NGHIÊN CỨU HIỆU QUẢ CỦA GHÉP TẾ BÀO GỐC TỰ THÂN ĐIỀU TRỊ BỆNH ĐA U TỦY XƯƠNG VÀ U LYMPHÔ ÁC TÍNH KHÔNG HODGKIN
Luận án NGHIÊN CỨU HIỆU QUẢ CỦA GHÉP TẾ BÀO GỐC TỰ THÂN ĐIỀU TRỊ BỆNH ĐA U TỦY XƯƠNG VÀ U LYMPHÔ ÁC TÍNH KHÔNG HODGKIN.Theo ước tính của Tổ chức Y tế thế giới (TCYTTG), hàng năm, toàn thế giới có khoảng 9 triệu người mắc bệnh ung thư và có khoảng 5 triệu người
chết vì căn bệnh này. Ở Việt nam, theo tài liệu của Bệnh viện K Hà Nội, mỗi năm có khoảng 100.000 đến 150.000 bệnh nhân ung thư mới và khoảng 50.000 đến 70.000 người tử vong vì căn bệnh này. Năm 2000, tại Mỹ có khoảng 54900 trường hợp U lymphô ác tính không Hodgkin mới và có tới 26.100 bệnh nhân tử vong vì căn bệnh này. Cũng theo các số liệu thống kê của Mỹ, bệnh Đa u tủy xương chiếm khoảng 10% các bệnh máu ác tính với tỷ lệ mắc bệnh hàng năm là 4,3/100.000 dân. Trước khi phương pháp ghép tủy xương ra đời, khi đề cập đến điều trị bệnh máu ác tính tức là nói tới hoá trị liệu. Việc tăng liều lượng cũng như phối hợp nhiều loại hoá chất đã mang lại những kết quả khả quan về tỷ lệ lui bệnh hoàn toàn cũng như kéo dài thời gian sống thêm nhưng cũng tăng tỷ lệ tử vong do biến chứng nhiễm trùng và chảy máu. Sự ra đời của phương pháp ghép tủy xương hay ghép tế bào gốc tạo máu đã trở thành chỗ dựa vững chắc cho các phác đồ đa hoá trị liệu liều cao. Ghép tế bào gốc tạo máu tự thân giúp
cho tủy xương của bệnh nhân phục hồi nhanh hơn, rút ngắn một cách đáng kể thời gian “suy tủy” sau đa hoá trị liệu liều cao, giảm tỷ lệ tử vong do các biến chứng. Ghép tự thân hiệu quả thấp hơn so với ghép đồng loại nhưng ghép tự thân lại được ứng dụng rộng rãi hơn do phương pháp này không yêu cầu các tiêu chuẩn chặt chẽ như người cho tủy phù hợp HLA, giới hạn về tuổi… Đồng thời, ghép tự thân không gây ra các biến chứng nặng nguy cơ tử vong như bệnh ghép chống chủ, kinh phí lại thấp phù hợp với điều kiện kinh tế của người Việt Nam.Trước đây, nguồn tế bào gốc tạo máu được sử dụng cho ghép tự thân thường là tuỷ xương của bệnh nhân. Trong những năm gần đây, với sự phát triển mạnh mẽ của các kỹ thuật ly tách tế bào, tế bào gốc máu ngoại vi đã 2nhanh chóng thay thế tuỷ xương và trở thành nguồn tế bào gốc tạo máu chủ yếu cho phương pháp ghép tự thân.
Hiện nay, ghép tế bào gốc tạo máu tự thân đã được ứng dụng rộng rãi trong điều trị rất nhiều các bệnh khác nhau thuộc rất nhiều chuyên khoa:
– Các bệnh máu ác tính như đa u tủy xương, u lymphô ác tính…
– Các ung thư dạng đặc như ung thư vú, ung thư thận…
– Các bệnh tự miễn như viêm khớp dạng thấp, xuất huyết giảm tiểu cầu, lupus ban đỏ…
Tại Việt Nam, ghép tế bào gốc tạo máu điều trị các bệnh máu ác tính đã được thực hiện thành công tại thành phố Hồ Chí Minh, Huế, bệnh viện Nhi
Trung ương, bệnh viện Trung ương Quân đội 108, bệnh viện Bộ Công an và bệnh viện Bạch Mai. Tại Viện Huyết học và Truyền máu Trung ương, phương pháp ghép tế bào gốc tạo máu tự thân đã được thực hiện thành công với chất lượng cao từ năm 2006.
Nhằm đẩy mạnh hơn nữa việc ứng dụng hiệu quả nhất phương pháp ghép tế bào gốc tạo máu tự thân trong điều trị một số bệnh máu ác tính, chúng tôi tiến hành đề tài nghiên cứu này nhằm mục tiêu:
– Đánh giá kết quả của phương pháp ghép tế bào gốc tạo máu tự thân điều trị bệnh Đa u tủy xương và U lymphô ác tính không Hodgkin.
– Nghiên cứu một số yếu tố ảnh hưởng đến kết quả của phương pháp ghép tế bào gốc tạo máu tự thân MỤC LỤC
Lời cam đoan
Mục lục
Bảng chữ viết tắt
Danh mục bảng
Danh mục biểu đồ
Danh mục hình vẽ
Danh mục sơ đồ
ĐẶT VẤN ĐỀ ………………………………………………………………………………………………….. 1
Chương 1.TỔNG QUAN………………………………………………………………………………….. 3
1.1. GHÉP TẾ BÀO GỐC TẠO MÁU TỰ THÂN ……………………………….. 3
1.1.1. Nguyên lý của phương pháp ghép tế bào gốc tạo máu ……………….. 3
1.1.2. Nguồn tế bào gốc tạo máu sử dụng cho ghép ………………………….. .. 6
1.1.3. Các phác đồ điều kiện hóa trước ghép ………………………….. ………… 8
1.1.4. Các biến chứng của ghép tế bào gốc tạo máu tự thân …………………. 9
1.2. GHÉP TẾ BÀO GỐC TẠO MÁU TỰ THÂN ĐIỀU TRỊ BỆNH
ĐA U TỦY XƯƠNG ………………………………………………………………. 12
1.2.1. Sinh bệnh học đa u tủy xương ……………………………………………… 12
1.2.2. Đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng ……………………………………… 14
1.2.3. Chẩn đoán ………………………………………………………. ……………….. 16
1.2.4. Điều trị …………………………………………………………………………….. 16
1.3. GHÉP TẾ BÀO GỐC TẠO MÁU TỰ THÂN ĐIỀU TRỊ BỆNH U
LYMPHÔ ÁC TÍNH KHÔNG HODGKIN (ULPKH). …………………. 26
1.3.1. Bệnh U lympho ác tính không Hodgkin …………………………………. 26
1.3.2. Ghép tế bào gốc tạo máu tự thân điều trị ULPKH. ………………….. 34
1.4. GHÉP TẾ BÀO GỐC TẠO MÁU TỰ THÂN TẠI VIỆT NAM …….. 40
Chương 2.ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ………………………. 42
2.1. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU …………………………………………………… 42
v
2.1.1. Nhóm bệnh nhân Đa u tủy xương …………………………………………. 42
2.1.2. Nhóm bệnh nhân U lympho ác tính không Hodgkin ………………… 42
2.2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ……………………………………………… 42
2.2.1. Chẩn đoán: Bệnh nhân được nhập viện để chẩn đoán theo phác đồ
chẩn đoán bệnh U lymphô ác tính và Đa u tủy xương của Viện
Huyết học-Truyền máu TƯ. …………………………………………………. 42
2.2.2. Điều trị tấn công trước ghép ………………………………………………… 45
2.2.3. Các bước tiến hành ghép tế bào gốc tự thân: ………………………….. 50
2.2.4. Theo dõi sau ghép tế bào gốc tạo máu tự thân ………………………… 50
2.2.5. Đánh giá kết quả điều trị:Dựa trên các tiêu chuẩn sau: …………….. 52
2.2.6. Đánh giá mọc mảnh ghép: …………………………………………………… 54
2.2.7. Đánh giá mức độ các tác dụng phụ ……………………………………….. 54
2.3. XỬ LÝ PHÂN TÍCH SỐ LIỆU ………………………………………………… 55
2.4. VẤN ĐỀ ĐẠO ĐỨC TRONG NGHIÊN CỨU ……………………………. 55
Chương 3. KẾT QUẢ ……………………………………………………………………………………… 57
3.1. ĐẶC ĐIỂM CHUNG ………………………………………………………………. 57
3.2. ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG, CẬN LÂM SÀNG VÀ CHẨN ĐOÁN ….. 57
3.2.1. Nhóm bệnh nhân Đa u tủy xương …………………………………………. 57
3.2.2. Nhóm bệnh nhân U lympho không Hodgkin ………………………….. 64
3.3. KẾT QUẢ ĐIỀU TRỊ TẤN CÔNG TRƯỚC GHÉP …………………….. 66
3.3.1. Kết quả điều trị tấn công trước ghép nhóm Đa u tủy xương ………. 66
3.3.2. Điều trị tấn công trước ghép nhóm bệnh nhân U lympho không
Hodgkin ……………………………………………………………………………. 69
3.4. KẾT QUẢ HUY ĐỘNG VÀ THU GOM TẾ BÀO GỐC ………………. 70
3.4.1. Kết quả huy động tế bào gốc máu ngoại vi …………………………….. 70
3.4.2. Kết quả gạn tách và thu gom tế bào gốc máu ngoại vi ……………… 74
3.5. ĐẶC ĐIỂM QUÁ TRÌNH ĐIỀU KIỆN HÓA VÀ GIAI ĐOẠN
MỌC MẢNH GHÉP ………………………………………………………. ………. 79
3.5.1. Đặc điểm của quá trình điều kiện hóa ……………………………………. 79
vi
3.5.2. Đặc điểm giai đoạn sau truyền tế bào gốc và mọc mảnh ghép …… 80
3.6. KẾT QUẢ GHÉP TẾ BÀO GỐC TẠO MÁU TỰ THÂN ……………… 84
3.6.1. Tỷ lệ đáp ứng với ghép tế bào gốc tự thân ……………………………… 84
3.6.2. Các kết quả về tỷ lệ tái phát, tử vong, thời gian sống thêm bệnh
không tiến triển (PFS) và thời gian sống thêm toàn bộ (OS) ……… 88
3.7. CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN KẾT QUẢ GHÉP TẾ BÀO
GỐC TỰ THÂN ĐIỀU TRỊ BỆNH ĐA U TỦY XƯƠNG …………….. 91
3.7.1. Yếu tố kết quả điều trị tấn công trước ghép ……………………………. 91
3.7.2. Yếu tố kết quả ghép tế bào gốc tự thân ………………………………….. 93
Chương 4. BÀN LUẬN …………………………………………………………………………………… 96
4.1. HIỆU QUẢ CỦA PHƯƠNG PHÁP GHÉP TẾ BÀO GỐC TỰ
THÂN ĐIỀU TRỊ BỆNH ĐA U TỦY XƯƠNG VÀ U LYMPHO
KHÔNG HODGKIN ………………………………………………………. ………. 96
4.1.1. Bàn luận về các đặc điểm lâm sàng ………………………………………. 96
4.1.2. Bàn luận về một số đặc điểm cận lâm sàng …………………………….. 99
4.1.3. Bàn luận hiệu quả của các phác đồ điều trị tấn công trước ghép . 101
4.1.4. Bàn luận về quá trình huy động và thu gom tế bào gốc CD 34+ máu
ngoại vi…………………………………………………………………………… 108
4.1.5. Bàn luận về phác đồ điều kiện hóa và quá trình theo dõi, điều trị sau
truyền khối tế bào gốc ………………………………………………………. 117
4.1.6. Hiệu quả của ghép tế bào gốc tự thân ………………………………….. 125
4.2. PHÂN TÍCH MỘT SỐ YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN KẾT QUẢ
CỦA PHƯƠNG PHÁP GHÉP TẾ BÀO GỐC TỰ THÂN …………… 135
KẾT LUẬN………………………………………………………………………………………………….. 139
KIẾN NGHỊ ………………………………………………………………………………………………… 141
DANH MỤC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨULIÊN QUAN ĐẾN
LUẬN ÁN ĐÃ ĐƯỢC CÔNG BỐ
TÀI LIỆU THAM KHẢO
DANH SÁCH BỆNH NHÂN
DANH MỤC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU
LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN ĐÃ ĐƯỢC CÔNG BỐ
1. Bạch Quốc Khánh, Võ Thị Thanh B ình, Nguyễn Anh Trí & cs. (2012).Ứng dụng ghép tế bào gốc tạo máu đồng loại điều trị bệnh suy tủy xương mức độ nặng. Tạp chí Y học Việt Nam, 391(1), tr. 71 -75.
2. Nguyễn Thị Thanh Dung, Bạch Quốc Khánh, Bùi Vân Nga và Trần Kim Cúc. (2012).Nghiên cứu mô hình nấm – vi khuẩn gây bệnh trên bệnh nhân điều trị tại Viện Huyết học – Truyền máu Trung ương. Tạp chí Y học Việt Nam, 396(8), tr. 109 – 114.
3. Trần Ngọc Quế, Hoàng Thị Huế, Võ Thị Thanh Bình, Bạch Quốc Khánhvà Nguyễn Anh Trí. (2013).Nghiên cứu kết quả thu thập khối tế bào gốc máu ngoại vi dùng điều trị một số bệnh máu tại viện Huyết học và Truyền máu Trung ương”. Tạp chí Y học Việt Nam, 405(4), tr. 138 – 144.
4. Trần Ngọc Quế, Lê Xuân Thịnh, Nguyễn Thị Hoàng Đức, Phạm Văn Chiến, Vũ Quang Hưng, Võ Thị Thanh Bình, Bạch Quốc Khánh và Nguyễn Anh Trí.(2013).Một số nhận xét bước đầu kết quả thu thập, xử lý, lưu trữ và ứng dụng tế bào gốc tại viện Huyết học và Truyền máu Trungương 2008 – 2013″. Tạp chí Y học Việt Nam, 405(4), tr. 166 – 171.
5. Võ Thị Thanh Bình, Nguyễn Hữu Chiến, Bạch Quốc Khánh và Nguyễn Anh Trí. (2013). Nhận xét kết quả của ghép tế bào gốc tạo máu đồng loại tại viện Huyết học và Truyền máu Trung ương 2008 – 2013. Tạp chí Y học Việt Nam, 405(4), tr. 70 – 75.
6. Bạch Quốc Khánh, Võ Thị Thanh Bình, Lê Xuân Hải, Trần Ngọc Quế, Nguyễn Anh Trí & cs. (2013). Nghiên cứu hiệu quả của ghép tế bào gốc tạo máu tự thân điều trị bệnh đa u tủy xương tại viện Huyết học và Truyền máu Trung ương. Tạp chí Y học Việt Nam, 413(1), tr. 114-119.
7. Bạch Quốc Khánh, Tống Thị Hương, Võ Thị Thanh Bình, Nguyễn Triệu Vân, Nguyễn Anh Trí & cs. (2013).Nghiên cứu đánh giá các biến chứng của ghép tế bào gốc tạo máu tự thân trong điều trị một số bệnh máu tại viện Huyết học – Truyền máu Trung ương. Tạp chí Y học Việt Nam, 413 (1), tr 107 -110
Hy vọng sẽ giúp ích cho các bạn, cũng như mở ra con đường nghiên cứu, tiếp cận được luồng thông tin hữu ích và chính xác nhất