Nghiên cứu kết quả ban đầu điều trị bệnh Đa u tủy xương bằng phác đồ MPT tại khoa Huyết học và Truyền máu- Bệnh viện Bạch Mai

Đa u tuỷ xương (ĐUTX, Kahler) là một bệnh lý tạo máu ác tính, đặc trưng bởi sự tăng sinh các tương bào ác tính dẫn tới tăng sản xuất các paraprotein trong máu và/hoặc trong nước tiểu gây tổn thương các cơ quan khác [13,14,16].

Sự tăng sinh tương bào ác tính ảnh hưởng đến quá trình phát triển bình thường của các dòng tế bào máu như hồng cầu, bạch cầu và tiểu cầu. Sự phá hủy cấu trúc tủy xương dẫn đến các biến chứng loãng xương gẫy xương, tăng canxi máu và suy thận [13,14,16,54].

Mức độ biểu hiện của bệnh ĐUTX rất rộng, từ không có triệu chứng đến những triệu chứng rầm rộ như xuất huyết, nhiễm trùng hay suy thận…. Các chỉ số tiên lượng quan trọng với bệnh là B2-Microglobumin, IL6; CRP, và chỉ số tương bào (plasma cell index) [13,14,16].

Hiện nay trên thế giới đã có rất nhiều phác đồ điều trị ĐUTX khác nhau như ghép tế bào gốc, MP, VAD, MPT, Thal-Dex, Bortezomid,…. Các thuốc điều hòa miễn dịch như thalidomide, lenalidomide, các chất ức chế proteasome (Bortezomid) bằng các cơ chế khác nhau hay phối hợp với các phác đồ cổ điển đã cải thiện tỷ lệ đáp ứng và giảm tỷ lệ tái phát sớm của bệnh. Ghép tế bào gốc tự thân được điều kiện hóa bởi melphalan cải thiện đáng kể tỷ lệ sống trên 10 năm lên tới khoảng 60% ở nhóm bệnh nhân tiên lượng tốt đã mở ra hy vọng điều trị được bệnh này, tuy nhiên không phải bệnh nhân nào cũng đủ điều kiện để ghép tế bào gốc tạo máu[13,38,39].

Những phương pháp điều trị kể trên cùng với các thuốc hỗ trợ điều trị và giảm nhẹ các biến chứng ngày càng được áp dụng rộng rãi làm chất lượng cuộc sống của bệnh nhân ngày càng được cải thiện, đồng thời thời gian sống thêm không bệnh và thời gian sống thêm nói chung ngày càng cao. Mặc dù cho đến nay có nhiều phác đồ điều trị ĐUTX và cải thiện rất đáng kể triệu chứng và biến chứng, tuy nhiên bệnh hiện nay vẫn khó điều trị khỏi [14,54].

Một số thuốc điều trị mới cập nhật tuy có hiệu quả điều trị cao, nhưng rất đắt tiền (Bortezomide, Lenalidomide…), không phải trung tâm và bệnh nhân nào cũng có thể sử dụng, nhất là điều kiện những nước đang phát triển như nước ta. Điều kiện của hầu hết bệnh nhân còn khó khăn thì việc áp dụng những thuốc như trên thực sự không hề dễ dàng.

Phác đồ MP là phác đồ kinh điển được sử dụng từ nhiều năm nay mang lại hiệu quả khá cao, sự phối hợp thêm thalidomide càng cải thiện rõ rệt hiệu quả điều trị, MPT là phác đồ dễ sử dụng và tuân thủ, giá thành rất hợp lý đối với hầu hết người bệnh, đặc biệt ít tác dụng phụ đối với những bệnh nhân cao tuổi, không có hoặc không còn chỉ định ghép tế bào gốc tạo máu theo khuyến cáo của hiệp hội ung thư quốc gia Hoa kỳ NCCN [13,35,52,67]..

Ở nước ta số lượng bệnh nhân đủ điều kiện ghép tế bào gốc tạo máu chưa nhiều, điều kiện kinh tế còn nhiều khó khăn thì phác đồ MPT là rất phù hợp và được đưa vào sử dụng rộng rãi. Phác đồ MPT thường được dùng cho bệnh nhân lớn tuổi (>60 tuổi), hoặc kháng lại các phác đồ điều trị hóa chất khác và không còn khả năng ghép tế bào gốc tạo máu [13,35,52,67].

Ở Việt Nam nghiên cứu về tác dụng và hiệu quả điều trị của phác đồ này còn chưa được thống kê, vì vậy chúng tôi tiến hành đề tài nghiên cứu: “Nghiên cứu kết quả ban đầu điều trị bệnh Đa u tủy xương bằng phác đồ MPT tại khoa Huyết học và Truyền máu- Bệnh viện Bạch Mai” với mục tiêu sau:

1. Đánh giá thay đổi lâm sàng, xét nghiệm và kết quả điều trị bệnh Đa u tủy xương bằng phác đồ MPT.

2. Nghiên cứu tác dụng phụ và một số yếu tố có liên quan đến kết quả điều trị.

MỤC LỤC

ĐẶT VẤN ĐỀ 1

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN 15

1.1. Sơ lược về lịch sử bệnh 15

1.2. Dịch tễ học 17

1.3. Bệnh nguyên, bệnh sinh 18

1.3.1. Bệnh nguyên 18

1.3.2. Cơ chế bệnh sinh 20

1.3.3. Hậu quả của bệnh lý 22

1.4. Triệu chứng lâm sàng 22

1.4.1. Đau xương 22

1.4.2. Tổn thương xương 23

1.4.3. Chèn ép tủy xương 23

1.4.4. Xuất huyết 23

1.4.5. Nhiễm trùng 23

1.4.6. Thiếu máu 24

1.4.7. Tăng Calci máu 24

1.4.8. Tăng độ nhớt huyết tương 24

1.4.9. Dấu hiệu thần kinh ngoại vi 24

1.5. Triệu chứng cận lâm sàng 25

1.5.1. Tế bào máu ngoại vi 25

1.5.2. Tủy đồ và sinh thiết tủy xương 25

1.5.3. Các chất chuyển hóa 26

1.5.4. Suy thận 26

1.5.5. Điện di miễn dịch cố định và điện di protein 27

1.5.6. Chẩn đoán hình ảnh 27

1.5.7. Các rối loạn khác 29

1.6. Chẩn đoán 29

1.6.1. Chẩn đoán xác định 29

1.6.2. Chẩn đoán giai đoạn 30

1.6.3. Chẩn đoán phân biệt 31

1.7. Điều trị 32

1.7.1. Điều trị đặc hiệu 32

1.7.2. Điều trị hỗ trợ 35

1.8. Tình hình nghiên cứu bệnh ĐUTX ở Việt Nam 36

CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 38

2.1. Đối tượng nghiên cứu 38

2.2. Địa điểm và thời gian nghiên cứu 39

2.3. Vật liệu nghiên cứu 39

2.4. Phương pháp nghiên cứu 40

2.4.1. Thiết kế nghiên cứu 40

2.4.2. Nội dung nghiên cứu và các biến số nghiên cứu 40

2.4.3. Quy trình nghiên cứu 42

2.4.4. Các tiêu chuẩn đánh giá kết quả điều trị ĐUTX 43

2.4.5. Xử lý số liệu 44

2.5. Đạo đức trong nghiên cứu 44

CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 46

3.1. Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu 46

3.1.1. Đặc điểm bệnh nhân phân bố theo tuổi 46

3.1.2. Đặc điểm bệnh nhân phân bố theo giới: 46

3.1.3. Đặc điểm phân loại theo thể bệnh 47

3.1.4. Đặc điểm phân loại theo giai đoạn ISS 48

3.2. Kết quả điều trị bệnh nhân ĐUTX 49

3.2.1. Một số diễn biến lâm sàng 49

3.2.2. Một số diễn biến cận lâm sàng của bệnh 52

3.2.3. Đánh giá hiệu quả điều trị 61

3.3. Một số tác dụng phụ và bước đầu đánh giá một số yếu tố tiên lượng có

liên quan đến kết quả điều trị 63

3.3.1. Một số tác dụng phụ 65

3.3.2. Đánh giá một số yếu tố tiên lượng có liên quan đến hiệu quả điều trị .. 51

CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN 5?

4.1. Đặc điểm chung của bệnh nhân nghiên cứu 57

4.1.1. Đặc điểm về tuổi và giới của nhóm đối tượng nghiên cứu: 57

4.1.2. Phân loại thể bệnh và giai đoạn bệnh 58

4.2. Đáp ứng điều trị của nhóm bệnh nhân nghiên cứu 59

4.2.1. Đáp ứng lâm sàng của nhóm bệnh nhân nghiên cứu 59

4.2.2. Đáp ứng cận lâm sàng của nhóm bệnh nhân nghiên cứu 61

4.2.3. Đánh giá kết quả điều trị của nhóm bệnh nhân nghiên cứu 67

4.3. Nhận xét một số tác dụng phụ và bước đầu đánh giá một số yếu tố tiên

lượng có liên quan đến kết quả điều trị 69

4.3.1. Nhận xét một số tác dụng phụ của phác đồ MPT 69

4.3.2. Nhận xét bước đầu đánh giá một số yếu tố tiên lượng có liên quan

đến kết quả điều trị 71

KÉT LUẬN 74

KIÉN NGHỊ 75

TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC