Nghiên cứu đặc điểm một số xét nghiệm đông cầm máu ở bệnh nhân thalassemia tại Viện Huyết học – Truyền máu Trung ương

Luận văn Nghiên cứu đặc điểm một số xét nghiệm đông cầm máu ở bệnh nhân thalassemia tại Viện Huyết học – Truyền máu Trung ương.Thalassemia là bệnh thiếu máu tan máu di truyền gây ra do giảm hoặc mất hẳn sự tổng hợp của một loại chuỗi globin. Theo số liệu thống kê của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) [1], [2], [3], [4], ước tính có khoảng 4.83% dân số thế giới mang gen bệnh hemoglobin di truyền. Tại Việt Nam, chưa có số liệu thống kê trên toàn quốc về tỷ lệ mắc bệnh và tỷ lệ mang gen bệnh. Tuy nhiên dựa vào các số liệu của các tác giả đã nghiên cứu, tỷ xuất sinh hàng năm là 1,64% dân số (theo Tổng cục Dân số và Kế hoạch hoá gia đình) và theo công thức tính của Liên đoàn Thalassemia Thế giới, ước tính mỗi năm có thêm khoảng 2.000 trẻ sinh ra bị bệnh thalassemia và số người mang gen bệnh vào khoảng 5,3 triệu người, đây là nguồn tiếp tục tạo nên những bệnh nhân thalassemia mới nếu không được phát hiện bệnh sớm và tư vấn đầy đủ trước khi kết hôn.

Bệnh gây ra những ảnh hưởng sâu sắc đến sự tăng trưởng, phát triển thể chất và chất lượng cuộc sống của bệnh nhân, đồng thời cũng tạo ra những gánh nặng về kinh tế và y tế cho gia đình bệnh nhân và cộng đồng [5]. Bệnh ảnh hưởng tới mọi cơ quan, tổ chức trong cơ thể trong đó có hệ thống đông cầm máu. Kết quả nhiều nghiên cứu trên thế giới cho thấy có tình trạng rối loạn đông cầm máu nặng nề và phức tạp ở bệnh nhân thalassemia. Tuy nhiên, ở Việt Nam còn rất ít nghiên cứu về đông cầm máu ở bệnh nhân thalassemia, chưa có một nghiên cứu toàn diện, đầy đủ nào về những thay đổi của hệ thống đông cầm máu trên nhóm bệnh nhân  này. Vì vậy, chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “Nghiên cứu đặc điểm một số xét nghiệm đông cầm máu ở bệnh nhân thalassemia tại Viện Huyết học – Truyền máu Trung ương”.
Với mục tiêu nghiên cứu:
1.    Nhận xét đặc điểm một số xét nghiệm đông cầm máu ở bệnh nhân thalassemia được điều trị tại Viện Huyết học Truyền máu TW
2.    Tìm hiểu mối liên quan giữa thay đổi xét nghiệm đông cầm máu với một số đặc điểm bệnh.
MỤC LỤC
ĐẶT VẤN ĐỀ    1
Chương 1 : TỔNG QUAN TÀI LIỆU    3
1.1.    HUYẾT SẮC TỐ (Hb) VÀ ĐIỀU HÒA TỔNG HỢP Hb    3
1.1.1.    Cấu trúc hemoglobin    3
1.1.2 Các loại hemoglobin    3
1.1.3.    Điều hoà tổng hợp hemoglobin ở người bình thường    4
1.2.    THALASSEMIA    4
1.2.1.    Định nghĩa    4
1.2.2.    Dịch tễ    5
1.2.3.    Điều hoà tổng hợp hemoglobin ở người bị thalassemia    6
1.2.4.    Đặc điểm lâm sàng    7
1.3.    SINH LÝ QUÁ TRÌNH ĐÔNG CẦM MÁU    9
1.3.1    Giai đoạn cầm máu ban đầu:    9
1.3.2.    Giai đoạn đông máu huyết tương    12
1.3.3.    Giai đoạn tiêu sợi huyết    17
1.4.    ĐÔNG CẦM MÁU Ở BỆNH NHÂN THALASSEMIA    19
1.5.    CÁC NGHIÊN CỨU VỀ ĐÔNG CẦM MÁU Ở THALASSEMIA    22
Chương 2 : ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU    24
2.1.    ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU    24
2.2.    THỜI GIAN VÀ ĐỊA ĐIỂM NGHIÊN CỨU    24
2.3.    PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU    24
2.3.1    Thiết kế nghiên cứu    24
2.3.2    Nội dung nghiên cứu    24
2.4.    PHƯƠNG TIỆN VÀ VẬT LIỆU NGHIÊN CỨU    27
2.4.1.    Mẫu xét nghiệm    27 
2.4.2. Dụng cụ    27
2.5.    CÁC KỸ THUẬT ÁP DỤNG VÀ TIÊU CHUẨN ĐÁNH GIÁ    27
2.5.1.    Xét nghiệm phân tích tế bào máu ngoại vi    27
2.5.2.    Điện di huyết sắc tố    27
2.5.3.    Sinh hóa máu    27
2.5.4.    Xét nghiệm đông máu:    28
2.6.    XỬ LÝ SỐ LIỆU    31
Chương 3 : KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU    32
3.1.    ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU    32
3.1.1.    Phân bố độ tuổi    32
3.1.2.    Đặc điểm về giới    32
3.1.3.    Phân bố theo địa lý    33
3.1.4.    Phân bố theo thể bệnh, mức độ bệnh    33
3.2.    MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG CỦA ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU .. 34
3.2.1.    Xuất huyết, huyết khối    34
3.2.2.    Thiếu máu    35
3.2.3.    Vàng    da    35
3.2.4.    Lách    36
3.3.    ĐẶC ĐIỂM XÉT NGHIỆM CỦA ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU    36
3.3.1    Đặc điểm các chỉ số hồng cầu    36
3.3.2.    Đặc điểm các chỉ số sắt của đối tượng nghiên cứu    37
3.4.    ĐẶC ĐIỂM XN ĐÔNG CẦM MÁU CỦA ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU … 38
3.4.1.    Số lượng và độ ngưng tập tiểu cầu    38
3.4.2.    Thời gian prothrombin    42
3.4.3.    Thời gian thromboplastin một phần hoạt hóa    43
3.4.4.    Thời gian thrombin    44
3.4.5.    Fibrinogen    45 
3.4.6.    Kết quả nồng độ các yếu tố đông máu    46
3.4.7.    Kháng đông sinh lý    52
3.4.8.    Kết quả D-Dimer    55
3.5. MỐI LIÊN QUAN GIỮA KẾT QUẢ XN ĐÔNG CẦM MÁU VỚI MỘT SỐ
ĐẶC ĐIỂM Ở BỆNH NHÂN THALASSEMIA    56
3.5.1.    Liên quan giữa số lượng tiểu cầu với tình trạng cắt lách ở bệnh
nhân thalassemia    56
3.5.2.    Liên quan giữa PT% với tình trạng cắt lách ở bệnh nhân
thalassemia    57
3.5.3.    Liên quan giữa PT% với tình trạng gan ở bệnh nhân thalassemia 58
Chương 4: BÀN LUẬN    59
4.1.    BÀN LUẬN VỀ ĐẶC ĐIỂM CHUNG ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU    59
4.1.1.    Về tuổi    59
4.1.2.    Về giới    59
4.1.3.    Về địa dư    60
4.1.4.    Thể bệnh, mức độ bệnh    60
4.2.    BÀN LUẬN VỀ ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG    61
4.2.1.    Biểu hiện xuất huyết, huyết khối    61
4.2.2.    Biểu hiện thiếu máu    62
4.2.3.    Biểu hiện vàng da    63
4.2.4.    Lách to    64
4.3.    BÀN LUẬN VỀ ĐẶC ĐIỂM XÉT NGHIỆM    65
4.3.1.    Bàn luận về các chỉ số hồng cầu của đối tượng nghiên cứu    65
4.3.2.    Bàn luận về các chỉ số sắt của đối tượng nghiên cứu    66
4.4.    BÀN LUẬN VỀ ĐẶC ĐIỂM XÉT NGHIỆM ĐÔNG CẦM MÁU CỦA ĐỐI
TƯỢNG NGHIÊN CỨU    67
4.4.1.    Bàn luận về số lượng và độ ngưng tập tiểu cầu    67 
4.4.2.    Bàn luận về kết quả xét nghiệm đông máu    69
4.4.3.    Bàn luận về hoạt tính một số yếu tố đông máu    71
4.4.4.    Bàn luận về kết quả chất ức chế đông máu sinh lý    72
4.4.5.    Bàn luận về nồng độ D- Dimer    72
4.5.    BÀN LUẬN VỀ MỐI LIÊN QUAN GIỮA KẾT QUẢ ĐÔNG CẦM MÁU
VỚI MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM    73
4.5.1.    Bàn luận về số lượng tiểu cầu ở bệnh nhân đã cắt lách và chưa
cắt lách     73
4.5.2.    Bàn luận về PT ở bệnh nhân đã cắt lách và chưa cắt lách    74
4.5.3.    Bàn luận về mối liên quan giữa hoạt tính các yếu tố đông máu,
chất ức chế đông máu với thể bệnh    74
KẾT LUẬN    76
KIẾN NGHỊ    78
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC

TÀI LIỆU THAM KHẢO 

1.  Angastiniotis  M,  Modell  B (1998),  Global  epidemiology  of hemoglobin disorders. 

2.  Bacbara  Wild,  Bacbara  J  Bain (2007),  Investigation  of  abnomal haemoglobin and thalassemia. 

3.  David  J  Weatherall (2006),  Disoders  of  globin  synthesis,  The Thalassemia, William Hematology 7th edition, 633-666. 

4.  Eleftheriou  A  (2007),  About  Thalassemia,  Thalassemia  International Federation, Nicosia, Cyprus. 

5.  De  Sanctic  V,  Vullo  C  et  al (1993),  Growth  in  Thalassemia  major, Thalassemia today, Thalassemia blood transfusion association, 71. 

6.  Nguyễn  Công  Khanh,  (2009),  Hemoglobin,  Huyết  học  lâm  sàng  nhi khoa, Nhà xuất bản Y học, Hà Nội, 124-147. 

7.  Phạm Quang Vinh, (2009),  Cấu trúc, chức năng và tổng hợp Huyết sắc tố, Bài giảng Huyết học Truyền máu, Nhà xuất bản Y học, Hà Nội, 69-75. 

8.  Ed  Uthman (2003),  Hemoglobinopathies  and  Thalassemias,  Blood Cell and anemia, American Board of Pathology. 

9.  Fucharoen  S (2001),  Disorders  of  hemoglobin:  Genetics, Pathophysiology  and  clinical  management,  Hemoglobin  disorders, Cambridge University Press, 1139-1153. 

10.  Kazazian HH Jr(1990), The thalassemia syndromes: molecular basisand prenatal diagnosis in 1990, Semin Hematol 27, 3, 209-220. 

11.  Weatherall DJ, Beutler E, Ersley AJ et al, (1990), The Thalassemias, Hematology, McGraw-Hill, 510-539. 

12.  Weatherall DJ, Clegg JB(2001), Inherited haemoglobin disorders: an increasing  global  health  problem,  Bullentin  of  the  World  Health Organization, Vol. 79, No. 8, 704 – 712. 

13.  Weatherall  DJ,  Akinyanju  O,  Fucharoen  S,  et  al (2006),  Inherited disorder of Hemoglobin, Jamison DT, Brenan JG, Measham AR, 663 – 680. 

14.  World Health Organization(2006),  Management of birth defects and haemoglobin  disorder,  Report  of  a  joint  WHO-March  of  dimes meeting, 17-19 May 2006, Geneva, Switzerland. 

15.  Nguyễn Công Khanh, (2004),  Phân loại và chẩn  đoán Thalassemia, Huyết học Nhi khoa, Nhà xuất bản Y học Hà Nội, 33-35, 132-146. 

16.  Fucharoen S, Winichagoon P, (1997), Hemoglobinopathies in South-east Asia: molecular biology and clinical medicine, HemoglobinVol. 2, No. 4.

17.  Demetrios A. Rigas, Robert D. Koler, (1961), Decreased Erythrocyte Survival  in  Hemoglobin  H  Disease  As  a  Rusult  of  the Abnormal Properties of Hemoglobin H: The Benefit of Splenectomy,  Blood, Vol. 18, No. 1, 1-17. 

18.  D  Castellone (2007),  Overview  Of  Hemostasis  and  Platelet Physiology, Hematology in pratical, 229-244. 

19.  Dương Bá Trực(2004), Phòng bệnh Thalassemia-một vấn đềcấp thiết và khảthi,  Một sốchuyên  đềhuyết học truyền máu,  1,  Nhà xuất bản Y học Hà Nội, 195-199. 

20.  Nguyễn  Công  Khanh,  Dương  Bá  Trực (1993),  Beta-thalassemia  và huyết sắc tốE gặp tại bệnh viện Bảo vệsức khỏe trẻem, Tập chí Y học Việt Nam, 174, 23-30. 

21.  Nguyễn Anh Trí, (2000),  Sinh lý quá trình  đông máu,  Đông máu  ứng dụng trong lâm sàng, Nhà xuất bản y học, 40-63. 

22.  Jean M, Thomson (1985), Blood coagulation,  Churchill Living Ston, Edingbrirg-London-Melberne-NewYork, 3th , 1 – 48. 

23.  Hoffbrand  A.  V.  and  Petit  J.E (2000),  Coagulation  Disorder, Essential Heamotology, third Edition, Blackwell Scientific Publication, 332-349. 

24.  Hoffbrand  A.  V,  Moss  P.A.H,  Petit  J.E (2006),  Coagulation Disorder, Essential Heamotology 5thedit, 290-302. 

25.  Nguyễn  Anh  Trí,  (2002),  Đông  máu  ứng  dụng  trong  lâm  sàng,  Nhà xuất bản y học Hà Nội, 82-116. 

26.  Phùng Xuân Bình,(2004), Sinh lý cầm máu và đông máu, Sinh lý học tập 1, Nhà xuất bản y học Hà Nội,141-156. 

27.  Nguyễn Ngọc Minh, Nguyễn Đình Ái(1997), Cầm máu-Đông máu kỹthuật và ứng dụng trong lâm sàng, Nhà xuất bản y học Hà Nội. 

28.  Nguyễn Công Khanh, (2009),  Một số  đặc  điểm lâm sàng, huyết học bệnh beta thalassemia  ởngười Việt Nam, Luận văn phó tiến sĩY học, Đại học Y Hà Nội. 

29.  Handin  I.R  (1998),  Disorder  of  coagulation  and  thrombosis, Harrison’s Principlies of medicine, Mc Graw Hill company, 736-739. 

30.  Dương  Bá  Trực (1997), Một  số kiểu  gen  beta  thalassemia  ở người miền Bắc,  Tạp chí Y học thực hành – Kỷyếu công trình NCKH viện BVSKTE,79-82. 

31.  Phùng ThịHồng Hạnh, (2009),  Nghiên cứu  đặc  điểm lâm sàng, xét nghiệm và bước đầu nhận xét kết quả  điều trị  ởbệnh nhân thalassemia người lớn tại Viện huyết học truyền máu TW, Luận văn thạc sĩy khoa, Đại học Y Hà Nội, Hà Nội. 

32.  Gillis  S,  Cappellini  MD,  Goldfarb  A,  et  al,  (1999),  Pulmonary thromboembolism  in  thalassemia  intermedia  patients,  Haematologica, 959-960. 

33.  ĐỗTrung Phấn, (2009), Kỹthuật xét nghiệm huyết học và truyền máu ứng dụng trong lâm sàng, Nhà xuất bản Y học, Hà Nội. 

34.  Nguyễn Công Khanh, (2008),  Thalassemia, Huyết học lâm sàng nhi khoa, Nhà xuất bản Y học, Hà Nội, 132-146. 

35.  Nguyễn ThịNữ(2005),  Nghiên cứu ngưng tập tiểu cầu và một một số  yếu tố đông máu ởbệnh nhân tăng huyết áp có rối loạn lipid máu, Luận án tiến sĩy khoa, Trường Đại học Y Hà Nội, Hà Nội. 

36.  Nguyễn  Thế Khánh,  Phạm  Tử Dương (2005),  Xét  nghiệm  về cầm máu và đông máu, Xét nghiệm sửdụng trong lâm sàng, Nhà xuất bản Y học, 297 -353. 

37.  Nguyễn Công Khanh, Dương Bá Trực  (1994), Một số  đặc  điểm vềhồng  cầu  máu  ngoại  vi  trong  beta  thalassemia,  Tóm  tắt  kỷ yếu  công trình nhi khoa,173. 

38.  Amiram  Eldor  and  Eliezer  A.  Rachmilewitz,  (2002),  The hypercoagulable state in thalassemia, Blood, Vol 99, 1. 

39.  Nguyễn  Công  Khanh,  Phan  Thị Phi  Phi,  Trần  Hồng  Hà  và  cs(1993), Nghiên cứu  động học  đáp  ứng miễn dịch  ởtrẻbịthalassemia được điều trịbằng cắt lách, Tạp chí Nhi khoa, 2, 3-8. 

40.  Đỗ Trung  Phấn (2000),  Một  chỉ số huyết  học  người  Việt  Nam  bình thường 1995-2000, Nhà xuất bản Y học Hà Nội, 332-338. 

41.  Thái  Quí,  Nguyễn  Hà  Thanh (2006),  Chuyển  hóa  sắt  và  thiếu  máu thiếu sắt, Bài giảng huyết học truyền máu, Nhà xuất bản y học Hà Nội, 208-213. 

42.  Olivieri NF (1999), The  βthalassemias,  N Engl J Med, Vol.341, No.2, 99 – 109. 

43.  Dương Bá Trực(1996),  Đặc  điểm lâm sàng bệnh Hb H  ởtrẻem Việt Nam, bước đầu tìm hiểu tần suất  αthalassemia  ởHà Nội, Luận án tiến sĩ y học, Đại học Y Hà Nội, Hà Nội. 

44.  Bùi Văn Viên(1998),  Một số  đặc  điểm lâm sàng và huyết học bệnh Hemoglobin E và tần suất mang gen Hb E ởdân tộc Mường Hòa Bình, Luận án tiến sĩ Y học, Đại học Y Hà Nội, Hà Nội. 

45.  Trần Văn Bé(1993), Bệnh beta thalassemia điều trịtại trung tâm Truyền máu huyết học TP HồChí Minh, Hội nghịkhoa học lần thứXV, 34. 

46.  Logothetis  J,  Constantoulakis  M,  Econonmidou  J,  et  al,  (1972), Thalassemia  major  (homozygous  betathalassemia).  A  survey  of  138 cases  with  emphasis  on  neurologic  and  muscular  aspects,  Neurology, 22, 294 – 304. 

47.  Michaeli J, Mittelman M, Gisaru D et al, Thromboembolic complications in beta thalassemia major,  Acta Haematol 1992,  87, 71 – 74. 

48.  Winichagoon P, Fucharoen S, Wasi P,  (1981), Increased circulating platelet aggregates in thalassemia, Southeast Asian J Trop Med Public Health,12, 556-560. 

49.  TạThu Hòa, Nguyễn Công Khanh(1992) Tiểu cầu và chức năng tiểu cầu  trong  thalassemia,  Nhi  Khoa,  Hội  nhi  khoa  Việt  Nam,  1 (số 3), 1148-150. 

50.  Eldor A, Durst R, Hy-Am E, et al(1999), A chronic hypercoagulable state in patients with beta-thalassemia major is already present in childhood, Br J Haematol, 107, 739-746. 

51.  Trần Văn Bé, Trần Minh Hiếu(2003), Phát hiện 8 đột biến gây bệnh beta thalassemia ở Đông Nam Á bằng phương phát ASO, Tạp chí Y học Việt Nam, 1/2003, 1-5. 

52.  Rahul Naithani, Jagdish Chandra, et al (2005),  Thalassemia major – on the verge of bleeding or thrombosis?, Homatology, 11(1), 57 – 61. 

53.  Bộmôn nhi(2002),  Định nghĩa và phân loại thiếu máu, Bài giảng nhi khoa tập II, Nhà xuất bản Y học, 96-106. 

54.  M.D.  Cappellini,  E.  Grespi,  et  al (2005),  Coagulation  and Splenectomy: An Overview, Ann N Y Acad Sci 2005, 317 – 324. 

55.  Hirsh, Dacie et all (1966), Persistent post-splenectomy thrombocytosis and thrombo-embolism: a consequence of continuing anemia, Br. J. Haematol, 12, 44–53. 

56.  Nguyễn ThịThu Hà, Nguyễn ThịNữ, (2011), Bước  đầu nghiên cứu đặc điểm đông cầm máu ởbệnh nhân thalassemia tại Viện Huyết học – Truyền máu TW, Hội nghị đông máu ứng dụng lần thứ6, Bình Định. 

57.  Eleftheriou  A,  (2007),  About  thalassemia,  Thalassemia  International Federation, Nicosia, Cyprus. 

58.  Eleftheriou  A,  Angastiniotis  M,  (2007),  Alpha  thalassemia  educational booklet, Thalassemia International Federation, Nicosia, Cy prus. 

59.  Eleftheriou A, Angastiniotis M, (2007),  Beta thalassemia educational booklet, Thalassemia International Federation, Nicosia, Cyprus. 

60.  Manfred  W (1998),  Iron  metabolism  and  its  disorders,  Clinical Laboratory Diagnostics, 268-283. 

61.  George  K.  Siberry  and  Robert  Iannone (2000),  Hematology,  The herriet lane handbook, Mosby, 307-332. 

62.  Weatherall DJ, Clegg JB(2001), The thalassemia syndromes, Oxford, UK, Blackwell Science. 

63.  Habib  A,  Kunzelmann  C,  Shamseddeen  W,  et  al  (2008),  Elevated levels  of  circulating  procoagulant  microparticles  in  patients  with  bthalassemia Intermedia. Haematologica, 941–942. 

64.  Atichartakarn V, Angchaisuksiri P, Aryurachai K, etal(2003), In 

vivo  platelet  activation  and  hyperaggregation  in  hemoglobin  E/betathalassemia: a consequence of splenectomy, IntJ Hematol, 299–303. 

65.  Butthep P, Bunyaratvej A, Funahara Y, (1995), Alterations in vascular endothelial  cellrelated  plasmaproteins  in  thalassaemic  patients  and  their correlation with clinical symptoms. Thromb Haemost, 1045–1049. 

66.  Sumiyoshi  A,  Thakerngpol  K,  Sonakul  D,  (1992),  Pulmonary microthromboemboli in thalassemic cases, Southeast Asian J Trop Med Public Health, 2, 29-31. 

67.  Eldor A, Krausz Y, Atlan H, et al, (1989), Platelet survival in patients with beta thalassemia, Am J Hematol, 94-99.

68.  Taher  A,  Isma’eel  H,  Cappellini  MD,  (2006),  Thalassemia intermedia: revisited, Blood Cells Mol Dis, 12-20