MỤC LỤC
ĐẶT VẤN ĐỀ ……………………………………………………………………………………………. 1
CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU ………………………………………………………. 3
1.1. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU CHẨN ĐOÁN, ĐIỀU TRỊ PHÌNH ĐỘNG
MẠCH NÃO VÀ THEO DÕI PHÌNH ĐỘNG MẠCH NÃO SAU ĐIỀU TRỊ
CAN THIỆP NỘI MẠCH ………………………………………………………………………….. 3
1.1.1. Tình hình nghiên cứu trên thế giới …………………………………………………….. 3
1.1.2. Tình hình nghiên cứu tại Việt Nam ……………………………………………………. 5
1.2. SƠ LƯỢC GIẢI PHẪU MẠCH CẤP MÁU CHO NÃO………………………… 7
1.2.1. Hệ động mạch cảnh trong …………………………………………………………………. 8
1.2.2. Hệ động mạch đốt sống thân nền ………………………………………………………. 9
1.3. CƠ CHẾ BỆNH SINH, PHÂN BỐ VÀ PHÂN LOẠI CỦA PĐMN ………. 10
1.3.1. Cơ chế bệnh sinh của PĐMN ………………………………………………………….. 10
1.3.2. Phân bố vị trí PĐMN ……………………………………………………………………… 10
1.3.3. Phân loại hình thái học PĐMN ………………………………………………………… 11
1.3.3.1. PĐMN dạng hình túi ………………………………………………………………… 11
1.3.3.2. PĐMN dạng bóc tách ……………………………………………………………….. 12
1.3.3.3. PĐMN dạng hình thoi và dạng “hình rắn” khổng lồ …………………….. 12
1.4. CÁC PHƯƠNG PHÁP CHẨN ĐOÁN PĐMN ……………………………………….. 13
1.4.1. Chẩn đoán lâm sàng PĐMN ……………………………………………………………. 13
1.4.1.1. Lâm sàng PĐMN vỡ ………………………………………………………………… 13
1.4.1.2. Lâm sàng PĐMN chưa vỡ ………………………………………………………… 14
1.4.1.3. Biểu hiện lâm sàng của các biến chứng sau vỡ PĐMN …………………. 14
1.4.2. Các phương pháp hình ảnh chẩn đoán PĐMN …………………………………… 15
1.4.2.1. Chụp cắt lớp vi tính và chụp mạch não cắt lớp vi tính ………………….. 15
1.4.2.2. Chụp cộng hưởng từ và cộng hưởng từ mạch não ………………………… 18
1.4.2.3. Chụp mạch não số hóa xóa nền …………………………………………………. 27
1.4.2.4. Siêu âm Doppler xuyên sọ ………………………………………………………… 29
1.4.3. Xét nghiệm dịch não tủy ………………………………………………………………… 30
1.5. CÁC PHƯƠNG PHÁP ĐIỀU TRỊ PĐMN ………………………………………….. 30
1.5.1. Điều trị nội khoa PĐMN ………………………………………………………………… 30
1.5.1.1. Điều trị nội khoa PĐMN vỡ ……………………………………………………… 30
1.5.1.2. Điều trị nội khoa PĐMN chưa vỡ ………………………………………………. 31
1.5.2. Điều trị phẫu thuật PĐMN ……………………………………………………………… 31
1.5.2.1. Chỉ định: ………………………………………………………………………………… 31
1.5.2.2. Mục đích: ……………………………………………………………………………….. 31
1.5.2.3. Các phương pháp phẫu thuật chính để loại bỏ PĐMN ………………….. 31
1.5.2.4. Kết quả phương pháp điều trị phẫu thuật ……………………………………. 32
1.5.3. Điều trị can thiệp nội mạch phình động mạch não ……………………………… 32
1.5.3.1. Điều trị can thiệp nội mạch PĐMN chưa vỡ ……………………………….. 32
1.5.3.2. Điều trị can thiệp nội mạch PĐMN vỡ ……………………………………….. 32
1.6. ĐÁNH GIÁ PHÌNH ĐỘNG MẠCH NÃO SAU ĐIỀU TRỊ CTNM ……… 38
1.6.1. Đánh giá lâm sàng …………………………………………………………………………. 38
1.6.2. Đánh giá bằng hình ảnh ………………………………………………………………….. 38
1.7. QUY TRÌNH THEO DÕI PĐMN SAU ĐIềU TRị CTNM …………………… 40
CHƯƠNG 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ……………. 41
2.1. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU …………………………………………………………….. 41
2.1.1. Đối tượng chọn bệnh nhân cho nghiên cứu mục tiêu 1 ……………………….. 41
2.1.2. Đối tượng chọn bệnh nhân cho nghiên cứu mục tiêu 2 ……………………….. 41
2.1.3. Đạo đức nghiên cứu ……………………………………………………………………….. 42
2.2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ……………………………………………………….. 42
2.2.1. Thiết kế nghiên cứu ……………………………………………………………………….. 42
2.2.1.1. Thiết kế cho nghiên cứu mục tiêu 1 …………………………………………… 42
2.2.1.2. Thiết kế cho nghiên cứu mục tiêu 2 …………………………………………… 42
2.2.2. Cỡ mẫu nghiên cứu ………………………………………………………………………… 42
2.2.2.1. Cỡ mẫu cho nghiên cứu mục tiêu 1 ……………………………………………. 42
2.2.2.2. Cỡ mẫu cho nghiên cứu mục tiêu 2 ……………………………………………. 44
2.2.3. Phương tiện nghiên cứu ………………………………………………………………….. 46
2.2.4. Qui trình nghiên cứu ………………………………………………………………………. 46
2.2.5. Sơ đồ nghiên cứu …………………………………………………………………………… 46
2.2.6. Kỹ thuật chụp cộng hưởng từ và chụp mạch não số hóa xóa nền …………. 49
2.2.6.1. Kỹ thuật chụp cộng hưởng từ và cộng hưởng từ mạch não ……………. 49
2.2.6.2. Kỹ thuật chụp mạch não số hóa xóa nền …………………………………….. 49
2.2.7. Nhận định hình ảnh PĐMN trước và sau điều trị CTNM trên phim chụp
CHT và CMSHXN …………………………………………………………………………………. 50
2.2.7.1. Hình ảnh PĐMN trước điều trị CTNM trên phim chụp CHT và
CMSHXN ………………………………………………………………………………………….. 50
2.2.7.2. Hình ảnh PĐMN sau điều trị CTNM trên phim chụp CHT và
CMSHXN ………………………………………………………………………………………….. 50
2.2.8. Đánh giá kết quả trên phim chụp CHT và CMSHXN …………………………. 51
2.2.8.1. Các bước đánh giá chẩn đoán PĐMN trước điều trị CTNM ………….. 51
2.2.8.2. Các bước đánh giá PĐMN sau điều trị CTNM ……………………………. 52
2.2.9. Các biến số nghiên cứu …………………………………………………………………… 54
2.2.9.1. Các biến số cho nghiên cứu mục tiêu 1 ………………………………………. 54
2.2.9.2. Các biến số cho nghiên cứu mục tiêu 2 ………………………………………. 55
2.3. THU THẬP, XỬ LÝ VÀ PHÂN TÍCH SỐ LIỆU ………………………………… 57
2.3.1. Thu thập số liệu …………………………………………………………………………….. 57
2.3.2. Xử lý và phân tích số liệu ……………………………………………………………….. 57
CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU …………………………………………………… 59
3.1. NGHIÊN CỨU XÁC ĐỊNH GIÁ TRỊ CHT1.5 TESLA CÓ TIÊM
THUỐC ĐỐI QUANG TRONG CHẨN ĐOÁN PĐMN …………………………….. 59
3.1.1. Đặc điểm bệnh nhân nghiên cứu ……………………………………………………… 59
3.1.1.1. Đặc điểm bệnh nhân theo tuổi và giới ………………………………………… 59
3.1.1.2. Dấu hiệu khởi phát và biểu hiện lâm sàng …………………………………… 60
3.1.2. Đánh giá khả năng phát hiện PĐMN trên CHT1.5Tesla so sánh với
CMSHXN ……………………………………………………………………………………………… 61
3.1.3. Đánh giá đặc điểm PĐMN trên CHT1.5Tesla và CMSHXN ………………. 64
3.2. NGHIÊN CỨU XÁC ĐỊNH GIÁ TRỊ CHT 1.5 TESLA CÓ TIÊM
THUỐC ĐỐI QUANG Ở BỆNH NHÂN PĐMN SAU CTNM ……………………. 74
3.2.1. Đặc điểm bệnh nhân nghiên cứu ……………………………………………………… 74
3.2.1.1. Phân bố bệnh nhân theo tuổi và giới ………………………………………….. 75
3.2.1.2. Phân bố biêu hiện lâm sàng ………………………………………………………. 76
3.2.2. Xác định giá trị CHT 1.5Tesla trong đánh giá tình trạng và mức độ tái
thông PĐMN sau CTNM so sánh với CMSHXN ……………………………………….. 77
3.2.3. Xác định giá trị CHT 1.5Tesla trong đánh giá kích thước ổ tồn dư PĐMN
sau điều trị CTNM so sánh với CMSHXN ………………………………………………… 82
3.2.4. Đánh giá tình trạng động mạch mang, tình trạng nhiễu ảnh và VXKL trên
CHT1.5Tesla so sánh với CMSHXN ………………………………………………………… 85
3.2.5. Đánh giá nhu mô não, não thất và hiệu ứng khối với PĐMN sau điều trị
CTNM trên CHT1.5Tesla ………………………………………………………………………… 92
CHƯƠNG 4. BÀN LUẬN …………………………………………………………………………. 95
4.1. NGHIÊN CỨU XÁC ĐỊNH GIÁ TRỊ CHT 1.5 TESLA CÓ TIÊM
THUỐC ĐỐI QUANG TRONG CHẨN ĐOÁN PĐMN …………………………….. 95
4.1.1. Đặc điểm bệnh nhân nghiên cứu ……………………………………………………… 95
4.1.1.1. Đặc điểm bệnh nhân theo tuổi và giới, số lượng PĐMN ………………. 95
4.1.1.2. Biểu hiện triệu chứng lâm sàng …………………………………………………. 96
4.1.2. Đánh giá khả năng phát hiện PĐMN trên CHT1.5Tesla so sánh với
CMSHXN ……………………………………………………………………………………………… 97
4.1.2.1. Đánh giá khả năng phát hiện PĐMN trên CHT ……………………………. 97
4.1.2.2. Đánh giá khả năng phát hiện PĐMN theo kích thước trên CHT…… 101
4.1.2.3. Đánh giá khả năng phát hiện PĐMN có KT ≤ 3mm trên CHT … 103
4.1.3. Đánh giá đặc điểm PĐMN trên CHT1.5Tesla và CMSHXN …………….. 104
4.1.3.1. Đánh giá khả năng phát hiện PĐMN theo vị trí trên CHT …………… 104
4.1.3.2. Đánh giá kích thước trung bình PĐMN trên CHT ……………………… 105
4.1.3.3. Đánh giá tỷ lệ túi/cổ (RSN) và kích thước cổ PĐMN trên CHT …… 106
4.1.3.4. Đánh giá hình thái PĐMN trên CHT ………………………………………… 107
4.1.3.5. Đánh giá nhánh mạch xuất phát từ PĐMN trên CHT …………………. 109
4.1.3.6. Đánh giá tình trạng và mức độ co thắt động mạch mang trên CHT . 110
4.1.3.7. Đánh giá tình trạng thiểu sản hoặc bất sản trên CHT ………………….. 111
4.1.3.8. Đánh giá phân bố phương pháp điều trị PĐMN …………………………. 113
4.2. NGHIÊN CỨU XÁC ĐỊNH GIÁ TRỊ CHT 1.5 TESLA CÓ TIÊM
THUỐC ĐỐI QUANG Ở BỆNH NHÂN PĐMN SAU CTNM ………………….. 114
4.2.1. Đặc điểm bệnh nhân nghiên cứu ……………………………………………………. 115
4.2.1.1. Phân bố bệnh nhân theo tuổi và giới ………………………………………… 115
4.2.1.2. Phân bố bệnh nhân theo biểu hiện lâm sàng ………………………………. 115
4.2.2. Xác định giá trị CHT 1.5Tesla trong đánh giá tình trạng và mức độ tái
thông PĐMN sau CTNM so sánh với CMSHXN ……………………………………… 116
4.2.3. Xác định giá trị CHT 1.5Tesla trong đánh giá kích thước ổ tồn dư PĐMN
sau điều trị CTNM so sánh với CMSHXN ………………………………………………. 124
4.2.4. Đánh giá tình trạng động mạch mang, tình trạng nhiễu ảnh và VXKL trên
CHT1.5Tesla so sánh với CMSHXN ………………………………………………………. 126
4.2.5. Đánh giá nhu mô não, não thất và hiệu ứng khối với PĐMN sau điều trị
CTNM trên CHT1.5Tesla ………………………………………………………………………. 131
4.2.5.1. Đánh giá tổn thương nhu mô não trên CHT ………………………………. 131
4.2.5.2. Đánh giá tình trạng não thất hiện tại trên CHT ………………………….. 132
4.2.5.3. Đánh giá tình trạng hiệu ứng khối hiện tại do PĐMN …………………. 132
KẾT LUẬN ……………………………………………………………………………………………. 133
KIẾN NGHỊ …………………………………………………………………………………………… 13