Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng và kết quả điều trị phẫu thuật glôcôm ở trẻ em dùng corticoid kéo dài tại bệnh viện mắt Trung Ương

Việc tìm ra các corticoid là một bước đột phá trong điều trị các bệnh lý viêm, bệnh tự miễn và bệnh mắt. Corticoid được coi là “thần dược” bởi những tác dụng tuyệt vời của nó. Tuy nhiên, mọi tác dụng sinh lý của corticoid đều là nguồn gốc của các tai biến khi dùng kéo dài [10]. Việc sử dụng rộng rãi các corticoid đã làm phát sinh nhiều tác dụng không mong muốn. Một trong những tác dụng phụ nặng nề nhất tại mắt là glôcôm do corticoid.

Glôcôm do corticoid là một thể glôcôm góc mở thứ phát do dùng corticoid kéo dài. Bệnh có thể xảy ra ở bất kỳ người nào sử dụng corticoid kéo dài bằng bất cứ đường nào: tra nhỏ tại chỗ, tiêm cạnh nhãn cầu, tiêm dưới kết mạc, đường toàn thân kể cả đường hít, bôi da và nhỏ mũi. Cơ chế gây bệnh là do corticoid gây ra những biến đổi ở mức độ tế bào, phân tử ở mạng lưới vùng bè dẫn đến cản trở lưu thông thủy dịch gây tăng nhãn áp [13].

Trên thế giới, từ những năm 1950 đã có các báo cáo về ca lâm sàng glôcôm do corticoid của Mc Lean, Stern JJ và Francois [41,61,76]. Từ đó đến nay đã có nhiều nghiên cứu về cơ chế, triệu chứng của bệnh [44,45,49,]. Phần lớn các nghiên cứu này được tiến hành trên người lớn và mô tả triệu chứng lâm sàng thể bệnh này khá âm thầm lặng lẽ [13,33]. Báo cáo của Kass về hai trẻ sơ sinh phải điều trị bằng corticoid kéo dài thấy rằng triệu chứng lâm sàng của chúng giống glôcôm bẩm sinh [51].

Điều trị thể glôcôm này tốt nhất bằng cách ngừng sử dụng thuốc có corticoid, dùng những thuốc hạ nhãn áp và theo dõi nhãn áp, thị trường. Các báo cáo cho thấy tăng nhãn áp có thể tồn tại dai dẳng trong một số các trường hợp. Những bệnh nhân này cần phải điều trị nội khoa kéo dài và đôi khi phải điều trị bằng laser vùng bè hoặc phẫu thuật lỗ dò, có thể kết hợp áp thuốc chống chuyển hoá.

Tại Việt Nam, còn rất ít các nghiên cứu về glôcôm do corticoid ở người lớn, chưa có nghiên cứu nào về bệnh glôcôm ở trẻ em do dùng corticoid kéo dài. Vì vậy, chúng tôi tiến hành đề tài: “Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng và kết quả điều trị phẫu thuật glôcôm ở trẻ em dùng corticoid kéo dài tại bệnh viện mắt Trung Ương ” với hai mục tiêu sau:

1. Mô tả đặc điểm lâm sàng của bệnh glôcôm ở trẻ em dùng corticoid kéo dài tại Bệnh viện Mắt Trung Ương trong 5 năm (2005 – 2009).

2. Đánh giá kết quả phẫu thuật điều trị glôcôm ở trẻ em dùng corticoid kéo dài.

MỤC LỤC

ĐẶT VẤN ĐỀ 1

Chương 1: TỔNG QUAN 3

1.1. Corticoid và sự thay đổi vùng bè khi sử dụng corticoid kéo dài 3

1.1.1. Corticoid 3

1.1.2. Cơ chế corticoid gây biến đổi mạng lưới vùng bè 4

1.2. Bệnh glôcôm do corticoid 10

1.2.1. Các yếu tố nguy cơ gây bệnh glôcôm do corticoid 10

1.2.2. Triệu chứng lâm sàng bệnh glôcôm do corticoid 12

1.2.3. Chẩn đoán 14

1.2.4. Chẩn đoán phân biệt 14

1.3. Điều trị 16

1.3.1. Điều trị nội khoa 16

1.3.2. Laser vùng bè 18

1.3.3. Phẫu thuật 19

1.4. Tình hình nghiên cứu trên thế giới và ở Việt Nam 20

Chương 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 24

2.1. Đối tượng nghiên cứu 24

2.1.1. Tiêu chuẩn lựa chọn 24

2.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ 24

2.2. Phương pháp nghiên cứu 24

2.2.1. Thiết kế nghiên cứu 24

2.2.2. Cỡ mẫu 24

2.2.3. Phương tiện nghiên cứu 25

2.2.4. Cách thức nghiên cứu 25

2.2.5. Các biến số và chỉ số trong nghiên cứu 28

2.2.6. Thời gian và địa điểm nghiên cứu 36

2.2.7. Xử lý số liệu 37

2.2.8. Đạo đức trong nghiên cứu 37

Chương 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 38

3.1. Đặc điểm lâm sàng của nhóm nghiên cứu 38

3.1.1. Phân bố bệnh nhân theo tuổi, giới 38

3.1.2. Phân bố bệnh nhân theo vùng sinh sống 39

3.1.3. Tiền sử dùng corticoid 40

3.1.4. Các yếu tố nguy cơ 42

3.1.5. Bệnh kết hợp 42

3.1.6. Số mắt bị bệnh 43

3.1.7. Lý do đến khám 43

3.1.8. Triệu chứng cơ năng 44

3.1.9. Triệu chứng chức năng 44

3.1.10. Triệu chứng thực thể 46

3.1.11. Giai đoạn tiến triển của bệnh 48

3.1.12. Phân bố theo nhóm nguy cơ mất chức năng thị giác 49

3.2. Kết quả điều trị 49

3.2.1. Phương pháp phẫu thuật 49

3.2.2. Kết quả thị lực 51

3.2.3. Kết quả nhãn áp sau điều trị 52

3.2.4. Thay đổi thị trường trước và sau điều trị 53

3.2.5. Biến đổi lõm đĩa thị 54

3.2.6. Biến chứng 54

3.2.7. Kết quả phẫu thuật thành công 55

3.2.8. Đạt mức nhãn áp theo khuyến cáo của SEAGIG 57

Chương 4: BÀN LUẬN 58

4.1. Đặc điểm lâm sàng bệnh glôcôm ở trẻ em dùng corticoid kéo dài 58

4.1.1. Đặc điểm bệnh nhân theo tuổi, giới 58

4.1.2. Đặc điểm bệnh nhân theo vùng sinh sống 59

4.1.3. Tiền sử dùng corticoid kéo dài 59

4.1.4. Bệnh kết hợp 62

4.1.5. Các yếu tố nguy cơ 63

4.1.6. Số mắt bị bệnh 64

4.1.7. Triệu chứng cơ năng 64

4.1.8. Triệu chứng chức năng 65

4.1.9. Triệu chứng thực thể 67

4.1.10. Giai đoạn bệnh và phân bố theo nhóm nguy cơ mất chức năng thi giác 69

4.2. Kết quả điều trị 70

4.2.1. Phẫu thuật 70

4.2.2. Kết quả chức năng và thực thể 71

4.2.3. Mức độ thành công phẫu thuật 74

4.2.4. Đạt được mức nhãn áp theo khuyến cáo của SEAGIG 75

KẾT LUẬN 78

HƯỚNG NGHIÊN CỨU TIẾP 80

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC