Nghiên cứu giá trị của phương pháp điện quang can thiệp trong điều trị thông động mạch cảnh – xoang hang trực tiếp

Thông động mạch cảnh – xoang hang trực tiếp còn được gọi là thông động mạch cảnh – xoang hang (ĐMC-XH) là một bệnh lý khá thường gặp ở các nước đang phát triển, nơi có nhiều tai nạn giao thông với tốc độ thấp. Số lượng bệnh nhân trong các báo cáo ở các nước đang phát triển lớn han rất nhiều so với các báo cáo ở các nước phát triển. Bệnh gây ra các triệu chứng kinh điển như ù tai, lồi mắt, cưang tụ kết mạc, ảnh hưởng nghiêm trọng tới cuộc sống của người bệnh, đòi hỏi biện pháp điều trị triệt để, an toàn.

Nút mạch bằng phưang pháp điện quang can thiệp đã được áp dụng trên thế giới từ những năm 1970 trong điều trị thông ĐMC-XH nhưng mới được phát triển ở Việt nam từ đầu thế kỷ 21. Thực tế này đòi hỏi có những nghiên cứu đánh giá hiệu quả của phương pháp, rát kinh nghiệm để triển khai rộng rãi han phưang pháp nút mạch điện quang can thiệp ở Việt nam.

Mục tiêu nghiên cứu :

Các phương pháp điều trị cũ như thắt động mạch cảnh, thả miếng cơ tự thân… bộc lộ nhiều nhược điểm như: tính may rủi của cuộc phẫu thuật cao, có khả năng gây các biến chứng thần kinh thậm chí tử vong…, tỷ lệ thành công hạn chế.

Ớ Việt Nam, trước năm 1999, phương pháp điều trị duy nhất đối với các thông ĐMC-XH lưu lượng lớn là phẫu thuật. Các phưang pháp phẫu thuật này cũng gặp phải những biến chứng do hạn chế của bản thân phương pháp.

Từ tháng 11 năm 1999, các kỹ thuật nút mạch qua đường điện quang can thiệp đã được triển khai ở khoa Xquang bệnh viện Bạch mai để điều trị thông ĐMC-XH. Các kết quả ban đầu tỏ ra đầy khích 

lệ: tỷ lệ thành công cao, không có biến chứng nạng, loại trừ yếu tố may rủi trong thủ thuật…

Kỹ thuật này được phát triển nhanh chóng ờ bệnh viện Bạch mai, hiện nay đã được áp dụng ờ một số bệnh viện lớn có can thiệp mạch máu: trường Đại học Y Dược thành phố Hồ Chí Minh, bệnh viện Trang ương Quán đội 108, bệnh viện 115, bệnh viện Pháp – Việt Hà nội… Ngoài vặt liệu là bóng tách rời, vòng cuộn kim loại đã được đưa vào sử dụng.

Việc tìm hiểu giá trị của phương pháp này là một nhu cầu cần thiết, vì vậy để tài này được thực hiện với mục tiêu:

1. Đánh giá giá trị cửa phương pháp điện quang can thiệp trong điều trị thõng động mạch cảnh – xoang hang trực tiếp.

2. Để xuất chí định kỹ thuật điều trị nôi mạch đối với các thể thõng động mạch cảnh – xoang hang trực tiếp.

Đóng góp của luận án: Đáy là công trình đầu tiên nghiên cứu một cách hệ thống trên số lượng lớn bệnh nhãn thông ĐMC-XH:

1. Đóng góp trong CĐHA: Phát triển kỹ thuật điện quang thần kinh can thiệp.

2. Đóng góp trong điêu trị: Góp phần thay đổi hoàn toàn tiên lượng và phương pháp điểu trị thông ĐMC-XH.

Bố cục luận án :

Luận án gồm 104 trang: Đạt vấn để 2 trang, Chương 1: Tổng quan 38 trang; Chương 2: Đối tượng và phưang pháp nghiên cứu 15 trang; Chưang 3: Kết quả nghiên cứu 19 trang; Chương 4: Bàn luận 27 trang. Kết luận: 2 trang, Kiến nghị: 1 trang. Luận án gồm 26 bảng; 30 hình; 3 biểu đồ, 101 tài liệu tham khảo (Tiếng Việt 5; Tiếng Anh 89; Tiếng Pháp 7). 

MỤC LỤC

Lời cảm ơn i

Lời cam đoan iii

Mục lục iv

Chữ viết tắt vii

Danh mục các bảng viii

Danh mục các biểu đồ ix

Danh mục các hình x

ĐẶT VẤN ĐỂ 1

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU 3

1.1. Giải phẫu phức hợp xoang hang và động mạch cảnh vùng xoang hang .3

1.1.1. Phôi thai xoang tĩnh mạch hang 3

1.1.1.1. Sự phát triển của khoang cạnh yên 3

1.1.1.2. Nhìn chung về sự phát triển hình thái xoang hang 7

1.1.2. Giải phẫu XTMH ở người trưởng thành 7

1.1.2.1. Giới hạn xoang tĩnh mạch hang: 7

1.1.2.2. Giải phẫu động mạch cảnh trong đoạn xoang hang: 10

1.1.3. Các nhánh liên quan và vòng nối của xoang hang 13

1.1.3.1. Các tĩnh mạch dẫn máu về XTMH 14

1.1.3.2. Các tĩnh mạch dẫn máu khỏi xoang hang 14

1.1.4. ứng dụng giải phẫu trong lâm sàng: Các đường vào xoang hang để can thiệp nội mạch 15

1.1.4.1. Nút mạch qua đường vào động mạch 16

1.1.4.2. Nút mạch qua đường tĩnh mạch 16

1.2. Thay đổi giải phẫu và huyết động khi có thông động mạch cảnh – xoang hang trực tiếp 18

1.3. Chẩn đoán thông động mạch cảnh – xoang hang 20

1.3.1. Triệu chứng lâm sàng 20

1.3.1.1. Dấu hiệu cơ năng: 20

1.3.1.2. Dấu hiệu thực thể: 21

1.3.2. Các thăm dò hình thái và huyết động chẩn đoán 22

1.3.2.1. Siêu âm Doppler 22

1.3.2.2. Chụp cắt lớp vi tính hoặc chụp cộng hưởng từ 25 1.3.2.3. Chụp mạch chọn lọc theo phương pháp Seldinger 28

1.3.3. Chẩn đoán phân biệt 31

1.4. Điều tri thông động mạch cảnh – xoang hang 32

1.4.1. Lich sử các phương pháp điều tri thông ĐMC-XH 32

1.4.1.1. Các phương pháp ngoại khoa 33

1.4.1.2. Các phương pháp nút mạch 35

1.4.2. Các phương pháp nút mạch hiện nay 38

1.4.2.1. Nút mạch bằng bóng tách rời 38

1.4.2.2. Nút mạch bằng cuộn kim loại (coil) 38

1.4.2.3. Nút bằng các vật liệu khác 39

1.4.2.4. Kết quả và biến chứng 39

CHƯƠNG 2: ĐOI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN cúu 41

2.1. Đối tượng nghiên cứu 41

2.1.1. Tiêu chuẩn lựa chọn 41

2.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ 41

2.1.3. Cỡ mẫu 42

2.2. Phương pháp nghiên cứu 42

2.2.1. Nghiên cứu mô tả về mẫu 42

2.2.2. Qui trình kĩ thuật nút thông động mạch cảnh – xoang hang 45

2.2.2.1. Chuẩn bi bệnh nhân 45

2.2.2.2. Chuẩn bi dụng cụ để nút mạch 46

2.2.2.3. Vật liêu nút ‘. 47

2.2.2.4. Các thì thủ thuật nút thông ĐMC-XH trực tiếp 49

2.2.2.5. Đánh giá kết quả 52

2.2.2.6. Theo dõi sau nút mạch 52

2.2.3. Đánh giá kết quả trong thủ thuật 53

2.2.3.1. Đánh giá kết quả thủ thuật nút mạch 53

2.2.3.2. Theo dõi biến chứng 54

2.2.3.3. Một số’ đặc điểm cần theo dõi 55

2.2.4. Xử lý số liệu 55

CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ 56

3.1. Một số đặc điểm của mẫu nghiên cứu 56

3.2. Kết quả điều tri và biến chứng 64

3.3. Kĩ thuật và vật liệu nút mạch 69

CHƯƠNG 4 : BÀN LUẬN 75

4.1. Nhận xét chung về mẫu nghiên cứu 75

4.1.1. Số lượng bênh nhân 75

4.1.2. Các dấu hiệu lâm sàng 78

4.1.3. Tổn thương trên phim chụp mạch 79

4.2. Kết quả của điều tri bằng phương pháp điện quang can thiệp 82

4.2.1. Kết quả điều tri 82

4.2.1.1. Tác dụng điều tri trên mắt 83

4.2.1.2. Tác dụng điều tri trên huyết động và biểu hiện thần kinh 85

4.2.2. Biến chứng 87

4.2.2.1. Tái phát 87

4.2.2.2. Huyết khối tĩnh mạch xoang hang 89

4.2.2.3. Biến chứng thần kinh 90

4.2.3. Kĩ thuật và vật liệu sử dụng 91

4.2.3.1. Nhận xét chung về kĩ thuật 91

4.2.3.2. Đặc điểm của phương pháp nút với vật liệu là bóng 92

4.2.3.3. Đặc điểm của phương pháp nút với vật liệu là cuộn kim loại 93

4.2.3.4. Đặc điểm của phương pháp nút với vật liệu là hạt nhựa (spheres, particles) và keo sinh học 93

4.2.3.5. Thành công và biến chứng liên quan đến kĩ thuật 94

4.3. Lựa chọn kỹ thuật nút mạch 95

4.3.1. Liên quan giữa lưu lượng và phương pháp nút mạch 95

4.3.2. Liên quan giữa mức độ dãn xoang hang và phương pháp nút mạch..96

4.3.3. Trường hợp phải nút hoàn toàn động mạch cảnh trong 97

4.3.4. Điều tri tổn thương phối hợp 98

4.3.5. Những trường hợp đặc biệt 99

KẾT LUẬN 102

KIẾN NGHỊ 104

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN cúu CỦA TÁC GIẢ có LIÊN

QUAN ĐẾN LUẬN ÁN ĐÃ ĐƯỢC CÔNG Bố TÀI LIỆU THAM KHẢO TÓM TẮT BỆNH ÁN DANH SÁCH BỆNH NHÂN