Nghiên cứu giá trị của siêu âm, chụp cắt lớp vi tính trong chẩn đoán và tiên lượng viêm tụy cấp

by

Nghiên cứu giá trị của siêu âm, chụp cắt lớp vi tính trong chẩn đoán và tiên lượng viêm tụy cấp

Viêm tụy cấp (VTC) là tình trạng viêm cấp tính nhu mô tụy với việc giải phóng ồ ạt các men tụy tự đông phá hủy tuyến tụy. Viêm tụy thực chất không phải là tụy viêm tấy đỏ, mà là phù, hoại tử, chảy máu do nhiều nguyên nhân, còn viêm là hậu quả của các tình trạng trên [21], [25], [91].

VTC là bệnh lý cấp tính trong ổ bụng thường gặp. Bệnh diễn biến âm thầm, có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm và tỷ lệ tử vong cao. Vì vậy cần rất thận trọng trong chẩn đoán, theo dõi và điều trị [18], [29].

Đây là bệnh lý khá phổ biến, hàng năm theo ước tính của Tổ chức Y tế thế giới tần suất mắc bệnh khoảng 25-50 trường hợp/100000 dân, tại bệnh viện Hữu nghị Việt Đức Hà Nôi, trong 3 năm 1991-1993 đã có 288 trường hợp VTC [26], tại khoa tiêu hoá bệnh viện Bạch Mai trong 2 năm 2001-2002 đã có 292 trường hợp VTC chiếm khoảng 7.3% tổng số bệnh nhân nằm điều trị tại khoa Tiêu hóa [14].

Trước đây VTC được chia thành ba thể: thể phù, thể hoại tử và thể chảy máu. Tháng 9/2002 hôi nghị quốc tế tại Atlanta đã thống nhất phân loại thành 2 thể: VTC thể phù nề (thể nhẹ) và VTC thể hoại tử chảy máu (thể nặng) [123], [128]. Giữa hai thể trên có những thể trung gian, thường không có sự song hành giữa biểu hiện lâm sàng, biến đổi sinh hóa và các tổn thương quan trọng trên hình ảnh. Thể nhẹ đáp ứng tốt với điều trị nôi khoa, thể nặng với mức đô hoại tử khác nhau, có thể có diễn biến xấu dẫn tới nhiễm trùng, suy giảm tuần hoàn hô hấp, suy giảm nhiều tạng và nhiều chức năng sinh tồn với tỷ lệ tử vong cao.

Trước đây việc chẩn đoán hình ảnh tụy tạng chỉ là gián tiếp như xem hình cản quang dạ dày, tá tràng hay chụp mạch máu để thấy các mạch máu quanh tụy. Ngày nay có nhiều phương pháp chẩn đoán hình ảnh để nhìn trực tiếp hình ảnh tụy như siêu âm, chụp cắt lớp vi tính, chụp công hưởng từ… 

Siêu âm là kỹ thuật đơn giản rẻ tiền, có thể thực hiên ở tất cả các trung tâm y tế, thăm khám nhiều lần, có thể phát hiên được những tổn thương tại tụy và ngoài tụy, theo dõi sự tiến triển của bênh, nhưng cũng có hạn chế’ thực hiên trong hoàn cảnh cấp cứu do bụng chướng hơi, bênh nhân to béo, không đánh giá được chính xác mức đô tổn thương [10], [13]. Trong khi đó chụp CLVT ngày nay là kỹ thuật cơ bản để chẩn đoán VTC, giải quyết được những nhược điểm của siêu âm. Vấn đề chính của VTC là chẩn đoán đúng thể bênh, đánh giá chính xác mức đô tổn thương, SA và chụp CLVT có thể đáp ứng được yêu cầu này góp phần tiên lượng và quyết định phương pháp điều trị [39], [46], [49].

Ở Việt Nam VTC được biết đến ngay từ những năm 1945 nhờ những nghiên cứu của Tôn Thất Tùng [31] về bênh lý sỏi mật và phù tụy do giun chui lên đường mật. Hiên nay, cũng có vài nghiên cứu hình ảnh về VTC nhưng chưa có công trình nào nghiên cứu có hê thống về vai trò của SA và chụp CLVT trong chẩn đoán VTC. Chính vì vậy chúng tôi thực hiên đề tài: “Nghiên cứu giá trị của siêu âm, chụp cắt lớp vi tính trong chẩn đoán và tiên lượng viêm tụy cấp”.

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là:

1. Phân tích đặc điểm hình ảnh của siêu âm, chụp cắt lớp vi tính trong viêm tụy cấp.

2. Đánh giá giá trị của siêu âm, chụp cắt lớp vi tính trong chẩn đoán

và tiên lượng viêm tụy cấp.

Mục Lục
Lời cam đoan Mục lục Các chữ viết tắt Danh mục bảng Danh mục biểu đổ Danh mục hình ảnh
§ẶT VẤN ĐỂ 1
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN 3
1.1. Giải phẫu tụy áp dụng trong chẩn đoán hình ảnh 3
1.1.1. Hình thể ngoài 3
1.1.2. Hình ảnh tổ chức học của tụy 6
1.1.3. Giải phẫu khoang sau phúc mạc 7
1.2. Nguyên nhân của viêm tụy cấp 8
1.2.1. Viêm tụy cấp do nguyên nhân cơ học 8
1.2.2. Viêm tụy cấp do rượu 9
1.2.3. Các nguyên nhân khác 9
1.3. Giải phẫu bệnh lý của viêm tụy cấp 10
1.3.1. Viêm tụy cấp thể phù 10
1.3.2. Viêm tụy cấp thể hoại tử chảy máu 10
1.4. Sinh lý bệnh 11
1.5. Triêụ chứng lâm sàng 11
1.5.1. Triệu chứng cơ năng 11
1.5.2. Triệu chứng toàn thân 12
1.5.3. Triệu chứng thực thể 12
1.6. Xết nghiệm sinh hoá huyết học. 13
1.6.1. Amylase 13
1.6.2. Lipase 13
1.6.3. Các xét nghiệm thông thường khác 14
1.7. Các phương pháp chẩn đoán hình ảnh viêm tụy cấp 14
1.7.1. Siêu âm 14
1.7.2. Chụp cắt lớp vi tính 21
1.7.3. Chụp công hưởng từ 28
1.7.4. Chụp ống tụy 29
1.7.5. Chụp tụy qua da 30
1.7.6. Các thăm khám khác 30
1.8. Biến chứng viêm tụy cấp 31
1.8.1. Ổ dịch khu trú 31
1.8.2. Apxe tụy 31
1.8.3. Nang giả tụy 31
1.8.4. Thủng hoặc hoại tử ống tiêu hoá 32
1.8.5. Biến chứng mạch máu 32
1.9. Sơ lược về lịch sử nghiên cứu bệnh lý viêm tụy cấp 33
1.9.1. Trên thế giới 33
1.9.2. Tình hình nghiên cứu ở Việt Nam 35
CHƯƠNG 2: §ốl TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN cứu 38
2.1. Đối tượng nghiên cứu 38
2.1.1. Tiêu chuẩn chọn bệnh nhân 38
2.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ khỏi nhóm nghiên cứu 38
2.2. Địa điểm nghiên cứu 38
2.3. Phương pháp nghiên cứu 38
2.3.1. Thiết kế nghiên cứu 38
2.3.2. Phương pháp chọn mẫu 39
2.4. Vật liệu nghiên cứu 40
2.5. Nội dung thông tin và chỉ tiêu nghiên cứu 40
2.5.1. Các thông tin chung 40
2.5.2. Đặc điểm lâm sàng 40
2.5.3. Đặc điểm hình ảnh siêu âm 40
2.5.4. Đặc điểm hình ảnh chụp cắt lớp vi tính. 41
2.6. Các kỹ thuật và công cụ thu thập thông tin 44
2.7. Thời gian nghiên cứu 45
2.8. Thực hiện việc thu thập thông tin 45
2.9. Phân tích và sử lý số liệu 45
2.10. Sai số và cách khắc phục 47
2.11. Đạo đức nghiên cứu 47
CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ NGHIÊN cứu 49
3.1. Đặc điểm đối tượng nghiên cứu 49
3.1.1. Tuổi của đối tượng nghiên cứu 49
3.1.2. Giới của đối tượng nghiên cứu 50
3.1.3. Nghề nghiệp của đối tượng nghiên cứu 50
3.1.4. Liên quan tuổi và giới của bệnh nhân viêm tụy cấp 51
3.2. Triệu chứng lâm sàng 52
3.2.1. Triệu chứng cơ năng 52
3.2.2. Triệu chứng thực thể 53
3.3. Liên quan số ngày nằm viện và mức độ tổn thương VTC 54
3.4. Tỷ lệ phẫu thuật và không phẫu thuật 55
3.5. Đặc điểm hình ảnh của siêu âm và chụp cắt lớp trong viêm 55
tụy cấp
3.5.1. Phát hiên nguyên nhân cơ học VTC trên siêu âm và chụp 55
CLVT ‘
3.5.2. Tình trạng ống tụy 57
3.5.3. Kích thước tụy 58
3.5.4. Cấu trúc âm của tụy 58
3.5.5. Dịch trong ổ bụng 59
3.5.6. Dòng chảy ngoài tụy 60
3.5.7. Tràn dịch màng phổi 61
3.5.8. Thể bênh viêm tụy cấp trên hình ảnh chụp CLVT 62
3.5.9. Mối liên quan kích thước tụy và thể bênh VTC trên hình 63
ảnh chụp CLVT
3.5.10. Mối liên quan giữa thể bênh và bờ tụy 64
3.5.11. Nhu mô tụy trước khi tiêm thuốc 64
3.5.12. Nhu mô tụy sau khi tiêm thuốc cản quang 65
3.5.13. Dấu hiệu ngoài nhu mô tụy 66
3.6. Đánh giá mức độ tổn thương trên chụp CLVT 67
3.6.1. Tổn thương theo phân loại của Balthazar 67
3.6.2. Mức đô hoại tử nhu mô 68
3.6.3. Chỉ số trầm trọng của bệnh theo tổn thương trên chụp 69
CLVT
3.7. Giá trị của siêu âm và chụp CLVT trong chẩn đoán đối với 70
nhóm phẫu thuật
3.7.1. Thể bệnh trên hình ảnh chụp CLVT đối chiếu với phẫu 70
thuật
3.7.2. Chẩn đoán nguyên nhân sỏi túi mật trên chụp CLVT đối 70
chiếu với phẫu thuật
3.7.3. Chẩn đoán nguyên nhân sỏi túi mật trên siêu âm đối 71
chiếu với phẫu thuật
3.7.4. Chẩn đoán nguyên nhân sỏi OMC trên chụp CLVT đối 71
chiếu với phẫu thuật
3.7.5. Chẩn đoán nguyên nhân sỏi OMC trên siêu âm đối 72
chiếu với phẫu thuật
3.7.6. Chỉ định phẫu thuật trong nhóm nghiên cứu 72
3.8. So sánh sự phù hợp giữa hai phương pháp siêu âm và chụp CLVT 73
3.8.1. Khoang gan thận 73
3.8.2. Khoang lách thận 74
3.8.3. Dịch xung quanh tuỵ 74
CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN 75
4.1. Đặc điểm dịch tễ học nhóm nghiên cứu 75
4.1.1. Nhóm tuổi 75
4.1.2. Giới 75
4.1.3. Nghề nghiệp 76
4.2. Đặc điểm lâm sàng 76
4.3. Chẩn đoán nguyên nhân VTC 78
4.4. Đặc điểm hình ảnh của siêu âm, chụp CLVT trong VTC 81
4.4.1. Tình trạng ống tụy 81
4.4.2. Kích thư ớc tụy 81
4.4.3. Bờ tụy 83
4.4.4. Tình trạng khoang quanh tụy 83
4.4.5. Dịch tự do trong ổ bụng 84
4.4.6. Dòng chảy ngoài tụy 84
4.4.7. Tràn dịch màng phổi 86
4.4.8. Đánh giá thể bệnh 87
4.4.9. Đặc điểm nhu mô tụy trên siêu âm 88
4.4.10. Đặc điểm tỷ trọng nhu mô tụy trước khi tiêm thuốc cản 89
quang trên chụp CLVT
4.4.11. Đặc điểm ngấm thuốc cản quang của nhu mô tụy trên 89
chụp CLVT
4.4.12. Vấn đề hoại tử nhu mô tụy 90
4.4.13. Áp dụng cách phân loại của Balthazar 92
4.4.14. Áp dụng cách phân loại cải tiến của Balthazar 93
4.5. Chỉ định phẫu thuật 95
4.6. Số ngày nằm viện 97
4.7. Đánh giá sự phù hợp giữa hai phương pháp siêu âm và 98
chụp CLVT.
KẾT LUẬN 100
KIẾN NGHỊ 102
CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN cứu KHOA HỌC LIÊN QUAN TỚI LUẬN ÁN ĐÃ CÔNG Bố TÀI LIÊU THAM KHẢO DANH SÁCH BÊNH NHÂN
 

Thông tin này hy vọng sẽ gợi mở cho các bạn hướng tìm kiếm và nghiên cứu hữu ích

Leave a Comment