Nghiên cứu kết quả điều trị tán sỏi niệu quản bằng phương pháp tán sỏi nội soi ngược dòng sử dụng laser Hol: YAG
Nghiên cứu kết quả điều trị tán sỏi niệu quản bằng phương pháp tán sỏi nội soi ngược dòng sử dụng laser Hol: YAG.Sự gia tăng của sỏi niệu quản ang trở thành một vấn đề toàn cầu ởi những gánh nặng về ệnh tật và tài chính mà ệnh mang lại cho ngƣời d n cũng nhƣ hệ thống y tế [1]. Sỏi niệu quản rất dễ ám dính các tổ chức xung quanh, vì vậy nếu kh ng ƣợc iều trị sớm sẽ g y nhiều iến chứng thậm chí nguy hiểm ến tính mạng hay suy thận [2]. Tr n thế giới, sỏi niệu quản ang ngày càng gia tăng với ƣớc tính 7-13% tại Bắc Âu, 5-9% tại Ch u Âu và 1- 5% ở Ch u Á [3] .Trong , tỷ lệ tái phát sỏi niệu quản ở cộng ồng ch u Á l n ến 60-80% [4]. Việt Nam là một nƣớc nằm trong khu v c vành ai sỏi của thế giới với tỷ lệ sỏi tiết niệu khoảng từ 5% – 19,1% [4]. Nhiều nghi n cứu ã chỉ ra rằng iều trị ảo tồn ể loại ỏ sỏi c hiệu quả kh ng cao, và các phƣơng pháp mổ mở thƣờng dẫn ến nhiều thƣơng tổn cũng nhƣ iến chứng [5].
Cùng với s phát triển của c ng nghệ, nhiều phƣơng pháp iều trị sỏi niệu quản hiệu quả và ít g y tổn thƣơng ã ƣợc ứng dụng nhƣ: Tán sỏi ngoài cơ thể (Extracorporeal Shock Wave Lithotripsy), Lấy sỏi qua da (Percutaneous nephrolithotripsy), Tán sỏi niệu quản nội soi ngƣợc dòng (Retrograde Ureteroscopy lithotripsy), Mổ nội soi lấy sỏi (Laparoscopy) [6]…. Trong hai thập kỷ trở lại y, tán sỏi nội soi ngƣợc d ng ằng laser ngày càng trở n n phổ iến ởi s an toàn và hiệu quả trong iều trị sỏi niệu quản. Và laser Holmium: YAG (laser Hol: YAG) ã ƣợc sử dụng nhƣ một ti u chuẩn vàng ể tán sỏi ởi tính hiệu quả, tác dụng ối với mọi thành phần sỏi , i hỏi ít nh n l c, chi phí phù hợp với ất nƣớc ang phát triển nhƣ Việt Nam và rút ngắn thời gian hồi phục cho ệnh nh n [7],[8],[9]. Hiện nay các nghi n cứu tr n thế giới ánh giá kết quả iều trị sỏi niệu quản ằng tán sỏi nội soi ngƣợc d ng sử dụng laser Holmium: YAG kết hợp với sử dụng C-Arm hỗ trợ trong mổ cho tỷ lệ thành c ng cao [10].2
Trong 10 năm (1982-1991) tại khoa phẫu thuật tiết niệu Bệnh viện hữu nghị Việt Đức, tỷ lệ sỏi niệu quản chiếm 38% tr n tổng số ệnh nh n ến khám tiết niệu. Trong , khoảng 35%- 38% trƣờng hợp sỏi niệu quản c chỉ ịnh can thiệp ngoại khoa [11],[12].Trƣớc s gia tăng kh ng ngừng này, từ tháng 06 năm 2011, khoa ã nghi n cứu triển khai kỹ thuật tán sỏi niệu quản nội soi ngƣợc d ng ằng laser Holmium: YAG [13]. Trong iều kiện hiện nay nhiều cơ sở tuyến dƣới kh ng c máy C-Arm sử dụng trong mổ, sỏi niệu quản ƣợc phẫu thuật ằng phƣơng pháp tán sỏi nội soi ngƣợc d ng sử dụng laser Holmium: YAG vẫn ang là s l a chọn hiệu quả trong iều trị [14],[15],[16].
Nhằm cung cấp th m ằng chứng giá trị cho các ồng nghiệp về phƣơng pháp iều trị sỏi niệu quản kh ng sử dụng C-Arm hỗ trợ, chúng t i tiến hành nghi n cứu: ―Nghiên cứu kết quả điều trị tán sỏi niệu quản bằng phương pháp tán sỏi nội soi ngược dòng sử dụng laser Hol: YAG” Với hai mục ti u:
1. Nghi n c u kết quả, n toàn củ ph ơng ph p t n sỏi n i soi ng c dòng sử dụng năng l ng l ser Holmium Y G không dùng C- rm iều tr sỏi ni u quản t i b nh vi n hữu ngh Vi t c gi i o n 2013-2014.
2. nh gi m t số ếu tố li n qu n ến kết quả iều tr sỏi ni u quản bằng ph ơng ph p t n sỏi n i soi ng c dòng sử dụng năng l ng l ser Holmium Y G t i b nh vi n hữu ngh Vi t c gi i o n 2013-2014
MỤC LỤC
ĐẶT VẤN ĐỀ …………………………………………………………………………………….. 1
Chƣơng 1: TỔNG QUAN……………………………………………………………………. 3
1.1. GIẢI PHẪU CỦA NIỆU QUẢN LIÊN QUAN ĐẾN KỸ THUẬT
TÁN SỎI NỘI SOI NGƢỢC DÒNG …………………………………………….. 3
1.1.1. Vị trí, ƣờng i, kích thƣớc ……………………………………………………. 3
1.1.2. Liên quan …………………………………………………………………………….. 4
1.1.3. Mạch máu cung cấp cho niệu quản ……………………………………….. 10
1.1.4. Tĩnh mạch ………………………………………………………………………….. 12
1.1.5. Bạch mạch …………………………………………………………………………. 12
1.1.6. Cấu tạo của niệu quản………………………………………………………….. 12
1.2. GIÁ TRỊ CỦA CHỤP CẮT LỚP VI TÍNH TRONG KHẢO SÁT HỆ
TIẾT NIỆU TRÊN …………………………………………………………………….. 14
1.2.1. Chỉ ịnh chụp cắt lớp vi tính hệ tiết niệu ……………………………….. 14
1.2.2. Quy trình và kỹ thuật chụp …………………………………………………… 17
1.2.3. Những kết quả của chụp cắt lớp vi tính hệ tiết niệu …………………. 18
1.3. CÁC PHƢƠNG PHÁP CAN THIỆP ÍT XÂM LẤN ĐIỀU TRỊ SỎI
NIỆU QUẢN…………………………………………………………………………….. 21
1.3.1. Phƣơng pháp tán sỏi ngoài cơ thể………………………………………….. 21
1.3.2. Phƣơng pháp mổ nội soi sau phúc mạc lấy sỏi niệu quản…………. 22
1.3.3. Lấy sỏi qua da…………………………………………………………………….. 23
1.3.4. Tán sỏi nội soi niệu quản ngƣợc d ng ằnglaser Hol: YAG …….. 24
1.4. MỘT SỐ NGHIÊN CỨU TRÊN THẾ GIỚI VÀ VIỆT NAM VỀ TÁN
SỎI NỘI SOI NGƢỢC DÒNG……………………………………………………. 37
1.4.1. Tr n thế giới……………………………………………………………………….. 37
1.4.2. Nghi n cứu tán sỏi niệu quản nội soi ngƣợc d ng ằng laser tại
Việt Nam…………………………………………………………………………….. 39Chƣơng 2: ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PH P NGHIÊN CỨU…………. 40
2.1. THỜI GIAN VÀ ĐỊA ĐIỂM NGHIÊN CỨU ………………………………. 40
2.2. THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU ………………………………………………………… 40
2.3. ĐỐI TƢỢNG NGHIÊN CỨU…………………………………………………….. 40
2.3.1. Cỡ mẫu………………………………………………………………………………. 40
2.3.2. Đối tƣợng nghi n cứu ………………………………………………………….. 40
2.4. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU……………………………………………….. 41
2.4.1. Đặc iểm chung của nh m nghi n cứu ………………………………….. 41
2.4.2. Đặc iểm l m sàng và cận l m sàng………………………………………. 42
2.4.3. Quy trình tán sỏi niệu quản nội soi ngƣợc d ng sử dụng năng
lƣợng laser Holmium: …………………………………………………………… 45
2.4.4. Đánh giá kết quả và ộ an toàn tán sỏi nội soi ngƣợc d ng ằng
laser Hol: YAG ……………………………………………………………………. 50
2.4.5. Đánh giá một số yếu tố li n quan ………………………………………….. 55
2.5. THU THẬP VÀ X L SỐ LIỆU THỐNG KÊ ………………………….. 57
2.6. ĐẠO ĐỨC TRONG NGHIÊN CỨU…………………………………………… 57
Chƣơng 3: K T QUẢ NGHIÊN CỨU……………………………………………….. 58
3.1. ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA NHÓM NGHIÊN CỨU …………………….. 58
3.2. KẾT QUẢ PHẪU THUẬT ………………………………………………………… 65
3.2.1. Kết quả về kỹ thuật trong mổ ……………………………………………….. 65
3.2.2. Kết quả ngay sau mổ……………………………………………………………. 67
3.2.3. Kết quả sau theo dõi 1 tháng ………………………………………………… 72
3.2.4. Kết quả sau theo dõi xa………………………………………………………… 76
3.3. MỘT SỐ YẾU TỐ LIÊN QUAN ĐẾN KẾT QUẢ TÁN SỎI NỘI SOI.. 80
Chƣơng 4: BÀN LUẬN……………………………………………………………………… 93
4.1. ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA NHÓM NGHIÊN CỨU …………………….. 93
4.1.1. Tuổi và giới……………………………………………………………………….. 934.1.2. Yếu tố nghề nghiệp……………………………………………………………… 95
4.1.3 Tình trạng éo phì với chỉ số BMI …………………………………………. 96
4.1.4 Triệu chứng thƣờng gặp của ệnh nh n sỏi niệu quản……………… 96
4.1.5. Vai tr của chụp cắt lớp vi tính hệ tiết niệu trong chẩn oán sỏi
niệu quản…………………………………………………………………………….. 97
4.2. KẾT QUẢ, ĐỘ AN TOÀN CỦA PHƢƠNG PHÁP TÁN SỎI NỘI
SOI NGƢỢC DÒNG S DỤNG LASER HOLMIUM:…………………. 99
4.2.1. Chỉ ịnh iều trị sỏi niệu quản………………………………………………. 99
4.2.2. Kỹ thuật …………………………………………………………………………… 103
4.2.3. Kết quả…………………………………………………………………………….. 111
4.2.4 Kết quả sau theo dõi …………………………………………………………… 125
4.3. MỘT SỐ YẾU TỐ LIÊN QUAN ĐẾN KẾT QUẢ……………………… 139
4.3.1. Các yếu tố li n quan ến kỹ thuật ……………………………………….. 139
4.3.2. Các yếu tố li n quan ến kết quả theo dõi sau 1 tháng …………… 145
4.3.3. Các yếu tố li n quan ến kết quả theo dõi xa………………………… 146
K T LUẬN …………………………………………………………………………………….. 147
DANH MỤC C C CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN Đ N
ĐỀ TÀI ĐÃ CÔNG BỐ
TÀI LI U THAM KHẢO
PHỤ LỤc
DANH MỤC BẢNG
Bảng 3.1. Ph n ố tuổi và giới của ệnh nh n theo nh m………………………… 58
Bảng 3.2. Tiền sử ệnh tiết niệu của ệnh nh n ……………………………………… 60
Bảng 3.3. Đặc iểm BMI của ệnh nh n trong nghi n cứu………………………. 60
Bảng 3.4. Triệu chứng l m sàng chính khi vào viện ……………………………….. 61
Bảng 3.5. Kích thƣớc sỏi tr n phim chụp cắt lớp vi tính ………………………….. 61
Bảng 3.6. Số lƣợng sỏi tr n phim chụp cắt lớp vi tính …………………………….. 62
Bảng 3.7. Vị trí sỏi tr n phim chụp cắt lớp vi tính ………………………………….. 62
Bảng 3.8. Ph n loại sỏi theo ộ Hounsfield tr n phim chụp CLVT …………… 62
Bảng 3.9. Mức ộ giãn của thận tr n phim CLVT ………………………………….. 63
Bảng 3.10. Độ dày của nhu m thận tr n phim CLVT …………………………….. 63
Bảng 3.11. Lƣu th ng thuốc cản quang qua vị trí sỏi niệu quản tr n phim
CLVT …………………………………………………………………………………. 63
Bảng 3.12. Kết quả chụp hệ tiết niệu kh ng chuẩn ị ……………………………… 64
Bảng 3.13. Kết quả si u m phát hiện sỏi………………………………………………. 64
Bảng 3.14. Kết quả xét nghiệm c ng thức máu………………………………………. 64
Bảng 3.15. Tình trạng lỗ niệu quản……………………………………………………….. 65
Bảng 3.16. Hẹp niểu quản……………………………………………………………………. 66
Bảng 3.17. Đặc iểm ni m mạc niệu quản vị trí sỏi ………………………………… 66
Bảng 3.18. Thời gian phẫu thuật…………………………………………………………… 66
Bảng 3.19. Tai iến trong mổ……………………………………………………………….. 67
Bảng 3.20. Tỷ lệ ặt th ng JJ sau tán sỏi……………………………………………….. 67
Bảng 3.21. Biến chứng sau mổ …………………………………………………………….. 67
Bảng 3.22. Tỷ lệ sạch sỏi với vị trí sỏi…………………………………………………… 68
Bảng 3.23. Tỷ lệ sạch sỏi với sỏi g y cản trở lƣu th ng NQ…………………….. 69
Bảng 3.24. Tỷ lệ sạch sỏi với kích thƣớc sỏi ………………………………………….. 69
Bảng 3.25. Tỷ lệ sạch sỏi với số lƣợng sỏi …………………………………………….. 70Bảng 3.26. Thời gian nằm viện…………………………………………………………….. 71
Bảng 3.27. Kết quả ngay sau mổ ………………………………………………………….. 72
Bảng 3.28. Kết quả khám lại tr n l m sàng ……………………………………………. 72
Bảng 3.29. Kết quả c n mảnh sỏi sau 1 tháng ………………………………………… 73
Bảng 3.30. Tỷ lệ sạch sỏi sau 1 tháng với vị trí sỏi …………………………………. 74
Bảng 3.31. Tỷ lệ sạch sỏi sau 1 tháng với kích thƣớc sỏi…………………………. 74
Bảng 3.32. Tỷ lệ sạch sỏi sau 1 tháng với số lƣợng sỏi……………………………. 75
Bảng 3.33. Mức ộ giãn của thận tr n si u m sau 1 tháng ……………………… 75
Bảng 3.34. Vị trí ống th ng JJ và tỷ lệ th c hiện rút dẫn lƣu sau khám lại…. 76
Bảng 3.35. Kết quả 1 tháng sau phẫu thuật…………………………………………….. 76
Bảng 3.36. Mức ộ giãn của thận tr n phim CLVT sau 3 tháng ……………….. 77
Bảng 3.37. Diễn tiến ứ nƣớc thận sau 3 thángsau TSNSND …………………….. 78
Bảng 3.38. Độ dày của nhu m thận tr n phim CLVT sau mổ a tháng…….. 78
Bảng 3.39. Biến chứng xa ……………………………………………………………………. 79
Bảng 3.40. Kết quả iều trị xa ……………………………………………………………… 79
Bảng 3.41. Chỉ số Creatinin và Ure tại các thời iểm nghi n cứu …………….. 79
Bảng 3.42. Li n quan giữa tỷ lệ sạch sỏi sau mổ và kích thƣớc chiều dọc sỏi,
vị trí sỏi ………………………………………………………………………………. 80
Bảng 3.43. Li n quan giữa tỷ lệ sạch sỏi với tình trạng thuốc lƣu th ng qua vị
trí sỏi ………………………………………………………………………………….. 81
Bảng 3.44. Li n quan giữa kết quả iều trị gần với chỉ số BMI………………… 81
Bảng 3.45. Li n quan giữa BMI với khả năng ặt máy soi niệu quản ……….. 82
Bảng 3.46. Li n quan giữa BMI với thời gian phẫu thuật ………………………… 82
Bảng 3.47. Li n quan giữa BMI với tai iến xảy ra trong mổ…………………… 82
Bảng 3.48. Li n quan giữa BMI với iến chứng sau mổ………………………….. 83
Bảng 3.49. Li n quan giữa BMI với khả năng ặt ống th ng JJ ……………….. 83
Bảng 3.50. Li n quan giữa BMI với tỷ lệ thành c ng/ thất ại của phẫu thuật…… 83Bảng 3.51. Li n quan giữa khả năng ặt máy nội soi niệu quản với vị trí sỏi… 84
Bảng 3.52. Li n quan giữa mức ộ giãn với kết quả sau mổ…………………….. 84
Bảng 3.53. Li n quan giữa tiền sử can thiệp ệnh tiết niệu với kết quả sau mổ…. 85
Bảng 3.54. Li n quan giữa vị trí sỏi với khả năng ặt máy soi niệu quản ….. 85
Bảng 3.55. Li n quan giữa vị trí sỏi với thời gian phẫu thuật …………………… 85
Bảng 3.56. Li n quan giữa vị trí sỏi với tai iến xảy ra trong mổ……………… 86
Bảng 3.57. Li n quan giữa vị trí sỏi với iến chứng sau mổ …………………….. 86
Bảng 3.58. Li n quan giữa vị trí sỏi với tỷ lệ thành c ng của phẫu thuật …… 86
Bảng 3.59. Li n quan giữa kết quả iều trị sau 1 tháng với vị trí sỏi…………. 87
Bảng 3.60. Li n quan giữa kết quả iều trị sau 1 tháng với số lƣợng sỏi……. 87
Bảng 3.61. Liên quan giữa kết quả iều trị sau 1 tháng với mức ộ giãn thận…. 88
Bảng 3.62. Li n quan giữa kết quả iều trị sau 1 tháng với kích thƣớc sỏi … 88
Bảng 3.63. Li n quan của iến chứng sau 1 tháng với kích thƣớc, vị trí và số
lƣợng sỏi……………………………………………………………………………… 89
Bảng 3.64. Li n quan giữa kết quả iều trị xa với vị trí sỏi ……………………… 89
Bảng 3.65. Li n quan giữa kết quả iều trị xa với số lƣợng sỏi ………………… 90
Bảng 3.66. Liên quan giữa kết quả iều trị xa với mức ộ giãn thận…………. 90
Bảng 3.67. Li n quan giữa kết quả iều trị xa với kích thƣớc sỏi ……………… 91
Bảng 3.68. Li n quan của iến chứng xa với kích thƣớc, vị trí và số lƣợng sỏi.. 91
Bảng 3.69. Li n quan giữa iến chứng và thời gian phẫu thuật ………………… 92
Bảng 3.70. Li n quan giữa iến chứng và tiền sử tán sỏi ngoài cơ thể ………. 92
Bảng 4.1. Kết quả iều trị sỏi niệu quản xa ằng nội soi c C-Arm hỗ trợ.. 112
Bảng 4.2. Kết quả iều trị sỏi niệu quản 1/3 tr n ằng nội soi ngƣợc dòng có
sử dụng C-Arm hỗ trợ ………………………………………………………… 11