Nghiên cứu giá trị của CA 125 trong chẩn đoán giai đoạn và theo dõi điều trị bệnh ung thư biểu mô buồng trứng

Hiện nay ung thư là một trong những nguyên nhân chính gây tử vong ở phụ nữ. Ung thư buồng trứng (UTBT) là một trong các bệnh ác tính pho biến trong các ung thư phụ khoa, là nguyên nhân gây tử vong đứng hàng thứ 4 trong các bệnh ung thư [1]. Ung thư biểu mô buồng trứng (UTBMBT) chiếm 80-90% trong các typ ung thư buồng trứng [136].

Ớ Việt Nam UTBMBT đứng hàng thứ 3 trong các loại ung thư sinh dục ở phụ nữ, sau ung thư vú và ung thư cổ tử cung. Theo nghiên cứu của Đinh Thế Mỹ, tỉ lệ mắc UTBT chiếm 25% trong tổng số các khối u buồng trứng nói chung [20].

Tại Hoa Kỳ, mỗi năm phát hiện thêm 22.000 bệnh nhân UTBT mới và có khoảng 13.300 người chết vì UTBT. Số phụ nữ chết vì UTBT bằng số phụ nữ tử vong do ung thư cổ tử cung và ung thư niêm mạc tử cung cộng lại [56], [64], [175].

Hiện có nhiều phương pháp để xác định độ ác tính, tiên lượng bệnh như typ mô bệnh học, hóa mô miễn dịch, giai đoạn lâm sàng… [33], [37], [147] song những tiêu chí trên không cho phép sàng lọc cũng như đánh giá kết quả điều trị bệnh. CA 125 được coi là một trong những chất CĐUT buồng trứng được sử dụng trong sàng lọc và chan đoán UTBT. Bình thường nồng độ CA 125 trong máu có giá trị <35 U/ml. CA 125/máu tăng trong 85% các trường hợp UTBMBT giai đoạn muộn [67], [71], [86].

Định lượng chất CĐUT CA 125 đã được dùng để chẩn đoán, phát hiện sớm tái phát bệnh UTBT và giúp cho người thầy thuốc quyết định thay đổi phác đồ điều trị, dùng bao nhiêu đợt hoá chất, là tiêu chuẩn đánh giá khỏi bệnh mà không cần phẫu thuật “second – look” [105], [124].

Phẫu thuật là ưu tiên hàng đầu trong điều trị UTBT. Phẫu thuật bao gồm cắt tử cung toàn bộ, cắt buồng trứng 2 bên và cắt mạc nối lớn. Trong khi tiến hành phẫu thuật nên cố gắng lấy hết cả các nhân có kích thước > 1cm [124], [139].

Với sự tiến bộ của công nghiệp dược hoá liệu pháp, điều trị ung thư buồng trứng đã mang lại nhiều kết quả khả quan [144], [156], [165]. Nhiều phác đồ điều trị ung thư biểu mô buồng trứng đã được sử dụng trên lâm sàng tại Việt Nam như Cisplalin + cyclophosphamide; Cacboplatin + Cyclophotphamide; Paclitaxel + Cacboplatin; Docetaxel + Cacboplatin đã mang lại kết quả đáng khích lệ. Phẫu thuật “second – look” có thể được sử dụng sau khi đã hoàn thiện các chu kì điều trị hoá chất để xác định kết quả điều trị. Tuy nhiên đây là phẫu thuật chưa được chỉ định rộng rãi và tâm lí người bệnh cũng ngại mổ thêm một lần nữa [176].

Ớ nước ta, chưa có nghiên cứu riêng biệt nào về giá trị của CA125 trong chan đoán và theo dõi kết quả điều trị UTBMBT mà chỉ có một số ít nghiên cứu trong đó có mô tả nồng độ CA125 trong UTBT [3], [7], [18], [21], [10], [24]. Với những lý do trên, đề tài “Nghiên cứu giá trị của CA 125 trong chẩn đoán giai đoạn và theo dõi điều trị bệnh ung thư biểu mô buồng trứng” được thực hiện nhằm các mục tiêu sau:

1. Xác định giá trị chẩn đoán giai đoạn của CA 125 trong ung thư biểu mô buồng trứng.

2. Đánh giá vai trò của CA 125 trong theo dõi điều trị ung thư biểu mô buồng trứng.

MỤC LỤC

Lời cam đoan i

Mục lục ii

Các chữ viết tắt vi

Danh mục bảng vii

Danh mục biểu đồ ix

ĐẶT VẤN ĐỀ 1

Chương 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU 3

1.1. SƠ LƯỢC VỀ DỊCH TỄ UNG THƯ BUỒNG TRỨNG 3

1.1.1. Trên thế giới 3

1.1.2. Ở Việt Nam 4

1.2. TỶ LỆ CÁC U BUỒNG TRỨNG 4

1.3. SINH BỆNH HỌC UNG THƯ VÀ BUỒNG TRỨNG 6

1.3.1. Sinh bệnh học ung thư 6

1.3.2. Sinh bệnh học ung thư buồng trứng 12

1.4. KHÁNG NGUYÊN UNG THƯ 13

1.4.1. Bằng chứng về các phản ứng miễn dịch với khối u 13

1.4.2. Các loại kháng nguyên ung thư 13

1.5. ĐẶC ĐIỂM VÀ ỨNG DỤNG MỘT CỦA MỘT SỐ

CHỈ ĐIỂM UNG THƯ 14

1.5.1. Một số chất CĐUT 14

1.5.2. Ứng dụng của các CĐUT trong lâm sàng 17

1.5.3. Sử dụng xét nghiệm CĐUT trong lâm sàng 19

1.6. KHÁNG NGUYÊN LIÊN QUAN U BUỒNG TRỨNG

VÀ CA 125 23

1.6.1. hCG (Human Chorionic gonadotropin) 23 

1.6.2. Kallikrein 24

1.6.3. Một số chỉ điểm mới 24

1.6.4. Các Carbonhydrate Antigen 24

1.6.5 Giá trị của CA 125 trong chẩn đoán và theo dõi điều trị UTBT 24

1.7. PHÂN LOẠI UNG THƯ BUỒNG TRỨNG 29

1.7.1. Phân loại mô bệnh học 29

1.7.2. Phân loại giai đoạn lâm sàng Figo 30

1.8. CÁC PHƯƠNG PHÁP ĐIỀU TRỊ UNG THƯ BUỒNG TRỨNG ..31

1.8.1. Phẫu thuật 31

1.8.2. Hoá trị liệu 32

1.8.3. Xạ trị 33

1.8.4. Điều trị trúng đích phân tử 33

1.8.5. Liệu pháp miễn dịch 34

Chương 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 35

2.1. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU 35

2.1.1. Tiêu chuẩn lựa chọn bệnh nhân 35

2.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ 35

2.2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 36

2.2.1. Thiết kế nghiên cứu 36

2.2.2. Cỡ mẫu và chọn mẫu nghiên cứu 36

2.2.3. Các kỹ thuật thu thập thông tin 36

2.2.4. Quy trình tiến hành trên bệnh nhân ung thư biểu mô buồng trứng. 37

2.2.5. Các biến số nghiên cứu 39

2.2.6. Phân tích số liệu 42

2.2.7. Thời gian và địa điểm nghiên cứu 43

2.2.8. Hạn chế sai số 43

2.2.9. Đạo đức nghiên cứu 43

Chương 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 45

3.1. MỘT SỐ ĐẶC TRƯNG CƠ BẢN CỦA ĐỐI TƯỢNG

NGHIÊN CỨU 45

3.1.1. Các đặc điểm về nhân khẩu học 45

3.1.2. Phân bố bệnh nhân theo tiền sử sinh sản 46

3.1.3. Phân bố bệnh nhân theo triệu chứng lâm sàng 48

3.1.4. Phân bố bệnh nhân theo giai đoạn lâm sàng 50

3.1.5. Phân bố theo typ mô bệnh học 50

3.2. GIÁ TRỊ CHẨN ĐOÁN CỦA CA 125 TRONG UNG THƯ

BIỂU MÔ BUỒNG TRỨNG TRƯỚC PHẪU THUẬT 51

3.3. GIÁ TRỊ CỦA CA 125 TRONG THEO DÕI ĐIỀU TRỊ

UNG THƯ BIỂU MÔ BUỒNG TRỨNG 58

3.3.1. Phương pháp điều trị phẫu thuật 58

3.3.2. Phương pháp điều trị hoá chất 59

3.3.3. Theo dõi giá trị CA125 sau mỗi đợt điều trị hoá chất 61

3.3.4. Sự thay đổi giá trị CA 125 theo công thức điều trị hoá chất 65

3.3.5. Kết quả điều trị trên lâm sàng 68

Chương 4: BÀN LUẬN 74

4.1. MỘT SỐ ĐẶC TRƯNG CƠ BẢN CỦA ĐỐI TƯỢNG

NGHIÊN CỨU 74

4.1.1. Đặc điểm nhân khẩu học của nhóm bệnh nhân nghiên cứu 74

4.1.2. Tiền sử sản khoa 76

4.1.3. Triệu chứng lâm sàng 77

4.2. GIÁ TRỊ CHẨN ĐOÁN CỦA CA125 TRONG UNG THƯ BIỂU MÔ BUỒNG TRỨNG 82

4.2.1. Giá trị của CA 125 và ung thư buồng trứng 82

4.2.2. Nồng độ CA 125 và giai đoạn bệnh 91

4.2.3. Nồng độ CA 125 và typ mô bệnh học của ung thư buồng trứng ….94

4.2.4. Nồng độ CA 125 và kích thước khối u 95

4.2.5. Nồng độ CA 125 với u buồng trứng một bên và hai bên 96

4.3. VAI TRÒ CỦA CA125 TRONG THEO DÕI KẾT QUẢ ĐIỀU TRỊ

UNG THƯ BIỂU MÔ BUỒNG TRỨNG 96

4.3.1. Theo dõi nồng độ CA125 sau những đợt điều trị hoá chất 97

4.3.2. Tái phát và di căn 103

KẾT LUẬN 104

KIẾN NGHỊ 105

DANH MỤC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC