Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng, soi cổ tử cung ở bệnh nhân có tế bào âm đạo cổ tử cung bất thường nhiễm Human Papillomavirus

Trong nghiên cứu quá trình phát sinh và tiến triển ung thư, người ta biết rõ nhất lịch sử tiến triển tự nhiên của ung thư cổ tử cung. Đây là một quá trình diễn tiến thầm lặng, kéo dài trong hàng chục năm, đi từ các tổn thương lành tính (dị sản vảy) của cổ tử cung tới các tổn thương tiền ung thư (loạn sản các mức độ) rồi tới ung thư (từ tại chỗ, vi xâm nhập và kết thúc cuộc đời người bệnh ở giai đoạn xâm nhập). Sở dĩ lịch sử diễn biến tự nhiên của ung thư CTC được biết đến sớm nhất có một phần là do tỷ lệ mắc bệnh khá cao. Theo ước tính, hàng năm trên thế giới có khoảng 500.000 trường hợp mới mắc và có khoảng 270.000 người tử vong vì ung thư CTC [6]. Ở Việt Nam, theo số liệu năm 2005 cả nước có 4.471 ca mới mắc ung thư CTC chiếm tỷ lệ 13,03%. Tỷ lệ ung thư CTC ở miền Nam là khoảng 16/100.000 phụ nữ, ở miền Bắc là khoảng 9,5/100.000 phụ nữ [6].

Trong vài thập niên gần đây, tỷ lệ mắc ung thư CTC trên thế giới đã giảm nhiều, đặc biệt ở các nước phát triển. Từ vị trí số một trong các ung thư ở phụ nữ tại các nước phát triển, ngày nay ung thư CTC chỉ đứng ở vị trị thứ năm và ngay ở Việt Nam thì ung thư CTC cũng đã nhường vị trí số một cho ung thư vú [5]. Lý do của sự thay đổi này là do ung thư CTC có thể phát hiện được sớm nhờ vị trí giải phẫu thuận lợi, phương pháp soi CTC, sàng lọc tế bào học phụ khoa có thể áp dụng rộng rãi trong cộng đồng giúp phát hiện được ngay cả khi các tế bào mới có những biến đổi bất thường và đặc biệt, người ta biết nguyên nhân sinh bệnh là do HPV cùng với nhiều yếu tố thúc đẩy khác [6], [7], [23].

Từ những thập niên 80, các nhà khoa học đã tìm thấy sự liên quan chặt chẽ giữa ung thư CTC với một số typ HPV. Hầu như 100% những trường hợp ung thư CTC đều có nhiễm một hoặc nhiều typ HPV nguy cơ cao [6]. Theo các nhà nghiên cứu, ung thư xâm lấn CTC có thể xảy ra sau khi nhiễm HPV

20 năm và HPV là một tác nhân gây ung thư cho người có thể phòng ngừa được [6]. Hiệp hội Ung Thư Hoa Kỳ và Hiệp hội Sản Phụ Khoa Hoa Kỳ đã đưa ra phác đồ sàng lọc ung thư CTC dựa vào xét nghiệm tế bào CTC và xét nghiệm DNA HPV.

Tại Việt Nam, nghiên cứu về tỷ lệ nhiễm HPV ở phụ nữ thành phố Hồ Chí Minh của Vũ Thị Nhung [8], Trần Thị Lợi [6] cho kết quả lần lượt là 12% và 10,845%. Nghiên cứu của Phạm Việt Thanh ở các phụ nữ có tế bào CTC bất thường tại Bệnh viện Từ Dũ có tỷ lệ nhiễm HPV là 62,1%, trong đó typ 16 chiếm tỷ lệ cao nhất (35,5%), tiếp đến là typ 18 (13,2%) và typ 58 (8,6%) [12] .

Trong khi đó, tại Hà Nội mới chỉ có một số nghiên cứu về tỷ lệ nhiễm HPV trong cộng đồng theo Nguyễn Trọng Hiếu và cộng sự (1997) là 2,4% [4] , theo Lê Trung Thọ (2009) là 5,13% [15]. Chưa có bất cứ nghiên cứu nào về tình hình nhiễm HPV ở những phụ nữ có tế bào âm đạo cổ tử cung bất thường – chính là nhóm phụ nữ cần theo dõi nguy cơ tiến triển thành ung thư cổ tử cung.

Do vậy, chúng tôi thực hiện đề tài “Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng, soi cổ tử cung ở bệnh nhân có tế bào âm đạo cổ tử cung bất thường nhiễm Human Papillomavirus” với các mục tiêu sau:

1. Xác định tỷ lệ nhiễm, đặc điểm lâm sàng, soi cổ tử cung ở bệnh nhân có tế bào âm đạo – cổ tử cung bất thường nhiễm HPV.

2. Nhận xét một số yếu tố liên quan ở bệnh nhân có tế bào âm đạo – cổ tử cung bất thường nhiễm HPV.

MỤC LỤC

ĐẶT VẤN ĐỀ 1

Chương 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU 3

1.1. Dịch tễ học nhiễm HPV và ung thư cổ tử cung 3

1.1.1. Tình hình nhiễm HPV 3

1.1.2. Tình hình mắc ung thư cổ tử cung 3

1.1.3. Các yếu tố liên quan đến nhiễm HPV 4

1.2. Đặc điểm HPV và bệnh học 5

1.2.1. Sơ lược cấu tạo và bộ gen của Human Papillomavirus 5

1.2.2. HPV chia nhóm theo nguy cơ 6

1.2.3. Vai trò của HPV trong cơ chế bệnh sinh gây ung thư CTC 7

1.2.4. Các phương pháp phát hiện HPV 9

1.3. Quá trình tiến triển tự nhiên của nhiễm HPV 11

1.3.1. Lây truyền HPV 11

1.3.2. Diễn tiến tự nhiên của nhiễm HPV 11

1.4. Các tổn thương cổ tử cung 14

1.4.1. Các tổn thương lành tính cổ tử cung 14

1.4.2. Các tổn thương nghi ngờ cổ tử cung 15

1.4.3. Ung thư cổ tử cung 16

1.5. Các phương pháp phát hiện và chẩn đoán tổn thương tiền ung thư và ung thư

cổ tử cung 16

1.5.1. Phiến đồ tế bào âm đạo – cổ tử cung 16

1.5.2. Quan sát cổ tử cung sau khi bôi acid acetic 17

1.5.3. Quan sát cổ tử cung sau bôi Lugol 18

1.5.4. Soi cổ tử cung 18

1.5.5. Sinh thiết cổ tử cung 19

1.6. Nhiễm HPV và biến đổi tế bào cổ tử cung 21

1.6.1. HPV và tổn thương cổ tử cung 21

1.6.2. Các nghiên cứu trên thế giới 21

1.6.3. Các nghiên cứu trong nước 22

Chương 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 24

2.1. Đối tượng nghiên cứu 24

2.1.1. Tiêu chuẩn chọn bệnh nhân 24

2.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ 24

2.2. Phương pháp nghiên cứu 24

2.2.1. Thiết kế nghiên cứu 24

2.2.2. Cỡ mẫu 25

2.2.3. Công cụ thu thập thông tin 25

2.2.4. Biến số nghiên cứu 26

2.2.5. Phương tiện và quy trình nghiên cứu 27

2.2.6. Thu thập và phân tích dữ liệu 33

2.2.7. Đạo đức trong nghiên cứu 33

Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN C ỨU 34

3.1. Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu 33

3.1.1. Các đặc điểm xã h ội học của đối tượng nghiên cứu 34

3.1.2. Các đặc điểm về quan hệ tình dục 36

3.1.3. Các đặc điểm về tiền sử sinh đẻ của đối tượng nghiên cứu 37

3.1.4. Tiền sử viêm cổ tử cung của đối tượng nghiên cứu 38

3.1.5. Biện pháp tránh thai của đối tượng nghiên cứu 38

3.2. Tỷ lệ nhiễm HPV, đặc điểm lâm sàng, tế bào học, soi cổ tử cung của đối

tượng nghiên cứu 39

3.2.1. Tỷ lệ nhiễm HPV 39

3.2.2. Đặc điểm lâm sàng của đối tượng nghiên cứu 39

3.2.3. Kết quả tế bào học và soi cổ tử cung của đối tượng nghiên cứu .. 43

3.3. Một số yếu tố liên quan với nhiễm HPV 48

3.3.1. Phân tích đơn biến nhiễm HPV theo đặc điểm xã hội h ọc 49

3.3.2. Phân tích đơn biến nhiễm HPV theo các đặc điểm về QHTD 50

3.3.3. Phân tích đơn biến nhiễm HPV theo tiền sử sinh đẻ 50

3.3.4. Phân tích đơn biến nhiễm HPV theo tiền sử viêm cổ tử cung 51

3.3.5. Phân tích đơn biến nhiễm HPV theo biện pháp tránh thai 51

3.3.6. Xác định các yếu tố liên quan đến nhiễm HPV qua phân tích đa biến …. 52 Chương 4. BÀN LUẬN 53

4.1. Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu 53

4.1.1. Tuổi của đối tượng nghiên cứu 53

4.1.2. Nơi cư trú và nghề nghiệp 54

4.1.3. Trình độ học vấn 55

4.1.4. Tuổi quan hệ tình dục lần đầu và số bạn tình 56

4.1.5. Số lần mang thai và số lần sinh 56

4.1.6. Tiền sử viêm cổ tử cung và các biện pháp tránh thai 57

4.2. Tỷ lệ nhiễm HPV, đặc điểm lâm sàng, tế bào học, soi cổ tử cung của đối

tượng nghiên cứu 57

4.2.1. T ỷ lệ nhiễm HPV của đối tượng nghiên cứu 57

4.2.2. Đặc điểm lâm sàng của đối tượng nghiên cứu 59

4.2.3. Kết quả tế bào học và soi cổ tử cung của đối tượng nghiên cứu .. 61

4.2.4. Phân bố nhiễm HPV theo tế bào học 65

4.3. Một số yếu tố liên quan với nhiễm HPV 69

4.3.1. Phân bố nhiễm HPV theo nhóm tuổi 69

4.3.2. Phân bố nhiễm HPV theo nơi cư trú, nghề nghiệp và trình độ học vấn .. 70

4.3.3. Phân bố nhiễm HPV theo tuổi quan hệ tình dục lần đầu 70

4.3.4. Phân bố nhiễm HPV theo số bạn tình 71

4.3.5. Phân bố nhiễm HPV theo tiền sử viêm cổ tử cung 72

4.3.6. Phân bố nhiễm HPV theo biện pháp tránh thai 73

4.3.7. Phân bố nhiễm HPV theo số lần mang thai và số con 73

KÉT LUẬN 76

KIÉN NGHỊ 77