Nghiên cứu kiến thức – thực hành phương pháp giữ am và nuôi con bằng sữa mẹ trong vòng 1 giờ đầu sau sinh của các bà mẹ tại 4 bệnh viện Hà Nôi, năm 2005

Chăm sóc sức khỏe sơ sinh hiên đang là một vấn đề thu hút được sự quan tâm của các quốc gia trên toàn thế giới. Trong những năm qua, tỉ lê tử vong trẻ em nói chung đã giảm mạnh nhưng tỉ lê tử vong sơ sinh không giảm hoặc giảm không đáng kể. Để đạt được Mục tiêu Phát triển Thiên niên kỷ toàn cầu về giảm 2/3 số tử vong trẻ em dưới 5 tuổi trong giai đoạn từ 1990 – 2015, chúng ta cần phải nỗ lực hơn nữa trong các hoạt động vì sự sống còn của trẻ em, đặc biêt là cứu sống sinh mạng trẻ sơ sinh [40]. Ước tính hằng năm trên thế giới có khoảng 4 triêu trẻ sơ sinh tử vong, chiếm 37% số tử vong trẻ dưới 5 tuổi và hơn 70% số tử vong trẻ dưới 1 tuổi [37]. Gần 70% số tử vong sơ sinh xảy ra trong tuần đầu, 40% trong số này xảy ra trong vòng 24 giờ đầu sau sinh [39]. Ở Viêt Nam, theo Điều tra Dân số và Sức khỏe 2002, tử vong trẻ dưới 5 tuổi giảm từ 55% ở thập kỷ 70 xuống 30 % trong những năm đầu của thế kỷ này, nhưng tử vong sơ sinh hầu như không thay đổi và ở mức 15% [13]. Các nguyên nhân chính gây bênh tật và tử vong sơ sinh trên thế giới chủ yếu là do nhiễm khuẩn (36%), ngạt khi sinh (23%), tai biến do đẻ non (28%) và dị tật bẩm sinh 8% [38]. Nhiễm khuẩn cũng là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong trẻ sơ sinh ở nước ta [36].

Mặc dù hậu quả do bênh tật và tử vong sơ sinh rất nặng nề nhưng các can thiêp sẵn có trong phạm vi các chương trình chăm sóc sức khỏe bà mẹ – trẻ em có thể cứu sống sinh mạng của hầu hết trẻ sơ sinh [41]. Trong đó, ủ ấm da kề da và cho trẻ bú sữa mẹ sớm trong vòng 1 giờ đầu sau khi sinh là các can thiêp đơn giản, dễ thực hiên góp phần nâng cao sức khỏe và giảm tỉ lê tử vong ở trẻ. Ngoài viêc điều chỉnh thân nhiêt, phương pháp da kề da giữa mẹ và trẻ sơ sinh ngay sau đẻ còn có nhiều tác dụng khác như: tăng tỉ lê bú mẹ sớm và bú hoàn toàn, tăng tình cảm mẹ con, phát triển nhận thức, giảm stress, giảm nhiễm khuẩn ở trẻ sơ sinh… [3,14]. Cho trẻ bú sớm trong vòng một giờ sau sinh giúp cung cấp chất dinh dưỡng và miễn dịch, làm tăng tỉ lê và thời gian bú mẹ hoàn toàn ở trẻ sau này, giảm bênh tật và tử vong ở trẻ… [15,16]. Mặc dù đơn giản và hiêu quả như vậy nhưng không phải những can thiêp này được thực hiên thường xuyên và rộng khắp ở nhiều nước trên thế giới. Sự chậm trễ thực hành ở các nước phát triển là do sự sẵn có của các phương tiên và kỹ thuật chăm sóc tiên tiến. Ở các nước đang phát triển, còn thiếu các nghiên cứu chứng minh thuận lợi của ủ ấm da kề da so với các phương pháp khác [16,17,18]. Ở Viêt Nam, phương pháp ủ ấm da kề da cho trẻ sơ sinh khỏe mạnh ít được đề cập mặc dù nó đã được áp dụng từ đầu những năm 90 ở nhiều nước khác trên thế giới [20].

Muốn thúc đẩy thực hành ủ ấm da kề da và nuôi con bằng sữa mẹ sớm, đòi hỏi phải nâng cao hơn nữa hiểu biết về lợi ích, tác dụng của hai phương pháp này, cũng như sự biến chuyển lớn về kiến thức -thái độ- thực hành của bà mẹ và cán bộ y tế hoạt động trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe sơ sinh. Đây là những vấn đề quan trọng của y tế cộng đổng nhưng lại chưa được áp dụng và nghiên cứu đầy đủ ở Viêt Nam và cả trên thế giới. Để góp phần cung cấp thông tin nhằm cải thiên sức khỏe trẻ sơ sinh, chúng tôi thực hiên đề tài “Nghiên cứu kiến thức – thực hành phương pháp giữ am và nuôi con bằng sữa mẹ trong vòng 1 giờ đầu sau sinh của các bà mẹ tại 4 bệnh viện Hà Nôi, năm 2005” nhằm mục tiêu:

1. Mô tả thực hành phương pháp giữ am và nuôi con bằng sữa mẹ trong vòng 1 giờ đầu sau sinh của các bà mẹ tại 4 bệnh viện Hà Nôi, năm 2005.

2. Mô tả môt số yếu tố liên quan đến thực hành phương pháp giữ am và nuôi con bằng sữa mẹ trong vòng 1 giờ đầu sau sinh của các đối tượng trên.

1. TỔNG QUAN TÀi LiỆU

1.1. một số vấn đề về chăm sóc thiết yếu trẻ sơ sinh

1.1.1. Nôi dung chăm sóc thiết yếu trẻ sơ sinh.

Thời kỳ sơ sinh được tính từ khi trẻ ra đời cho tới hết tuần thứ 4 sau đẻ. Đối với trẻ sơ sinh khỏe mạnh, chăm sóc thiết yếu bao gồm: chăm sóc trước, trong và sau khi sinh (trong ngày đầu tiên, những ngày tiếp theo cho đến 28 ngày tuổi). Ngoài ra, còn những can thiệp đặc biệt cần thiết đối với trẻ ốm và trẻ thiếu cân. Mục đích của chăm sóc thiết yếu trẻ sơ sinh là giúp trẻ khỏe mạnh bằng cách đáp ứng mọi nhu cầu cơ bản về sức khỏe của trẻ (đủ ấm, thở bình thường, cho trẻ ăn, phòng chống nhiễm khuẩn), phát hiện các dấu hiệu bất thường và xử trí kịp thời, hướng dẫn bà mẹ và gia đình về cách chăm sóc trẻ sơ sinh và cách nhận biết các dấu hiệu nguy hiểm.

Các can thiệp hữu hiệu chăm sóc sức khỏe trẻ sơ sinh [28,29].

♦ Chăm sóc trước đẻ:

– Tiêm phòng uốn ván

– Tư vấn dinh dưỡng, chuẩn bị cho cuộc đẻ và nuôi con bằng sữa mẹ

– Bổ sung sắt, iod, folat

– Phát hiện nguy cơ chính gây đẻ khó

– Điều trị giang mai và sốt rét*

– Tư vấn và xét nghiệm HIV tự nguyện *

♦ Trong khi đẻ và 1-2 giờ đầu sau đẻ:

– Đẻ sạch và an toàn

– Giữ ấm

– Bú mẹ ngay sau đẻ và bú mẹ hoàn toàn

– Chăm sóc rốn và mắt

– Cấp cứu tai biến sản khoa

– Dùng kháng sinh trong trường hợp vỡ ối sớm*

– Hồi sức sơ sinh*

– Xử lý các biến chứng của trẻ sơ sinh*

– Phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con*

♦ Chăm sóc trẻ sơ sinh 1-2 giờ đầu đến 4 tuần sau đẻ:

– Bú mẹ hoàn toàn

– Giữ ấm

– Chăm sóc vệ sinh và rốn

– Phát hiện những dấu hiệu nguy hiểm và xử lý kịp thời

– Tư vấn về khoảng cách giữa các lần sinh sau

– Chăm sóc đặc biệt cho trẻ nhẹ cân *