Luận văn NGHIÊN CỨU ĐỘC TÍNH THẬN TRÊN BỆNH NHÂN SỬ DỤNG COLISTIN TẠI KHOA HỒI SỨC TÍCH CỰC BỆNH VIỆN BẠCH MAI.Colistin là một kháng sinh cũ đƣợc tìm ra vào năm 1949 nhƣng đã dần dần không đƣợc sử dụng ở hầu hết các nơi trên thế giới do độc tính thận caovà sự sẵn có của các kháng sinh thay thế khác an toàn hơn [76]. Tuy nhiên, trƣớc sự gia tăng mạnh mẽ của các bệnh lý nhiễm trùng do các chủng vi khuẩn Gram âm đa kháng nhƣ Pseudomonas aeruginosa, Acinetobacter baumannii và Klebsiella pneumoniae, colistin đã đƣợc sử dụng lại nhƣ là liệu pháp cứu cánh cho những trƣờng hợp nhiễm khuẩn nặng, đặc biệt là tại các khoa hồi sức tích cực [42]. Mặc dù tỷ lệ đề kháng của các chủng vi khuẩn Gram âm này đối với colistin vẫn còn thấp nhƣng đã ghi nhận đƣợc các chủng Klebsiella pneumoniae đề kháng kháng sinh này ở nhiều vùng tại châu Âu, Bắc Mỹ, Nam Phi và một số nƣớc châu Á [7],[13],[25],[54]. Gần đây, một nghiên cứu tại Trung Quốc công bố phát hiện chủng Escherichia coli mang gen plasmid mcr-1 đề kháng colistin có thể di truyền ngang cho các chủng Pseudomonas aeruginosa và Klebsiella pneumoniae đã dấy lên mối lo ngại toàn cầu về các giải pháp kiểm soát đề kháng [43]. Trƣớc nguy cơ đề kháng thuốc nhƣ trên, các bác sĩ lâm sàng buộc phải cân nhắc việc áp dụng chế độliều cao hơn nhằm đảm bảo hiệu quả lâm sàng và ngăn ngừa phát sinh đềkháng. Lúc này, độc tính của thuốc lại trở thành mối lo ngại đáng kể, đặc biệt là độc tính thận. Tỷ lệ gặp độc tính thận trên bệnh nhân sử dụng colistin ghi nhận từ các nghiên cứu trên thế giới rất khác nhau, dao động trong khoảng từ0% đến 76,1% [56],[68]. Cơ chế gây độc tính thận của colistin hiện vẫn còn chƣa đƣợc làm sáng tỏ và có liên quan đến nhiều yếu tố nguy cơ [57].
Trong bối cảnh đó, việc cân bằng giữa hiệu quả điều trị, ngăn ngừa phát sinh đề kháng với độc tính của thuốc thông qua chế độ liều phù hợp và kiểm soát các yếu tố nguy cơ đã và đang đƣợc nghiên cứu ở nhiều bệnh viện trên
thế giới [63]. 2
Tại bệnh viện Bạch Mai, colistin đƣợc đƣa vào danh mục thuốc bệnh viện từ năm 2011 và chủ yếu đƣợc sử dụng tại khoa Hồi sức tích cực (HSTC).Bệnh viện đã ban hành hƣớng dẫn sử dụng colistin, dựa trên các nghiên cứu đã công bố về dƣợc động học và dƣợc lực học của thuốc, đồng thời triển khai nghiên cứu đánh giá hiệu quả điều trị và độc tính với chế độ liều khuyến cáo trên một số bệnh nhân tại khoa HSTC [8]. Tuy nhiên, hiện nay vẫn chƣa có nghiên cứu chuyên biệt nào về độc tính thận của thuốc đƣợc thực hiện. Vì vậy, để góp phần cung cấp thông tin về độc tính thận của thuốc nhằm hỗ trợcho quyết định của các bác sĩ lâm sàng trong sử dụng thuốc tại khoa HSTC, nghiên cứu đƣợc thực hiện với các mục tiêu:
1. Mô tả tỷ lệ phát sinh và đặc điểm độc tính thận trên bệnh nhân sử dụng colistin tại Khoa HSTC – Bệnh viện Bạch Mai.
2. Phân tích các yếu tố nguy cơ liên quan đến độc tính thận trên bệnh nhân sửdụng colistin tại Khoa HSTC – Bệnh viện Bạch Mai
MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT
DANH MỤC CÁC BẢNG
DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ
ĐẶT VẤN ĐỀ ……………………………………………………………………………………… 1
CHƢƠNG I. TỔNG QUAN ………………………………………………………………….. 3
1.1. Một số đặc điểm dƣợc lý của kháng sinh colistin …………………………….. 3
1.1.1. Cấu trúc hóa học và cơ chế tác dụng ……………………………………….. 3
1.1.2. Đề kháng colistin …………………………………………………………………… 5
1.1.3. Đặc điểm dược động học và dược lực học ………………………………… 7
1.1.4. Tác dụng không mong muốn của colistin ………………………………… 12
1.1.5. Sử dụng colistin trên lâm sàng ………………………………………………. 13
1.2. Tình hình nghiên cứu độc tính thận của colistin trên lâm sàng ………… 15
CHƢƠNG II. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU …………. 24
2.1. Đối tƣợng nghiên cứu ………………………………………………………………… 24
2.1.1. Tiêu chuẩn lựa chọn …………………………………………………………….. 24
2.1.2.Tiêu chuẩn loại trừ ……………………………………………………………….. 24
2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu ……………………………………………………………. 24
2.2.1. Thiết kế nghiên cứu ………………………………………………………………. 24
2.2.2. Nội dung và chỉ tiêu nghiên cứu …………………………………………….. 25
2.2.3. Phương pháp thu thập dữ liệu ……………………………………………….. 28
2.2.4. Xử lý dữ liệu ………………………………………………………………………… 28
CHƢƠNG III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU …………………………………………….. 30
3.1. Đặc điểm mẫu nghiên cứu ………………………………………………………….. 30
3.1.1. Cỡ mẫu nghiên cứu ………………………………………………………………. 30
3.1.2. Đặc điểm bệnh nhân trong nghiên cứu ……………………………………. 30
3.2. Đặc điểm độc tính thận trên bệnh nhân sử dụng colistin …………………. 32
3.2.1. Thời gian xuất hiện độc tính thận …………………………………………… 33
3.2.2. Phân loại mức độ độc tính thận và khả năng hồi phục độc tính …. 34
3.3. Phân tích yếu tố nguy cơ liên quan đến độc tính thận trên bệnh nhân sử
dụng colistin ……………………………………………………………………………………. 35
3.3.1. Nhóm YTNC thuộc về đặc điểm bệnh nhân ……………………………… 35
3.3.2. Nhóm YTNC liên quan đến đặc điểm sử dụng thuốc colistin ……… 37
3.3.3. Nhóm YTNC liên quan đến thuốc dùng kèm …………………………….. 39
3.3.4. Xác định yếu tố nguy cơ liên quan đến độc tính thận trên bệnh nhân
sử dụng colistin …………………………………………………………………………….. 41
CHƢƠNG 4. BÀN LUẬN …………………………………………………………………… 47
4.1. Đặc điểm bệnh nhân trong nghiên cứu …………………………………………. 47
4.2. Tỷ lệ phát sinh và đặc điểm độc tính thận …………………………………….. 49
4.3. Các YTNC liên quan độc tính thận trên bệnh nhân sử dụng colistin … 51
4.4. Một số hạn chế của nghiên cứu ……………………………………………………. 57
KẾT LUẬN ……………………………………………………………………………………….. 59
KIẾN NGHỊ ………………………………………………………………………………………. 60
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC