Nghiên cứu giá trị siêu âm trong phân loại TIRADS các tổn thương khu trú tuyến giáp

Luận văn Nghiên cứu giá trị siêu âm trong phân loại TIRADS các tổn thương khu trú tuyến giáp. Nhân tuyến giáp là bệnh lý phổ biến, có tới trên 50% dân số có nhân tuyến giáp [1]. Phần lớn các nhân tuyến giáp được phát hiện tình cờ trên siêu âm, khám lâm sàng chỉ phát hiện được khoảng 4-7%, tuy nhiên chỉ có dưới 10% các nhân tuyến giáp là ác tính [2], [3], [4]. Ung thư tuyến giáp là bệnh lý hiếm gặp, chiếm khoảng 1% trong tổng số các loại ung thư và là loại ung thư tuyến nội tiết hay gặp nhất. Theo ước tính ở Mỹ tỷ lệ mới mắc trung bình khoảng 2-4 ca/100.000 dân/năm, năm 2011có khoảng 1.700 ca tử vong do ung thư tuyến giáp[5]. Ở Việt Nam, theo ghi nhận của tổ chức chống ung thư toàn cầu (UICC) năm 2002, tỷ lệ mắc chuẩn theo tuổi là 2,7/100.000 dân với nữ và 1,3/100.000 dân đối với nam[6].Đa số ung thư tuyến giáp là thể biệt hoá, tiến triển chậm, có tiên lượng tốt. Điều trị chủ yếu là phẫu thuật và huỷ mô giáp sau phẫu thuật bằng iod phóng xạ (I-131). Do có phương pháp điều trị đặc hiệu, bệnh nhân được phát hiện ở giai đoạn sớm có thời gian sống sau phẫu thuật dài, chất lượng cuộc sống tốt và gần như không có biến đổi nhiều về thể trạng và sinh hoạt[7].

Có nhiều phương pháp chẩn đoán hình ảnh được ứng dụng trong chẩn đoán nhân tuyến giáp như xạ hình, siêu âm, cắt lớp vi tính, cộng hưởng từ. Do đặc điểm tuyến giáp nằm nông ở vùng cổ, phương pháp siêu âm với đầu dò phẳng tần số cao có độ phân giải hình ảnh tốt được dùng để đánh giá các đặc điểm tổn thương nhân tuyến giáp.Cho đến nay siêu âm là phương pháp tốt nhất để chẩn đoán nhân tuyến giáp đã được chứng minh trong nhiều nghiên cứu. Trong những năm gần đây, có một số nghiên cứu trong nước và ngoài nước về giá trị của phương pháp siêu âm cũng như ứng dụng siêu âm trong phân loại và theo dõi các nhân tuyến giáp. 
Với mục đích phát hiện sớm ung thư tuyến giáp, tránh những can thiệp không cần thiết, góp phần nâng cao hiệu quả chẩn đoán và điều trị cho bệnh nhân có nhân tuyến giáp,chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “Nghiên cứu giá trị siêu âm trong phân loại TIRADS các tổn thương khu trú tuyến giáp” với các mục tiêu:
1.    Mô tả đặc điểm hình ảnh siêu âm các tổn thương ung thư tuyến giáp.
2.    Đánh giá giá trị TIRADS trên siêu âm của các tổn thương khu trú tuyến giáp có đối chiếu với giải phẫu bệnh. 
MỤC LỤC Nghiên cứu giá trị siêu âm trong phân loại TIRADS các tổn thương khu trú tuyến giáp
ĐẶT VẤN ĐỀ    1
Chương 1: TỔNG QUAN    3
1.1. Sơ lược giải phẫu tuyến giáp – hạch vùng cổ    3
1.1.1. Giải phẫu tuyến giáp    3
1.1.2. Phân chia hạch vùng cổ    5
1.2. Chẩn đoán các tổn thương khu trú tuyến giáp    7
1.2.1. Lâm sàng    7
1.2.2. Các típ mô bệnh học    8
1.2.3. Giai đoạn TNM của ung thư tuyến giáp    9
1.2.4. Các phương pháp chẩn đoán hình ảnh nhân tuyến giáp    11
1.2.5. Phương pháp siêu âm tuyến giáp và các đặc điểm tổn thương nhân tuyến giáp trên siêu âm    14
1.3. Phân loại TIRADS trên siêu âm tuyến giáp và ứng dụng    29
1.4. Tình hình nghiên cứu trong và ngoài nước    31
Chương 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU    34
2.1. Địa điểm và thời gian nghiên cứu    34
2.2. Đối tượng nghiên cứu    34
2.2.1. Tiêu chuẩn lựa chọn bệnh nhân    34
2.2.2. Tiêu chuẩn loại trừ    34
2.3. Phương pháp nghiên cứu    34
2.4. Phương tiện nghiên cứu    35
2.5. Kỹ thuật siêu âm tuyến giáp    35
2.6. Các biến số nghiên cứu    36
2.6.1. Các đặc điểm chung    36
2.6.2. Đặc điểm hình ảnh siêu âm nhân tuyến giáp    37
2.6.3. Phân loại TIRADS nhân tuyến giáp trên siêu âm.    38
2.7. Xử lý số liệu    40
2.8. Đạo đức nghiên cứu    41
Chương 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU    42
3.1. Một số đặc điểm lâm sàng và giải phẫu bệnh    42
3.1.1. Đặc điểm về tuổi    42
3.1.2. Đặc điểm về giới của nhóm ung thư    43
3.1.3. Đặc điểm phân bố bệnh theo bên tổn thương    44
3.1.4. Đặc điểm giải phẫu bệnh    45
3.2. Đặc điểm hình ảnh nhân ung thư tuyến giáp    46
3.2.1. Đặc điểm về kích thước    46
3.2.2. Đặc điểm độ hồi âm của nhân    47
3.2.3. Đặc điểm hình dạng nhân    48
3.2.4. Đặc điểm bờ viền    49
3.2.5. Đặc điểm vi vôi hoá    50
3.2.6. Đặc điểm tăng sinh mạch máu trong nhân.    50
3.2.7. Đặc điểm di căn hạch cổ    51
3.3. Giá trị TIRADS trên siêu âm của các tổn thương khu trú tuyến giáp.    52
3.3.1. Phân loại TIRADS nhân tuyến giáp trên siêu âm theo G.Russ    52
3.3.2. Tương quan giữa phân loại TIRADS và giải phẫu bệnh    53
3.3.3. So sánh phân loại TIRADS 3 và TIRADS 4A đối chiếu với giải phẫu bệnh.    53
3.3.4. So sánh phân loại TIRADS 4A và TIRADS 4B có đối chiếu với giải phẫu bệnh    54
3.3.5. So sánh phân loại TIRADS 4B và TIRADS 5 có đối chiếu với giải phẫu bệnh    54
3.3.6. Giá trị chẩn đoán ung thư tuyến giáp theo phân loại TIRADS của G.Russ.    55
Chương 4: BÀN LUẬN    56
4.1. Đặc điểm chung    56
4.1.1. Đặc điểm về tuổi    56
4.1.2. Đặc điểm về giới tính    57
4.1.3. Phân loại mô bệnh học    58
4.2. Đặc điểm hình ảnh siêu âm của nhân ung thư tuyến giáp.    59
4.2.1. Vị trí tổn thương    59
4.2.2. Kích thước tổn thương    59
4.2.3. Đặc điểm độ hồi âm của nhân    60
4.2.4. Đặc điểm hình dạng nhân    64
4.2.5. Đặc điểm bờ viền    66
4.2.6. Dấu hiệu vi vôi hóa    68
4.2.7. Dấu hiệu tăng sinh mạch máu    71
4.2.8. Dấu hiệu hạch di căn    73
4.3. Giá trị TIRADS trên siêu âm của các tổn thương khu trú tuyến giáp có đối chiếu với giải phẫu bệnh.    75
4.3.1. Về phân loại TIRADS trong nhóm nghiên cứu theo G.Russ    76
4.3.2. Tương quan giữa phân loại TIRADS với giải phẫu bệnh    76
4.3.3. Giá trị chẩn đoán ung thư tuyến giáp theo phân loại TIRADS của G.Russ.    79
KẾT LUẬN    84
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC
DANH MỤC BẢNG
Bảng 1.1:     Ưu và nhược điểm của các phương pháp chẩn đoán hình ảnh nhân tuyến giáp    12
Bảng 1.2:     Phân loại TIRADS các tổn thương tuyến giáp theo G.Russ    30
Bảng 2.1:     Phân loại TIRADS các tổn thương tuyến giáp theo G.Russ    39
Bảng 3.1:     Đặc điểm hồi âm của nhân ung thư    47
Bảng 3.2:     Giá trị chẩn đoán ung thư tuyến giáp của đặc điểm nhân giảm âm nhiều    47
Bảng 3.3:     Giá trị chẩn đoán ung thư tuyến giáp của đặc điểm nhân giảm âm    48
Bảng 3.4:     Đặc điểm hình dạng của nhân ung thư    48
Bảng 3.5:     Đặc điểm bờ viền của nhân ung thư    49
Bảng 3.6:     Đặc điểm vi vôi hoá    50
Bảng 3.7:     Đặc điểm tăng sinh mạch trong nhân.    50
Bảng 3.8:     Đặc điểm di căn hạch cổ.    51
Bảng 3.9:     Đặc điểm cấu trúc âm của hạch di căn    51
Bảng 3.10:     Tương quan giữa phân loại TIRADS và giải phẫu bệnh    53
Bảng 3.11:     So sánh phân loại TIRADS 3 và TIRADS 4A    53
Bảng 3.12:     So sánh phân loại TIRADS 4A và TIRADS 4B.    54
Bảng 3.13:     So sánh phân loại TIRADS 4B và TIRADS 5    54
Bảng 3.14:     Giá trị chẩn đoán ung thư tuyến giáp theo phân loại TIRADS của G.Russ    55
Bảng 4.1:     Phân độ giai đoạn dựa trên MACIS    57
Bảng 4.2:     Tương quan giữa phân độ MACIS và tỷ lệ chết sau 20 năm MACIS và tỷ lệ chết sau 20 năm     57
Bảng 4.3:     Đặc điểm về giới tính qua các nghiên cứu    58
Bảng 4.4:     Phân loại mô bệnh học ung thư tuyến giáp qua một số nghiên cứu    59
Bảng 4.5:     Dấu hiệu nhân giảm âm nhiều của một số nghiên cứu    61
Bảng 4.6:     Dấu hiệu nhân giảm âm của một số nghiên cứu    62
Bảng 4.7:     Dấu hiệu chiều cao ≥ chiều rộng ở một số nghiên cứu.    65
Bảng 4.8:     Dấu hiệu bờ viền không đều ở một số nghiên cứu    67
Bảng 4.9:     Dấu hiệu vi vôi hóa ở một số nghiên cứu    70
Bảng 4.10:     Phân loại TIRADS và nguy cơ ác tính ở một số nghiên cứu    79
Bảng 4.11:     Giá trị chẩn đoán ung thư tuyến giáp theo phân loại TIRADS ở một số nghiên cứu    81
DANH MỤC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 3.1:     Phân bố tuổi của nhóm lành tính.    42
Biểu đồ 3.2:     Phân bố bệnh ung thư tuyến giáp theo tuổi.    43
Biểu đồ 3.3:     Phân bố ung thư tuyến giáp theo giới tính.    44
Biểu đồ 3.4:     Phân bố bệnh theo vị trí tổn thương.    44
Biểu đồ 3.5:     Đặc điểm giải phẫu bệnh trong nhóm nghiên cứu    45
Biểu đồ 3.6:     Kích thước u    46
Biểu đồ 3.7:     Phân loại TIRADS trong nhóm nghiên cứu theo G.Russ.    52
DANH MỤC HÌNH ẢNH

Hình 1.1:     Tuyến giáp nhìn trước    3
Hình 1.2:    Liên quan tuyến giáp qua mặt cắt ngang qua đốt sống cổ 7    5
Hình 1.3:     Phân chia hạch cổ    7
Hình 1.4:     Ảnh X- quang và cắt lớp vi tính u giáp lan xuống trung thất    12
Hình 1.5:     Ảnh xạ hình tuyến giáp    14
Hình 1.6:     Ảnh cộng hưởng từ tổn thương ung thư tuyến giáp tái phát tại chỗ    14
Hình 1.7:     Tư thế bệnh nhân được tiến hành siêu âm tuyến giáp    16
Hình 1.8:     Giải phẫu siêu âm trên mặt cắt ngang qua eo tuyến giáp    16
Hình 1.9:     Giải phẫu siêu âm qua mặt cắt dọc thùy trái tuyến giáp    17
Hình 1.10:     Cắt ngang qua thùy trái    17
Hình 1.11:     Cắt ngang qua thùy phải    18
Hình 1.12:     Phân biệt bệnh lý tuyến giáp lan tỏa trên siêu âm    18
Hình 1.13:     Nhân dạng nang lành tính    19
Hình 1.14:     Nhân keo    19
Hình 1.15:     Nhân tuyến giáp lành tính    20
Hình 1.16:     Các mẫu hồi âm trên siêu âm đen trắng    21
Hình 1.17:    Nhân lành tính    22
Hình 1.18:     Nhân lành tính    22
Hình 1.19:     Nhân lành tính    23
Hình 1.20:     Ảnh siêu âm nhân tuyến giáp ác tính với các đặc điểm giảm âm rõ rệt, chiều cao > chiều rộng, ranh giới không rõ, vi vôi hóa    23
Hình 1.21:     Các type mạch máu trên siêu âm Doppler    24
Hình 1.22:     Sơ đồ các nhóm hạch cổ cần khảo sát trên siêu âm    25
Hình 1.23:     Sơ đồ giải phẫu hạch cổ    25
Hình 1.24:     Ảnh hạch lành tính với cấu trúc xoang hạch tăng âm, trên Doppler năng lượng có mạch máu dẫn lưu trong xoang hạch    26
Hình 1.25:     Ảnh hạch di căn ung thư tuyến giáp    26
Hình 1.26:     Ung thư tuyến giáp thể nhú với đặc điểm nhân giảm âm, bờ đa cung, vôi hóa nhỏ và tăng sinh mạch, hạch di căn có vi vôi hóa và tạo nang    27
Hình 1.27:     Ung thư tế bào Hüthle: nhân đặc, cấu trúc không đều bao gồm phần tăng âm và giảm âm bờ không đều, có vôi hóa đa hình thái    28
Hình 1.28:     Ung thư tuyến giáp thể không biệt hóa trên bệnh nhân cao tuổi với hình ảnh khối lớn tăng sinh mạch, phá vỡ vỏ và di căn hạch    29
Hình 1.29:     Phân loại TIRADS theo GRUSS    31