Nghiên cứu điều trị vô sinh bằng phương pháp bơm tinh trùng đã lọc rửa vào buồng tử cung tại Bệnh viện Đại học Y Thái Bình

Luận văn chuyên khoa 2 Nghiên cứu điều trị vô sinh bằng phương pháp bơm tinh trùng đã lọc rửa vào buồng tử cung tại Bệnh viện Đại học Y Thái Bình.Vô sinh là một vấn đề lớn của xã hội và là một lĩnh vực rất được quan tâm hiện nay. Với sự tiến bộ của y học hiện đại, ngày nay đã có nhiều phương pháp hỗ trợ sinh sản ra đời nhằm cải thiện kết quả điều trị, tăng cơ hội làm cha mẹ cho các cặp vợ chồng vô sinh. Bơm tinh trùng đã lọc rửa vào buồng tử cung (Intra Uterine Inseminasion – IUI) là một phương pháp được áp dụng khá phổ biến trong điều trị vô sinh hiện nay, là phương pháp điều trị phù hợp với thực tiễn nền kinh tế Việt Nam vì đây là một kỹ thuật tương đối đơn giản, thuận tiện, ít xâm lấn và chi phí thấp. Nếu thực hiện đúng chỉ định và kỹ thuật, phương pháp này có thể giải quyết được khoảng 50% các trường hợp điều trị vô sinh hiện nay vì đây là phương pháp hợp lý nhất xét về mặt chi phí và hiệu quả. Đây cũng là phương pháp điều trị được lựa chọn đầu tiên, nếu có chỉ định cho các cặp vợ chồng vô sinh trước khi đi đến các kỹ thuật hỗ trợ sinh sản khác phức tạp và tốn kém hơn như IVF, ICSI. Kỹ thuật IUI có lợi điểm lớn nhất là tinh trùng được lọc rửa và cô đặc với mật độ cao, di động tốt và được bơm trực tiếp vào buồng tử cung, do vậy làm tăng cơ hội có thai cho bệnh nhân. Mặt khác khi tinh trùng được bơm vào buồng tử cung sẽ hạn chế được tác động bất lợi của môi trường acid ở âm đạo và chất nhầy CTC. Do đó IUI là một trong những phương pháp hỗ trợ sinh sản được chỉ định cho những cặp vợ chồng vô sinh mà nguyên nhân do bất thường cổ tử cung, bất thường tinh dịch đồ ở mức độ vừa và nhẹ, các trường hợp vô sinh không rõ nguyên nhân, vô sinh do rối loạn phóng noãn hay do kháng thể kháng tinh trùng. Đặc biệt, IUI còn chỉ định cho các trường hợp xin mẫu tinh trùng.

Theo các báo cáo trên thế giới và ở Việt Nam tỷ lệ thành công của phương pháp IUI dao động từ 8 – 30%, tùy theo từng trung tâm. Tỷ lệ thành công của phương pháp này phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố như: tuổi người phụ nữ, thời gian vô sinh, nguyên nhân vô sinh, số lượng nang noãn, độ dày niêm mạc tử cung, số lượng và chất lượng tinh trùng và kỹ thuật thực hiện IUI. Để đáp ứng nhu cầu điều trị vô sinh ngày càng tăng trong xã hội, Bệnh viện đại học Y Thái Bình đã triển khai kỹ thuật IUI từ năm 2008, đây là cơ sở đầu tiên thực hiện kỹ thuật này tại tỉnh Thái Bình, trung bình mỗi năm thực hiện khoảng 300 chu kỳ IUI, kết quả của phương pháp đã đem lại niềm hạnh phúc cho nhiều cặp vợ chồng vô sinh, hiếm muộn. Tuy mới thực hiện trong thời gian gần đây nhưng IUI đã thực sự góp phần thành công đáng kể trong điều trị vô sinh tại tỉnh Thái Bình, giúp cho người dân đỡ tốn kém về chi phí và thời gian để đi khám và điều trị ở tuyến trên. Mặc dù đã triển khai được nhiều năm, năm 2011 đã có một nghiên cứu về tỷ lệ thành công của phương pháp IUI nhưng kết quả đánh giá chưa thật đầy đủ về tỷ lệ thành công và các yếu tố liên quan đến kết quả điều trị vô sinh bằng phương pháp IUI tại đơn vị. Vì vậy, tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “Nghiên cứu điều trị vô sinh bằng phương pháp bơm tinh trùng đã lọc rửa vào buồng tử cung tại Bệnh viện Đại học Y Thái Bình” với 2 mục tiêu sau:
1. Nhận xét kết quả của phương pháp bơm tinh trùng đã lọc rửa vào buồng tử cung cho những cặp vợ chồng điều trị vô sinh tại Bệnh viện Đại học Y Thái Bình từ ngày 01/01/2013 đến ngày 30/04/2014.
2. Mô tả một số yếu tố liên quan đến kết quả có thai của phương pháp bơm tinh trùng đã lọc rửa vào buồng tử cung tại Bệnh viện Đại học Y Thái Bình

Trang
Lời cảm ơn
Lời cam đoan
Danh mục chữa viết tắt
Mục lục
Danh mục bảng
Danh mục biểu đồ
Danh mục hình
ĐẶT VẤN ĐỀ………………………………………………………………………………….. 1
CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN ……………………………………………………………… 3
1.1. Định nghĩa, nguyên nhân và tình hình vô sinh ………………………………. 3
1.1.1. Định nghĩa về vô sinh …………………………………………………………. 3
1.1.2. Nguyên nhân vô sinh ………………………………………………………….. 3
1.1.3. Tình hình vô sinh trên thế giới và tại Việt Nam ………………………. 5
1.2. Sinh lý sự thụ thai và làm tổ của trứng…………………………………………. 6
1.2.1. Định nghĩa sự thụ thai…………………………………………………………. 6
1.2.2. Sự di chuyển của tinh trùng và noãn ……………………………………… 8
1.2.3. Ảnh hưởng của chất nhầy CTC đối với sự thâm nhập của tinh trùng…… 9
1.2.4. Sự thụ tinh và làm tổ của trứng …………………………………………….. 9
1.3. Phương pháp IUI trong điều trị vô sinh………………………………………. 10
1.3.1. Chỉ định của IUI ………………………………………………………………. 11
1.3.2. Chống chỉ định ………………………………………………………………… 12
1.3.3. Điều kiện làm IUI …………………………………………………………….. 12
1.3.4. Các biến chứng của IUI …………………………………………………….. 12
1.3.5. Thực hiện kỹ thuật IUI gồm các bước………………………………….. 12
1.4. Kích thích buồng trứng trong IUI ……………………………………………… 12
1.4.1. Các thuốc KTBT thường dùng trong IUI ……………………………… 13
1.4.2. Các phác đồ thường dùng trong IUI…………………………………….. 151.5. Tinh dịch đồ và lọc rửa tinh trùng……………………………………………… 16
1.5.1. Tinh dịch đồ…………………………………………………………………….. 16
1.5.2. Lọc rửa tinh trùng …………………………………………………………….. 17
1.6. Các nghiên cứu trên thế giới và trong nước về phương pháp IUI ……. 19
1.6.1. Các tác giả nước ngoài………………………………………………………. 19
1.6.2. Tại Việt nam……………………………………………………………………. 21
CHƢƠNG 2: ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU …….. 25
2.1. Đối tượng, địa điểm và thời gian nghiên cứu ………………………………. 25
2.1.1. Đối tượng nghiên cứu ……………………………………………………….. 25
2.1.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu……………………………………….. 26
2.2. Phương pháp nghiên cứu …………………………………………………………. 26
2.2.1. Thiết kế nghiên cứu ………………………………………………………….. 26
2.2.2. Cỡ mẫu và chọn mẫu ………………………………………………………… 26
2.3. Phương pháp thu thập số liệu……………………………………………………. 27
2.4. Các kỹ thuật sử dụng trong nghiên cứu………………………………………. 27
2.4.1. Chẩn đoán nguyên nhân vô sinh …………………………………………. 27
2.4.2. Tiến hành điều trị theo các bước …………………………………………. 28
2.5. Chỉ số và biến số nghiên cứu ……………………………………………………. 34
2.6. Phương pháp xử lý số liệu ……………………………………………………….. 36
2.7. Đạo đức trong nghiên cứu………………………………………………………… 36
CHƢƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU………………………………………….. 38
3.1. Kết quả có thai của phương pháp bơm tinh trùng vào buồng tử cung. 38
3.1.1. Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu …………………………… 38
3.1.2. Kết quả của phương pháp bơm tinh trùng vào buồng tử cung ….. 42
3.2. Một số yếu tố liên quan đến kết quả của phương pháp IUI. …………… 44
CHƢƠNG 4: BÀN LUẬN……………………………………………………………….. 56
4.1. Bàn luận về kết quả có thai………………………………………………………. 56
4.2. Bàn luận về mối liên quan giữa có thai và các yếu tố……………………. 58
4.2.1. Liên quan giữa có thai và tuổi bệnh nhân……………………………… 58
4.2.2. Liên quan giữa có thai và loại vô sinh………………………………….. 604.2.3. Liên quan giữa có thai và thời gian vô sinh…………………………… 61
4.2.4. Liên quan giữa có thai và nguyên nhân vô sinh……………………… 63
4.2.5. Liên quan giữa có thai và phác đồ kích thích buồng trứng ………. 64
4.2.6. Liên quan giữa có thai và số nang noãn ……………………………….. 66
4.2.7. Liên quan giữa có thai với độ dày và hình thái niêm mạc tử cung .. 67
4.2.8. Liên quan giữa số vòi tử cung thông và có thai ……………………… 69
4.2.9. Liên quan giữa có thai và chất lượng tinh trùng di động trước lọc rửa… 69
4.2.10. Liên quan giữa có thai và chất lượng tinh trùng di động sau lọc rửa…. 70
4.2.11. Liên quan giữa có thai và số lần làm IUI…………………………….. 72
4.2.12. Liên quan giữa có thai và số lần bơm trong 1 chu kỳ kích thích
buồng trứng …………………………………………………………………… 72
4.2.13. Liên quan giữa có thai và một số đặc điểm trong kỹ thuật IUI .. 73
KẾT LUẬN……………………………………………………………………………………. 75
KHUYẾN NGHỊ…………………………………………………………………………….. 76
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤCDANH MỤC BẢNG
Trang
Bảng 3.1. Phân bố đối tượng nghiên cứu theo nhóm tuổi…………………… 38
Bảng 3.2. Phân bố đối tượng nghiên cứu theo nghề nghiệp………………… 39
Bảng 3.3. Phân bố đối tượng nghiên cứu theo thời gian vô sinh …………. 40
Bảng 3.4. Phân bố đối tượng nghiên cứu theo nguyên nhân vô sinh ……. 41
Bảng 3.5. Tỷ lệ có thai sau khi thực hiện IUI…………………………………… 42
Bảng 3.6. Mối liên quan giữa tuổi vợ khi làm IUI và tỷ lệ có thai……….. 44
Bảng 3.7. Mối liên quan giữa nhóm tuổi của người bố và tỷ lệ có thai…. 44
Bảng 3.8. Mối liên quan giữa kết quả IUI và số năm vô sinh……………… 45
Bảng 3.9. Kết quả khám lâm sàng của người vợ và tỷ lệ có thai …………. 46
Bảng 3.10. Mối liên quan giữa kết quả có thai và phác đồ kích thích buồng trứng. 47
Bảng 3.11. Tỷ lệ có thai trong các nhóm nguyên nhân vô sinh cụ thể ……. 47
Bảng 3.12. Mối liên quan giữa kết quả có thai với số lượng nang noãn
trưởng thành ………………………………………………………………… 48
Bảng 3.13. Mối liên quan giữa kết quả có thai với độ dày niêm mạc tử cung
ở thời điểm tiêm hCG ……………………………………………………. 48
Bảng 3.14. Mối liên quan giữa kết quả có thai với hình thái NMTC ……… 49
Bảng 3.15. Mối liên quan giữa kết quả IUI và số lần làm IUI trong tiền sử ….. 49
Bảng 3.16. Mối liên quan giữa phác đồ kích thích buồng trứng và số lượng
nang noãn ……………………………………………………………………. 50
Bảng 3.17. Mối liên quan giữa chất lượng tinh trùng trước lọc rửa và tỷ lệ
có thai…………………………………………………………………………. 51
Bảng 3.18. Mối liên quan giữa chất lượng tinh trùng sau lọc rửa và tỷ lệ có thai.. 52
Bảng 3.19. Tỷ lệ có thai theo số lần bơm/ Chu kỳ………………………………. 53
Bảng 3.20. Liên quan giữa một số đặc điểm trong kỹ thuật IUI và tỷ lệ có thai . 53
Bảng 3.21. Phân tích hồi quy logistic đơn biến các yếu tố liên quan đến khả
năng có thai sau IUI………………………………………………………. 54
Bảng 3.22. Phân tích hồi quy logistic đa biến các yếu tố liên quan đến khả
năng có thai sau IUI………………………………………………………. 55
Bảng 4.1. Kết quả có thai trên bệnh nhân so với các nghiên cứu khác …. 56DANH MỤC BIỂU ĐỒ
Trang
Biểu đồ 1.1. Tỷ lệ cặp vợ chồng vô sinh theo báo cáo của các tác giả……. 5
Biểu đồ 3.1. Phân bố đối tượng nghiên cứu theo loại vô sinh……………… 40
Biểu đồ 3.2. Phân bố đối tượng nghiên cứu theo tiền sử sản khoa……….. 42
Biểu đồ 3.3. Phân bố đối tượng nghiên cứu theo số lượng thai …………… 43
Biểu đồ 3.4. Kết quả phát triển của thai sau IUI đến 12 tuần………………. 43
Biểu đồ 3.5. Mối liên quan giữa kết quả có thai và loại vô sinh ………….. 45
Biểu đồ 3.6. Liên quan giữa có thai và đặc điểm vòi tử cung ……………… 46DANH MỤC HÌNH
Hình 1.1. Sơ đồ minh hoạ sự phát triển nang noãn ………………………………. 7
Hình 1.2. Kỹ thuật bơm tinh trùng vào buồng tử cung………………………… 32
Hình 1.3. Hiện tượng thụ tinh trong IUI. ………………………………………….. 3