHẪU TK X VÀ TK HỒI QUI 9

1.3.1. Giải phẫu thần kinh X 9

1.3.2. Giải phẫu TK hồi qui 10

1.4. SINH LÝ TQ 12

1.4.1. Chức năng phát âm 12

1.4.2. Chức năng dẫn không khí 12

1.4.3. Chức năng bảo vệ đường hô hấp 12

1.5. Cơ CHÊ PHAT ÂM 13

1.5.1. Cơ chê luông hơi 13

1.5.2. Tạo thanh 14

1.5.3. Công hương 16

1.5.4. Câu âm 16

1.5.5. Điều hoa phat âm 17

1.6. CÁC ĐẶC TRựNG CỦA CHẤT THANH 18

1.7. THANH ĐIỆU 19

1.7.1. Thanh điệu trong tiếng Việt 19

1.7.2. Những nét khu biệt của thanh điệu tiếng Việt 20

1.7.3. Mô tả các thanh điệu trong tiếng Việt 22

1.8. ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG CỦA LIỆT DT 24

1.8.1. Tiền sử 24

1.8.2. Toàn thân 24

1.8.3. TC của liệt DT một bên 24

1.8.4. TC của liệt DT hai bên 26

1.8.5. Các thể lâm sàng khác 28

1.8.6. TC cận lâm sàng 30

1.8.7. Một số phương pháp thăm dò đánh giá TQ 31

1.9. NGUYÊN NHÂN CỦA LIỆT TK HỒI QUI 32

1.9.1. Nguyên nhân trung ương 32

1.9.2. Nguyên nhân ngoại biên 33

1.10. TIẾN TRIỂN VÀ TIÊN LƯỢNG 34

1.11. CHẨN ĐOÁN LIỆT DT 35

1.11.1. Chẩn đoán xac đinh 35

1.11.2. Chần đoan nguyên nhân 35

1.11.3. Chẩn đoán thể lâm sàng 35

1.12. ĐIỀU TRỊ LIÊT DT 35

1.12.1. Điều trị nội khoa: 35

1.12.2. Phẫu thuật 35

Chương 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 37

2.1. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU 37

2.1.1. Đối tượng nghiên cứu 37

2.1.2. Địa điểm nghiên cứu 37

2.2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 38

2.2.1. Phương tiện 38

2.2.2. Thiết kế nghiên cứu 40

2.2.3. Biện pháp khống chế sai số 46

2.2.4. Phương pháp xử lí số liệu 46

2.2.5. Vấn đề đạo đức trong nghiên cứu 46

Chương 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 47

3.1. ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG, HÌNH ẢNH NỘI SOI VÀ RỐI LOẠN PHÁT ÂM . 47

3.1.1. Đặc điểm chung 47

3.1.2. Lý do khám bệnh hay vào viện 48

3.1.3. Triệu chứng cơ năng 49

3.1.4. Tiền sử bệnh 51

3.1.5. Triệu chứng toàn thân 52

3.1.6. Hình ảnh nội soi 52

3.1.7. Nguyên nhân gây ra liệt dây thanh: 56

3.1.8. Rối loạn phát âm 57

3.2. ĐỐI CHIÉU ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG, HÌNH ẢNH NỘI SOI

VÀ PHÂN TÍCH ÂM 63

3.2.1. Đối chiếu đánh giá khàn tiếng bằng cảm thụ với đánh giá

bằng phân tích âm 63

3.2.2. Đối chiếu khàn tiếng với thời gian đến khám bệnh 64

3.2.3 Đối chiếu khàn tiếng với tư thế DT liệt 65

3.2.4. Đối chiếu tư thế dây thanh liệt và phát âm thanh điệu 66

Chương 4: BÀN LUẬN 67

4.1. ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG, HÌNH ẢNH NỘI SOI VÀ RỐI LOẠN

PHÁT ÂM CỦA LIỆT DT 67

4.1.1. Đặc điểm chung 67

4.1.2. Lí do khám bệnh 68

4.1.3. Triệu chứng cơ năng 69

4.1.4. Tiền sử bệnh: 71

4.1.5. TC toàn thân: 72

4.1.6. Hình ảnh nội soi 72

4.1.7. Nguyên nhân gây ra liệt DT 74

4.1.8. Rối loạn phát âm 75

4.2. ĐỐI CHIẾU LÂM SÀNG, HÌNH ẢNH NỘI SOI VÀ RỐI LOẠN PHÁT ÂM …. 78

4.2.1. Đối chiếu mức độ khàn tiếng đánh giá bằng phân tích âm

với đánh giá bằng cảm thụ âm trên lâm sàng 78

4.2.2. Đối chiếu mức độ khàn tiếng đánh giá bằng phân tích

ngữ âm với thời gian khàn tiếng 79

4.2.3. Đối chiếu mức độ khàn tiếng đánh giá bằng phân tích

ngữ âm với tư thế DT liệt 80

4.2.4. Đối chiếu tư thế dây thanh liệt với số thanh điệu phát âm đúng… 80

KÉT LUẬN 82

KIÉN NGHỊ 84

TÀI LIỆU THAM KHẢO