Nghiên cứu hình thái, chức năng thất trái ở bệnh nhân nam rối loạn dung nạp glucose và đái tháo đường týp 2 bằng siêu âm Doppler tim và doppler mô

Luận án Nghiên cứu hình thái, chức năng thất trái ở bệnh nhân nam rối loạn dung nạp glucose và đái tháo đường týp 2 bằng siêu âm Doppler tim và doppler mô.Đái tháo đường (ĐTĐ) týp 2 là một bênh rối loạn về chuyển hoá do sự kháng insulin, giảm tiết insulin, hoặc kết hợp cả hai. Bênh được đặc trưng bởi tình trạng tăng glucose máu và rối loạn chuyển hoá các chất carbonhydrat, protid, lipid. Tăng glucose máu lâu ngày dẫn đến tình trạng tổn thương, rối loạn và suy giảm chức năng của nhiều cơ quan, đặc biêt là tim, mắt, thận, thần kinh [1], [12].

Theo thông báo của Hiêp hội Đái tháo đường quốc tế (IDF- International Diabetes Foundation), năm 1994 cả thế giới có 110 triêu người mắc bênh ĐTĐ, năm 1995 có 135 triêu người, năm 2000 con số đó là 151 triêu người. Dự báo năm 2010 có khoảng 221 triêu người mắc bênh ĐTĐ [12]. Theo Tổ chức y tế thế giới (WHO) đến năm 2025 sẽ có 300 – 330 triêu người mắc bênh ĐTĐ, chiếm 5,4% dân số toàn cầu. Trong đó ở các nước phát triển tăng 42% và các nước đang phát triển tăng 170% [1].

Ở Viêt Nam theo điều tra của Bênh viên nội tiết Trung ương năm 2003, tỷ lê mắc bênh ĐTĐ từ 2,7 – 3% [1].

Đái tháo đường là một trong những bênh gây tử vong và tàn phế đứng hàng đầu (sau bênh ung thư và tim mạch). Các biến chứng cấp tính của ĐTĐ đó là hôn mê do nhiễm toan ceton, hôn mê do tăng áp lực thẩm thấu không do ceton và tình trạng nhiễm khuẩn. Các biến chứng mạn tính bao gồm: Bênh lý tim mạch; bênh lý võng mạc gây giảm thị lực; bênh lý thận dẫn đến suy thận; bênh lý thần kinh ngoại vi với nguy cơ loét, hoại tử bàn chân; bênh lý thần kinh tự động như rối loạn các cơ quan tiêu hoá, tiết niêu [5], [12].

Bênh đái tháo đường gây ảnh hưởng nhiều đến hê tim mạch. Trong các biểu hiên lâm sàng có liên quan, đáng chú ý là suy tim. Theo nghiên cứu dịch tễ của Frangminham tỷ lê suy tim ở bênh nhân ĐTĐ cao gấp 2 lần ở nam, gấp 5 lần ở nữ so với người không bị ĐTĐ [155], thậm chí sau khi đã loại trừ bênh mạch vành, bênh tim do thấp và các yếu tố nguy cơ tim mạch như tăng huyết áp (THA), béo phì, rối loạn lipid máu thì tỷ lê suy tim ở bênh nhân ĐTĐ vẫn cao gấp 4 – 5 lần so với người không bị bênh này [91].

Rối loạn dung nạp glucose (RLDNG) là một khái niêm được uỷ ban quốc gia về bênh ĐTĐ của Mỹ đưa ra từ những năm 1979, và đến năm 1998 được WHO công nhận. Rối loạn dung nạp glucose không chỉ là yếu tố nguy cơ cao cho sự phát triển của bênh ĐTĐ mà ngay cả giai đoạn này đã xuất hiên nhiều biến chứng ở các cơ quan tim mạch, mắt, thận và thần kinh [36], [112].

Trong những năm trước đây, việc đánh giá chức năng thất trái bằng siêu âm thường dựa vào siêu âm TM, 2D và Doppler thăm dò dòng chảy. Gần đây nhiều tác giả đã đề cập đến vai trò của Doppler mô cơ tim (Tissue Doppler Imaging-TDI) trong viêc đánh giá chức năng thất trái. Nhiều công trình nghiên cứu trên thế giới cho thấy TDI có thể phát hiên sớm các rối loạn chức năng tâm trương (CNTTr) với độ nhạy độ đặc hiêu cao hơn là các phương pháp thông thường. Ở nước ta, thăm dò chức năng thất trái bằng TDI trên những bênh nhân ĐTĐ còn ít được đề cập tới, đặc biêt ở những đối tượng rối loạn dung nạp glucose là một vấn đề khá mới mẻ và là một yêu cầu thực tiễn của lâm sàng nhằm tìm thêm những phương pháp đánh giá chức năng thất trái trong các bênh tim mạch mà đặc biêt trong bênh ĐTĐ và RLDNG.

Vì vậy đề tài này được tiến hành nhằm những mục tiêu sau:

1. Nghiên cứu sự biến đổi hình thái và chức năng thất trái trên bệnh nhân rối loạn dung nạp glucose và đái tháo đường týp 2 bằng siêu âm Doppler tim.

2. Khảo sát mối liên quan giữa các thông số siêu âm Doppler tim với tăng huyết áp, chỉ số khối cơ thể, thời gian phát hiện bệnh và rối loạn lipid máu.

MỤC LỤC

Trang

Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục

Danh mục các ký hiệu, chữ viết tắt

Danh mục các bảng

Danh mục các hình vẽ, biểu đổ, sơ đổ

ĐẶT VẤN ĐỀ 1

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU 3

1.1. Định nghĩa, chẩn đoán đái tháo đường, rối loạn dung nạp glucose 3

1.1.1. Định nghĩa, chẩn đoán đái tháo đường 3

1.1.2. Rối loạn dung nạp glucose 4

1.1.3. Dịch tễ học của đái tháo đường và rối loạn dung nạp 5

glucose

1.1.4. Rối loạn dung nạp glucose và bệnh đái tháo đường týp 2 7

1.2. Sinh lý bệnh học suy tim trong tăng glucose máu 8

1.2.1. Bệnh cơ tim do tăng glucose máu 9

1.2.2. Tổn thương mạch máu lớn trong tăng glucose máu 12

1.2.3. Các cơ chế khác gây tổn thương cơ tim và mạch máu trong 17 tăng glucose máu

1.3. Thăm dò hình thái, chức năng thất trái bằng siêu âm Doppler tim

và Doppler mô cơ tim 19

1.3.1. Đánh giá hình thái thất trái 20

1.3.2. Đánh giá chức năng tâm thu thất trái 20

1.3.3. Đánh giá chức năng tâm trương thất trái 21

1.3.4. Doppler mô cơ tim (Tissue Doppler Imaging – TDI). 26

1.3.5. Những yếu tố ảnh hưởng đến các thông số siêu âm – 29

Doppler màu TM và Doppler mô cơ tim

1.3.6. Các giai đoạn của suy chức năng tâm trương thất trái 31

1.3.7. Các phương pháp thăm dò chức năng thất trái khác. 35

1.4. Tình hình nghiên cứu về chức năng thất trái ở những bênh nhân 36

rối loạn dung nạp glucose và đái tháo đường týp 2

1.4.1. Tình hình nghiên cứu ở nước ngoài 36

1.4.2. Tình hình nghiên cứu ở trong nước 40

CHƯƠNG 2: Đối TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN cúu 42

2.1 Đối tượng nghiên cứu 42

2.1.1. Nhóm bênh nhân đái tháo đường týp 2 42

2.1.2. Nhóm rối loạn dung nạp glucose 44

2.1.3. Nhóm chứng 44

2.2 Phương pháp nghiên cứu 45

2.2.1 Thiết kế nghiên cứu 45

2.2.2 Các bước tiến hành 45

2.3. Xử lý số liêu nghiên cứu 56

CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN cúu 57

3.1. Đặc điểm chung của ba nhóm nghiên cứu 57

3.2. Kết quả các thông số siêu âm Doppler tim ở bênh nhân đái tháo 60

đường týp 2 và rối loạn dung nạp glucose

3.3. Mối liên quan giữa các thông số siêu âm Doppler tim với tăng 63

huyết áp, chỉ số khối cơ thể, thời gian phát hiên bênh và rối loạn

lipid máu ở bênh nhân đái tháo đường týp 2 và rối loạn dung nạp glucose.

3.3.1. Mối liên quan với tăng huyết áp 63

3.3.2. Mối liên quan với thời gian phát hiên bênh 72

3.3.3. Mối liên quan với chỉ số khối cơ thể 75

3.3.4. Mối liên quan với rối loạn lipid máu 83

3.3.5. Vai trò của siêu âm Doppler mô cơ tim trong chẩn đoán 89

chức năng thất trái

CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN 92

4.1. Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu 92

4.1.1. Tuổi và giới của nhóm nghiên cứu 92

4.1.2. Đặc điểm lâm sàng cận lâm sàng 93

4.2. Biến đổi các thông số siêu âm Doppler tim và Doppler mô cơ tim 95

ở bênh nhân đái tháo đường týp 2 và rối loạn dung nạp glucose 

4.2.1. Những thay đổi về hình thái thất trái

4.2.2. Những thay đổi về các thông số đánh giá chức năng tâm thu thất trái

4.2.3. Những thay đổi về các thông số đánh giá chức năng tâm trương thất trái

4.2.4. Mối liên quan của tăng huyết áp, chỉ số khối cơ thể, thời gian phát hiên bênh và rối loạn lipid máu với chức năng thất trái ở bênh nhân đái tháo đường týp 2 và rối loạn dung nạp glucose

4.3. Biến đổi các thông số siêu âm Doppler mô cơ tim trong đánh giá

chức năng thất trái ở bênh nhân đái tháo đường týp 2 và rối loạn

dung nạp glucose

4.3.1. Biến đổi một số thông số Doppler mô cơ tim ở bênh nhân đái tháo đường týp 2 và rối loạn dung nạp glucose

4.3.2. Vai trò của Doppler mô cơ tim trong chẩn đoán rối loạn chức năng tâm trương và phân biệt suy chức năng tâm trương thể “giả bình thường” với chức năng tâm trương bình thường

KẾT LUẬN KIẾN NGHỊ

DANH Mực CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN cúu ĐÃ CÔNG Bố CỦA TÁC GIẢ CÓ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN TÀI LIỆU THAM KHẢO PHự LựC