Nghiên cứu giá trị của test bộ ba (AFP, hCG, uE3) trong sàng lọc một số dị tật bẩm sinh của thai nhi tại Bệnh viện Phụ Sản Trung ương

Dị tật bẩm sinh là những bất thường của thai nhi khi thai còn nằm trong tử cung, cho dù những bất thường này có nguyên nhân do di truyền hay không di truyền đều dẫn tới bất thường của các cơ quan thai nhi và những ảnh hưởng này là vĩnh viễn. Trong quá trình hình thành và phát triển phôi thai chịu tác động của nhiều yếu tố có thể gây ra các DTBS. Tất cả các cặp vợ chồng bất kể ở lứa tuổi, chủng tộc, điều kiện sống khác nhau, đều có nguy cơ sinh con bị DTBS. Một số trường hợp thai nhi DTBS có thể chết ngay khi còn ở trong tử cung, một số chết ngay sau sinh, đa số chết trong năm đầu tiên của cuộc sống, số trẻ còn sống thường thiểu năng trí tuệ hoặc kém phát triển thể lực [3]. Nghiên cứu của Boy PA và cộng sự [35] (2005) tại bốn vùng của nước Anh cho thấy DTBS là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong chu sinh, chiếm 20% tổng số chết chu sinh và tử vong trẻ trong năm đầu tiên. Theo thống kê của Đinh Thị Phương Hòa [17] (2006) tỉ lệ chết sơ sinh do DTBS ở Việt Nam là 12,8%. Bởi vậy, hiện nay ở các nước trên thế giới nền y học chú trọng vào công tác phòng ngừa và phát hiện sớm bất thường thai nhi. Việc phát hiện sớm thai DTBS sẽ giúp thầy thuốc tư vấn cho thai phụ và gia đình chọn những phương pháp giải quyết thích hợp nhằm giảm nguy cơ tử vong, nguy cơ mắc bệnh của trẻ làm giảm gánh nặng cho gia đình và xã hội. Để giảm tỉ lệ chết sơ sinh và nâng cao chất lượng dân số cần phải cho ra đời những đứa trẻ hoàn thiện khỏe mạnh về thể chất và tinh thần. Đây cũng là một mục tiêu quan trọng trong chiến lược chăm sóc sức khỏe sinh sản của nghành y tế nhằm nâng cao chất lượng dân số.

Hiện nay, trên thế giới áp dụng nhiều phương pháp để sàng lọc trước sinh với mục đích phát hiện bất thường thai nhi ngay từ khi thai còn ở trong tử cung. Siêu âm là một biện pháp phát hiện dị tật hình thái thai nhi có hiệu quả cao. Gần đây, các xét nghiệm chất chỉ thị trong máu mẹ từ 15 – 20 tuần (test bộ ba gồm 3 chất AFP, hCG, uE3) có hiệu quả cao đặc biệt trong sàng lọc các DTBS nguyên nhân do bất thường NST [3].

Từ những năm 1980 trở đi ở một số nước trên thế giới đã ứng dụng test bộ ba (AFP, hCG, uE3) trong sàng lọc các bệnh lý di truyền và dị tật ống thần kinh [45] và cho đến nay đã có thêm xét nghiệm PAPP-A kết hợp với siêu âm quý đầu để phát hiện sớm DTBS nhất là hội chứng Down [12]. Nhiều nghiên cứu trên thế giới đã cho thấy để phát hiện sớm thai nhi bất thường nhiễm sắc thể và dị tật ống thần kinh, sử dụng test sàng lọc bộ ba là cần thiết và có hiệu quả [43]. Nếu thai phụ chỉ làm test bộ ba đơn thuần thì đã phát hiện 80% thai HC Down. Kết hợp test này với siêu âm đã phát hiện 98% dị tật ống thần kinh (DTÔTK) [12], [29]. Việc phối hợp siêu âm với test sàng lọc và xét nghiệm di truyền học giúp việc phát hiện sớm, chẩn đoán các DTBS ngày càng trở nên chính xác hơn.

Tại Việt Nam, một số trung tâm sản khoa lớn như: Bệnh viện Từ Dũ, Bệnh viện Hùng Vương sử dụng phần mềm T21(Gamma), Bệnh viện Phụ sản Trung ương hiện đang sử dụng phần mềm Prisca 4.02 phân tích kết quả test bộ ba (AFP, hCG, uE3) để tính nguy cơ trong sàng lọc các bệnh lý di truyền và DTÔTK trong vài năm gần đây. Bởi vậy, tôi thực hiện đề tài: “Nghiên cứu giá trị của test bộ ba (AFP, hCG, uE3) trong sàng lọc một số dị tật bẩm sinh của thai nhi tại Bệnh viện Phụ Sản Trung ương” với hai mục tiêu:

1. Xác định tỉ lệ test bộ ba (AFP, hCG, uE3) dương tính.

2. Xác định giá trị của test bộ ba (AFP, hCG, uE3) trong sàng lọc một số dị tật bẩm sinh của thai nhi tại BVPSTƯ.

MỤC LỤC

ĐẶT VẤN ĐỀ 1

Chương 1: TỔNG QUAN 3

1.1. Khái niệm và tình hình dị tât bẩm sinh 3

1.1.1. Khái niệm về dị tật bẩm sinh 3

1.1.2. Tình hình dị tật dị tật bẩm sinh 3

1.2. Nguyên nhân gây ra dị tật bẩm sinh ở người 4

1.2.1. Nguyên nhân di truyền 4

1.2.2. Nguyên nhân do môi trường 7

1.2.3. Nguyên nhân do bất thường ở cơ thể bố mẹ 7

1.3. Thời gian có khả năng phát sinh dị tật 7

1.3.1. Thời kỳ tạo giao tử 8

1.3.2. Thời kỳ tiền phôi 8

1.3.3. Thời kỳ phôi 8

1.3.4. Thời kỳ thai 9

1.4. Các phương pháp sàng lọc và chẩn đoán trước sinh 9

1.4.1. Test sàng lọc trước sinh 9

1.4.2. Siêu âm thai 18

1.4.3. Kết hợp siêu âm và test sàng lọc chẩn đoán bất thường NST 20

1.4.4. Các phương pháp chẩn đoán xác định thai bất thường di truyền… 21

Chương 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 25

2.1. Đối tượng nghiên cứu 25

2.1.1. T iêu chuẩn lựa chọn 25

2.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ 25

2.2. Phương pháp nghiên cứu 25

2.2.1. Thiết kế nghiên cứu 25

2.2.2. Cỡ mẫu nghiên cứu 25

2.3. Biến số nghiên cứu 26

2.3.1. Biến số độc lập 26

2.3.2. Biến số phụ thuộc 27

2.4. Các tiêu chuẩn đánh giá trong nghiên cứu 27

2.4.1. Đối với test bộ ba: 27

2.4.2. Đối với siêu âm 28

2.4.3. Kết hợp siêu âm và test bộ ba 30

2.4.4. Kết quả phân tích NST từ tế bào ối 30

2.4.5. Chẩn đoán thai DTBS 30

2.5. Phương tiện nghiên cứu 31

2.6. Các bước tiến hành và thu thập số liệu: 31

2.7. Xử lý số liệu 32

2.8. Đạo đức trong nghiên cứu 33

Chương 3: KÉT QUẢ NGHIÊN CỨU 34

3.1. Đặc điểm của đối tượng nghiên cứu 34

3.1.1. Đặc điểm độ tuổi thai phụ 34

3.1.2. Đặc điểm về nơi ở của thai phụ 35

3.1.3. Đặc điểm về nghề nghiệp 35

3.2. Kết quả sàng lọc 36

3.2.1. Sàng lọc bằng test bộ ba 36

3.2.2. Sàng lọc bằng siêu âm 37

3.4. Kết quả chọc hút nước ối 38

3.4.1. Chỉ định chọc hút nước ối 38

3.4.2. Tuổi thai ở thời điểm chọc hút nuớc ối 39

3.4.3. Kết quả phân tích nhiễm sắc thể tế bào ối 39

3.4.4. Tai biến của chọc hút nước ối 40

3.5. Đánh giá giá trị của sàng lọc với kết quả NST tế bào ối 41

3.5.1. Giá trị của test bộ ba trong sàng lọc thai hội chứng Down 41

3.5.2. Giá trị của test bộ ba trong sàng lọc hội chứng Down theo tuổi mẹ…. 42

3.5.3. Giá trị của kết hợp nguy cơ HC Down theo test bộ ba và nguy cơ

HC Down theo tuổi mẹ trong sàng lọc thai HC Down 43

3.5.4. Giá trị của test bộ ba trong sàng lọc thai hội chứng Edwards 44

3.5.5. Giá trị của test bộ ba trong sàng lọc thai bất thường NST 45

3.5.6. Giá trị của sàng lọc bằng siêu âm với thai HC Down 46

3.5.7. Giá trị của sàng lọc bằng siêu âm với thai bất thường NST 47

3.5.8. Giá trị của kết hợp test bộ ba và siêu âm trong sàng lọc thai hội

chứng Down 48

3.5.9. Giá trị của kết hợp test bộ ba và siêu âm trong sàng lọc thai bất

thường NST 49

3.7. Đối chiếu kết quả sàng lọc với kết quả phân tích NST thai 50

3.8. Giá trị của test bộ ba trong sàng lọc thai dị tật ống thần kinh 53

Chương 4: BÀN LUẬN 55

4.1. Đặc điểm của đối tượng nghiên cứu 55

4.1.1. Đặc điểm độ tuổi 55

4.1.2. Đặc điểm nơi ở của thai phụ 55

4.1.3. Đặc điểm nghề nghiệp của thai phụ 56

4.2. Bàn luận về kết quả sàng lọc: 56

4.2.1. Kết quả sàng lọc bằng test bộ ba 56

4.2.2. Kết quả sàng lọc bằng siêu âm 59

4.3. Kết quả chọc hút nước ối 60

4.3.1. Chỉ định và tuổi thai khi chọc hút nuớc ối 60

4.3.2. Kết quả nhiễm sắc đồ thai từ tế bào ối 61

4.3.3. Các tai biến của chọc hút nước ối 62

4.4. Giá trị của sàng lọc với kết quả phân tích NST tế bào ối 64

4.4.1. Giá trị test bộ ba trong sàng lọc thai HC Down 64

4.4.2. Giá trị của test bộ ba trong sàng lọc thai HC Down theo tuổi mẹ. 65

4.4.3. Giá trị của test bộ ba trong sàng lọc thai HC Edwards 67

4.4.4. Giá trị của test bộ ba trong sàng lọc thai bất thường NST 67

4.4.5. Giá trị của siêu âm trong sàng lọc thai hội chứng Down 68

4.4.6. Giá trị của siêu âm trong sàng lọc thai bất thường NST 68

4.4.7. Giá trị của kết hợp test bộ ba và siêu âm trong sàng lọc thai hội

chứng Down 69

4.4.8. Giá trị của kết hợp test bộ ba và siêu âm trong sàng lọc thai bất

thường NST 70

4.5. Đối chiếu kết quả sàng lọc với kết quả phân tích NST thai 70

4.5.1. Đối chiếu kết sàng lọc với những trường hợp thai hội chứng Down… 70

4.5.2. Đối chiếu kết quả sàng lọc với những trường hợp thai hội chứng

Edwards 72

4.5.3. Đối chiếu kết quả sàng lọc với những trường hợp thai bất thường

NST khác 73

4.6. Giá trị của test bộ ba trong sàng lọc thai dị tật ống thần kinh 74

KÉT LUẬN 76

KIÉN NGHỊ 78

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC