Nghiên cứu điều trị cắm lại răng cửa vĩnh viễn hàm trên bật khỏi huyệt ổ răng do chấn thương

Luận án Nghiên cứu điều trị cắm lại răng cửa vĩnh viễn hàm trên bật khỏi huyệt ổ răng do chấn thương. Chấn thương răng là một cấp cứu hay gặp trong thực hành nha khoa. Trên thếgiới, khoảng 1/4 sốtai nạn gây tổn thương ởrăng [1]. Trong đó, chấn thương bật răng khỏi huyệt ổrăng chiếm 0,5 – 16% trong chấn thương răng, tổn thương thường gặp ởnhóm răng cửa hàm trên và tập trung chủyếu ở2 răng cửa giữa với tỷlệ87,1%, độtuổi thường gặp từ7 – 18 tuổi [1], [2]. Ở

Việt Nam, theo nghiên cứu của tác giảNguyễn Phú Thắng, tỷlệnày là 5,6% [3]. Khi răng bị bật khỏi huyệt ổrăng, có hai thái độxửlý: một là chấp nhận mất răng, sau này khắc phục bằng các loại phục hình nhưlàm răng giảtháo lắp, răng giảcố định, cắm implant… Hai là cắm lại răng vào huyệt ổrăng. Trong hai giải pháp trên, cắm lại răng là lựa chọn điều trịtốt nhất, trảlại cho bệnh nhân chức năng, thẩm mỹ, đảm bảo giữnguyên vẹn thểtích xương hàm xung quanh, đặc biệt trong trường hợp bệnh nhân đang tuổi phát triển mà không loại phục hình nào làm được, không phải mài răng, gây ảnh hưởng đến răng lân cận, tiết kiệm kinh phí khi phải làm răng giả. 

Việc điều trịcắm lại răng đã được thực hiện từrất lâu trong lịch sử. Từnăm 1749, Fauchard [4] đã thực hiện ca cắm lại răng đầu tiên ởmột răng bị nhnhầm cho kết quả tốt. Đến Hunter 1978 cho rằng răng được cắm lại phải là răng chết, ông tiến hành làm sạch tếbào dây chằng quanh răng bằng nước sôi trước khi cắm lại răng [5]. Ngày nay, quan điểm vềcắm lại răng đã thay đổi rất nhiều, thành công của một răng được cắm lại phụthuộc vào rất nhiều yếu tố, trong đó đặc biệt quan trọng là sựsống của dây chằng quanh răng [6]. Andreasen [7], Davis và Knott [8], Liew và Daly [9] đều cho kết quả điều trịthành công cao ởnhóm răng còn giữ được sựsống của dây chằng quanh răng. 

Đã có nhiều báo cáo vềthành công trong điều trịcắm lại răng ngay lập tức: răng tồn tại trong miệng sau 14 năm theo dõi (Mandoza A. [10]), Martins theo dõi có những răng tồn tại tới 27 năm sau điều trịcắm lại răng [11], 2 Keklikoglu báo cáo trường hợp răng cắm lại ngay lập tức, tồn tại tới 49 năm [12]. Trong khi đó, nếu thời gian răng khô nằm ngoài HOR kéo dài trên 60 phút mà không được bảo quản, dây chằng quanh răng hầu nhưbịhoại tửhết [13], [14], [15], quá trình lành thương sau điều trịsẽlà tiêu thay thếvà dính khớp [16], [17], [18]. 

Thực tếhiện nay ởViệt Nam, các bệnh nhân đến cấp cứu thường muộn, khi thời gian khô ngoài huyệt ổrăng lớn hơn 60 phút (chiếm 84,48% [19]). Khó khăn gặp phải trong các trường hợp này là dây chằng quanh răng đã hoại tử, do đó quá trình tiêu chân răng diễn ra nhanh chóng. Thái độ điều trịcủa các bác sỹtrong các trường hợp này đóng vai trò quan trọng đến thành công của điều trị. Trong khi đó ởViệt Nam, các công trình nghiên cứu sâu, có hệthống về điều trịcắm lại răng bịbật khỏi huyệt ổrăng còn ít, đặc biệt chưa có công trình nghiên cứu nào đưa ra bằng chứng mô học về điều trịcắm lại răng muộn trên thực nghiệm. Do đó, nhằm xác định hiệu quả điều trịcắm lại răng muộn trên lâm sàng, đưa ra được những bằng chứng mô học vềlành thương sau khi cắm lại răng muộn trên thực nghiệm, chúng tôi tiến hành đềtài: “Nghiên cứu điều trị cắm lại răng cửa vĩnh viễn hàm trên bật khỏi huyệt ổ răng do chấn thương”với ba mục tiêu: 

1.  Mô tả đặc điểm lâm sàng, X.quang các bệnh nhân có răng cửa hàm trên bật khỏi huyệt ổrăng do chấn thương, thời gianrăng khô ngoài huyệt ổrăng lớn hơn hoặc bằng 60 phút. 

2.  Đánh giá kết quả điều trịcắm lại răng trong số bệnh nhân trên. 

3.  Mô tảquá trình lành thương sau cắm lại răng muộn trên thực nghiệm

MỤC LỤC 

ĐẶT VẤN ĐỀ……………………………………………………………………………………… 1 

Chương 1: TỔNG QUAN ……………………………………………………………………… 3 

1.1. Giải phẫu ứng dụng răng và vùng quanh răng ………………………………… 3 

1.1.1. Các giai đoạn phát triển của chân răng vĩnh viễn ……………………… 3 

1.1.2. Mô học vùng quanh răng. ……………………………………………………. 4 

1.1.3. Giải phẫu vùng quanh răng ……………………………………………………. 6 

1.1.4. Động mạch cấp máu nuôi dưỡng cho răng và vùng quanh răng …. 9 

1.2. Chấn thương bật răng khỏi huyệt ổrăng………………………………………. 10 

1.2.1 Định nghĩa………………………………………………………………………….. 10 

1.2.2. Dịch tễ, nguyên nhân chấn thương bật răng khỏi huyệt ổrăng …. 10 

1.2.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến lành thương sau điều trị………………… 13 

1.2.4. Kết quả điều trịcắm lại răng qua các nghiên cứu……………………. 16 

1.3. Lành thương sau điều trịcắm lại răng. ………………………………………… 21 

1.3.1. Sựlành thương của dây chằng quanh răng …………………………….. 22 

1.3.2. Lành thương của mô lợi………………………………………………………. 30 

1.3.3. Lành thương của xương ổrăng …………………………………………….. 30 

1.3.4. Sựlành thương của tủy răng và tiếp tục hình thành chân răng….. 31 

Chương 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ……………… 34 

2.1. Đối với mục tiêu nghiên cứu hiệu quả điều trịcắm lại răng trên người.. 34 

2.1.1. Đối tượng nghiên cứu …………………………………………………………. 34 

2.1.2. Phương pháp nghiên cứu……………………………………………………… 35 

2.1.3. Quy trình tiến hành nghiên cứu…………………………………………….. 36 

2.1.4. Đánh giá hiệu quả điều trị……………………………………………………. 43 

2.1.5. Các biến sốnghiên cứu ……………………………………………………….. 49 

2.1.6. Xửlý sốliệu ………………………………………………………………………. 50 

2.2. Nghiên cứu thực nghiệm trên thỏ………………………………………………… 51 

2.2.1. Đối tượng nghiên cứu trên thực nghiệm………………………………… 51 

2.2.2. Địa điểm nghiên cứu …………………………………………………………… 51 

2.2.3 Phương pháp nghiên cứu………………………………………………………. 52 

2.2.4. Quy trình tiến hành nghiên cứu…………………………………………….. 52 

2.2.5. Các bước làm tiêu bản mô học……………………………………………… 54 

2.2.6. Đánh giá kết quảsau cắm lại răng trên thỏ…………………………….. 57 

2.2.7. Các biến sốsửdụng trong nghiên cứu thực nghiệm………………… 59 

2.3. Sai sốvà phương pháp hạn chếsai số………………………………………….. 59 

2.3.1. Sai số………………………………………………………………………………… 59 

2.3.2. Cách khắc phục ………………………………………………………………….. 60 

2.4. Đạo đức nghiên cứu ………………………………………………………………….. 60 

Chương 3: KẾT QUẢNGHIÊN CỨU ………………………………………………….. 62 

3.1. Đặc điểm lâm sàng, X.quang bệnh nhân chấn thương bật răng khỏi HOR. 62 

3.1.1. Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu ……………………………. 62 

3.1.2. Đặc điểm lâm sàng của răng bịbật khỏi huyệt ổrăng……………… 65 

3.1.3. Đặc điểm tổn thương trong miệng ………………………………………… 69 

3.2. Kết quả điều trịcắm lại răng bật khỏi huyệt ổrăng đến muộn………… 71 

3.2.1. Kết quảlâm sàng………………………………………………………………… 71 

3.2.2. Kết quảX.quang…………………………………………………………………. 80 

3.2.3. Kết quảchung ……………………………………………………………………. 82 

3.2.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến kết quả điều trị…………………………….. 84 

3.3. Kết quảlành thương cắm lại răng muộn trên thực nghiệm. ……………. 87 

3.3.1. Lành thương đại thểsau cắm lại răng ……………………………………. 87 

3.3.2. Đặc điểm lành thương vi thể………………………………………………… 91 

Chương 4: BÀN LUẬN ………………………………………………………………………. 99 

4.1. Đặc điểm lâm sàng, X.quang bệnh nhân chấn thương bật răng khỏi HOR. 99 

4.1.1. Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu ……………………………. 99 

4.1.2. Đặc điểm của răng bịbật khỏi huyệt ổrăng …………………………. 101 

4.1.3. Đặc điểm tổn thương trong miệng ……………………………………… 105 

4.2. Kết quả điều trịcắm lại răng bật khỏi HOR đến muộn ………………… 107 

4.2.1. Kết quảlâm sàng………………………………………………………………. 108 

4.2.2. Kết quảX.quang……………………………………………………………….. 113 

4.2.3. Kết quảchung điều trịcắm lại răng …………………………………….. 118 

4.2.4. Một sốyếu tốliên quan đến kết quả điều trịcắm lại răng………. 120 

4.3. Đặc điểm lành thương trên thực nghiệm…………………………………….. 123 

4.3.1. Đặc điểm lành thương trên lâm sàng và X.quang………………….. 123 

4.3.2. Đặc điểm lành thương vi thể………………………………………………. 126 

4.3.3. Đánh giá sựthay đổi cấu trúc hình thái bềmặt chân răng, XOR, 

DCQR dưới KHVDTQ sau cắm lại răng trên thưc nghiệm ……… 132 

4.4. Điểm mới, tính giá trịvà khảnăng áp dụng điều trịcắm lại răng của 

luận án ………………………………………………………………………………….. 135 

KẾT LUẬN ……………………………………………………………………………………… 136 

KIẾN NGHỊ…………………………………………………………………………………….. 138 

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU CỦA TÁC GIẢ Đà

CÔNG BỐLIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN 

TÀI LIỆU THAM KHẢO 

PHỤLỤC 

DANH MỤC BẢNG 

Bảng Tên bảng Trang

Bảng 2.1:  Tiêu chí đánh giá sựlành thương sau phẫu thuật 1 tuần. ……….. 44 

Bảng 2.2:  Tiêu chí đánh giá lành thương sau 1 tháng. ………………………….. 47 

Bảng 2.3:  Tiêu chí đánh giá lành thương trên lâm sàng sau 3 tháng, 6 tháng, 

1 năm, 2 năm……………………………………………………………………. 48 

Bảng 2.4:  Tiêu chí đánh giá trên X.quang sau 3 tháng, 6 tháng, 1 năm, 2 năm…..48 

Bảng 3.1:  Phân bốbệnh nhân theo tuổi và giới……………………………………. 62 

Bảng 3.2.  Phấn bốnguyên nhân theo nhóm tuổi………………………………….. 63 

Bảng 3.3:  Phân bốnguyên nhân chấn thương răng theo giới…………………. 64 

Bảng 3.4:  Phân bốrăng chấn thương theo vịtrí…………………………………… 65 

Bảng 3.5:  Phân bốvịtrí răng chấn thương theo tuổi…………………………….. 66 

Bảng 3.6:  Phân bốvịtrí răng chấn thương theo giới…………………………….. 66 

Bảng 3.7:  Thời gian răng khô ngoài huyệt ổrăng……………………………….. 67 

Bảng 3.8:  Tổn thương phần mềm trong miệng. …………………………………… 69 

Bảng 3.9:  Tỷlệcác loại chấn thương của răng lân cận…………………………. 69 

Bảng 3.10:  Liên quan giữa tuổi và tổn thương xương ổrăng. …………………. 70 

Bảng 3.11: Kết quảlâm sàng sau phẫu thuật 1 tuần……………………………….. 71 

Bảng 3.12: Kết quảlâm sàng sau phẫu thuật 1 tháng……………………………… 72 

Bảng 3.13: Kết quảlâm sàng sau phẫu thuật 3 tháng……………………………… 73 

Bảng 3.14: Kết quảlâm sàng sau phẫu thuật 6 tháng……………………………… 73 

Bảng 3.15: Kết quảlâm sàng sau phẫu thuật 1 năm……………………………….. 74 

Bảng 3.16: Kết quảlâm sàng sau phẫu thuật 2 năm……………………………….. 75 

Bảng 3.17: Kết quảlành thương lợi qua các thời điểm tái khám……………… 77 

Bảng 3.18: Kết quảgõ răng qua các thời điểm tái khám. ……………………….. 78 

Bảng 3.19: Chức năng nhai qua các thời điểm tái khám…………………………. 79 

Bảng 3.20: Hình ảnh khe DCQR theo thời gian tái khám……………………….. 81 

Bảng 3.21: Tổng hợp thông tin chung nghiên cứu điều trịcắm lại răng bật 

khỏi huyệt ổrăng………………………………………………………………. 82 

Bảng 3.22: Kết quảchung thay đổi theo thời gian tái khám. …………………… 83 

Bảng 3.23: Liên quan giữa kết quảvới nhóm độtuổi. ……………………………. 85 

Bảng 3.24:  Liên quan giữa kết quảvới thời gian khô răng ngoài huyệt ổrăng.. 85 

Bảng 3.25:  Liên quan giữa kết quảvới sựnguyên vẹn của răng chấn thương. 85 

Bảng 3.26: Liên quan giữa kết quảvới tình trạng XOR tại vịtrí chấn thương 

bật răng……………………………………………………………………………. 86 

Bảng 3.27: Liên quan giữa kết quảvà tình trạng lỗchóp răng. ……………….. 86 

Bảng 3.28. Đặc điểm lâm sàng cắm lại răng trên thực nghiệm sau 1 tuần. .. 87 

Bảng 3.29. Đặc điểm lâm sàng cắm lại răng trên thực nghiệm sau 2 tuần. .. 88 

Bảng 3.30. Đặc điểm lâm sàng cắm lại răng trên thực nghiệm sau 4 tuần. .. 89 

Bảng 3.31. Đặc điểm lâm sàng cắm lại răng trên thực nghiệm sau 8 tuần. .. 90 

Bảng 4.1:  So sánh tỷlệnam, nữvới một sốnghiên cứu khác. ………………. 99 

Bảng 4.2:  So sánh kết quảchung với các tác giảkhác………………………… 118 

DANH MỤC BIỂU ĐỒ

Biểu đồTên biểu đồTrang

Biểu đồ3.1:  Phân bốbệnh nhân nghiên cứu theo giới………………………….. 62

Biểu đồ3.2:  Sốlượng răng bật ra trên một bệnh nhân………………………….. 65

Biểu đồ3.3:  Bảo quản răng ngoài huyệt ổrăng. ………………………………….. 67

Biểu đồ3.4:  Tỷlệrăng cắm lại theo giai đoạn phát triển của chân răng…. 68

Biểu đồ3.5:  Tình trạng răng bật khỏi huyệt ổrăng. …………………………….. 68

Biểu đồ3.6:  Tình trạng xương ổrăng tại vịtrí bật răng. ………………………. 70

Biểuđồ3.7:  Liên quan giữa giới và tổn thương xương ổrăng………………. 71

Biểu đồ3.8:  Sựthay đổi màu sắc răng qua các thời điểm tái khám. ………. 75

Biểu đồ3.9:  Kết quảlành thương lợi qua các thời điểm tái khám………….. 76

Biểu đồ3.10:  Sựthay đổi độchắc của răng qua các thời điểm tái khám. …. 77

Biểu đồ3.11:  Sựthay đổi âm thanh gõ răng qua các thời điểm tái khám….. 78

Biểu đồ3.12:  Hiện tượng tiêu chân răng theo thời gian tái khám……………. 80

Biểu đồ3.13:  Tỷlệtiêu xương ổrăng theo thời gian sau phẫu thuật. ………. 81

Biểu đồ3.14:  Sốbệnh nhân được theo dõi với các khoảng thời gian……….. 83

 

Biểu đồ3.15:  Kết quả điều trịtại thời điểm tái khám cuối cùng. …………….. 84