Nghiên cứu kiến thức và kỹ năng của bà mẹ cho trẻ bú sớm tại bệnh viện Phụ sản Trung ương, năm 2009

Chăm sóc sức khoẻ sơ sinh hiện đang là một vấn đề thu hút sự quan tâm của các quốc gia trên toàn thế giới. Trong những năm qua, tỷ lệ tử vong trẻ em nói chung đã giảm mạnh nhưng tỷ lệ tử vong sơ sinh không giảm hoặc giảm không đáng kể.

Ước tính hàng năm trên thế giới có khoảng 4 triệu trẻ sơ sinh tử vong. Ở Việt Nam, theo Điều tra Dân số và Sức khỏe 2002, tỉ lệ tử vong ở trẻ dưới 5 tuổi giảm từ 55/1000 trẻ đẻ sống xuống 30/1000 trẻ đẻ sống trong những năm đầu của thế kỷ này, nhưng tử vong sơ sinh hầu như không thay đổi và ở mức

0, 15% [21].

Mặc dù hậu quả do bệnh tật và tử vong sơ sinh rất nặng nề nhưng các can thiệp sẵn có trong phạm vi các chương trình chăm sóc sức khoẻ bà mẹ- trẻ em có thể cứu sống sinh mạng của hầu hết trẻ sơ sinh [21]. Trong đó, cho trẻ bú sữa mẹ sớm trong 1 giờ đầu sau khi sinh là can thiệp đơn giản, dễ thực hiện góp phần bảo vệ, phát triển, nâng cao sức khoẻ và giảm tỷ lệ tử vong ở trẻ.

Cho trẻ bú sớm trong vòng 1 giờ đầu sau sinh giúp cung cấp chất dinh dưỡng và miễn dịch, làm tăng tỷ lệ và thời gian bú mẹ hoàn toàn ở trẻ sau này, giúp trẻ tăng cân tốt hơn, giảm bệnh tật và tử vong ở trẻ [5].

Bà mẹ cũng có lợi khi cho trẻ bú sớm vì giúp sữa về sớm hơn, giảm được băng huyết sau sinh, giúp bà mẹ tránh thai trong thời kỳ đầu hậu sản. Về lâu dài, cho trẻ bú sữa mẹ giảm tỷ lệ ung thư vú và ung thư buồng trứng.

Mặc dù đơn giản và hiệu quả như vậy nhưng không phải những can thiệp này được thực hiện thường xuyên và rộng khắp ở nhiều nước trên thế giới. Sự chậm trễ thực hành ở các nước phát triển là do sự sẵn có của các phương tiện và kỹ thuật chăm sóc tiên tiến. Ở các nước đang phát triển, còn thiếu các nghiên cứu chứng minh ích lợi của việc cho trẻ bú sớm.

Nuôi con bằng sữa mẹ được khuyến khích và chấp nhận rộng rãi ở Việt Nam, ước tính có tới 98% trẻ nhỏ được bú mẹ. Tuy nhiên, trong các nghiên cứu trước đây, chỉ có khoảng 57% các bà mẹ thực hiện cho bú mẹ ngay sau đẻ [13].

Hiện nay, chúng ta đang triển khai rộng rãi chương trình “Làm mẹ an toàn” trong cả nước, trong đó có việc nuôi con bằng sữa mẹ và cho trẻ bú sớm. Để góp phần nâng cao chất lượng nuôi con bằng sữa mẹ, chúng ta cần tìm hiểu thực trạng và một số yếu tố liên quan đến việc cho trẻ bú sớm.

Muốn thực hiện tốt kỹ năng cho trẻ bú sớm ngay sau sinh, đòi hỏi phải nâng cao hơn nữa hiểu biết về lợi ích, tác dụng của phương pháp này, cũng như sự chuyển biến lớn về kiến thức- kỹ năng- thái độ của bà mẹ và cán bộ y tế hoạt động trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe sơ sinh. Đây là những vấn đề quan trọng của y tế cộng đồng nhưng lại chưa được áp dụng và nghiên cứuđầy đủ ở Việt Nam và cả trên thế giới [23].

Việc thực hiện tốt cho trẻ bú sớm tại các cơ sở y tế và tuyến Trung ương sẽ góp phần quan trọng vào việc áp dụng và nâng cao chất lượng của vấn đề cho trẻ bú sớm trong cả nước. Để góp phần cung cấp thông tin nhằm cải thiện sức khỏe trẻ sơ sinh, chúng tôi thực hiện đề tài “Nghiên cứu kiến thức và kỹ năng của bà mẹ cho trẻ bú sớm tại bệnh viện Phụ sản Trung ương, năm 2009” nhằm mục tiêu:

1. Mô tả kiến thức, kỹ năng của bà mẹ trong việc cho trẻ bú sớm tại bệnh viện Phụ sản Trung ương năm 2009.

2. Phân tích một số yếu tố liên quan đến vấn đề cho trẻ bú sớm

MỤC LỤC

ĐẶT VẤN ĐỀ 1

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN 3

1.1. Nuôi con bằng sữa mẹ và cho trẻ bú sớm 3

1.1.1. Nội dung chăm sóc thiết yếu trẻ sơ sinh 3

1.1.2. Sự bài tiết sữa 4

1.1.3. Những lợi ích của nuôi con bằng sữa mẹ 6

1.1.4. Lợi ích của việc cho trẻ bú sớm 11

1.1.5. Những tập quán, thói quen ảnh hưởng không tốt đến việc nuôi con bằng sữa mẹ 12

1.1.6. Cách ngậm bắt vú và tư thế bú 13

1.2. Tình hình chăm sóc sức khỏe trẻ sơ sinh và cho trẻ bú sớm trên thế giới và Việt Nam 16

1.2.1. Tình hình chăm sóc sức khoẻ trẻ sơ sinh và cho trẻ bú sớm trên thế

giới 16

1.2.2. Tình hình chăm sóc sức khỏe trẻ sơ sinh và cho trẻ bú sớm ở Việt Nam 21

1.3. Hệ thống chăn sóc sức khỏe sơ sinh ở nước ta 24

1.3.1. Dịch vụ chăm sóc sức khỏe bà mẹ trẻ em ở các tuyến khác nhau: 24

1.3.2. Khả năng tiếp cận và sử dụng dịch vụ chăm sóc sức khỏe bà mẹ trẻ

em: 26

1.3.3. Chăm sóc trẻ sơ sinh tại gia đình, cộng đồng: 27

1.3.4. Các chiến lược, kế hoạch và hướng dẫn quốc gia: 28

CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 29

2.1. Đối tượng nghiên cứu 29

2.2. Địa điểm nghiên cứu 29

2.3. Thời gian nghiên cứu 29

2.4. Phương pháp nghiên cứu SG

2.5. Cỡ mẫu- kỹ thuật chọn mẫu nghiên cứu SG

2.5.1. Cỡ mẫu SG

2.5.2. Kỹ thuật chọn mẫu SG

2.5.3. Công cụ thu thập thông tin SG

2.5.4. Kỹ thuật thu thập thông tin S1

2.6. Nội dung, các biến số, các chỉ tiêu, phương pháp thu thập thông tin… S1

2.7. Hạn chế sai số trong nghiên cứu SS

2.8. Các tiêu chuẩn đánh giá thực hành trong nghiên cứu SS

2.9. Xử lý và phân tích số liệu S4

2.10. Đạo đức trong nghiên cứu S4

CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 35

3.1. Một số đặc trưng cá nhân của đối tượng nghiên cứu SS

3.1.1. Một số đặc trưng cá nhân của bà mẹ SS

3.1.2. Một số đặc trưng cá nhân của trẻ sơ sinh Sổ

3.2. Kiến thức- kỹ năng cho trẻ bú sớm của các bà mẹ S7

3.2.1. Kiến thức về cho trẻ bú sớm của các bà mẹ S7

3.2.2. Kỹ năng của bà mẹ trong việc cho trẻ bú sớm 41

3.3. Một số yếu tố liên quan đến vấn đề cho trẻ bú sớm 4S

CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN 53

4.1. Kiến thức – kỹ năng của bà mẹ trong việc cho trẻ bú sớm SS

4.1.1. Kiến thức của bà mẹ trong việc cho trẻ bó sớm SS

4.1.2. Kỹ năng của bà mẹ trong việc cho trẻ bú sớm SS

4.2. Một số yếu tố liên quan đến kiến thức và kỹ năng cho trẻ bú sớm 61

4.2.1. Liên quan giữa tuổi mẹ với kiến thức và kỹ năng của bà mẹ

trong việc cho trẻ bú sớm 61

4.2.2. Liên quan giữa trình độ học vấn với kiến thức và kỹ năng của bà mẹ trong việc cho trẻ bú sớm 62

4.2.3. Liên quan giữa nghề nghiệp với kiến thức và kỹ năng của bà mẹ

trong việc cho trẻ bú sớm 64

4.2.4. Liên quan giữa các yếu tố của trẻ đến kỹ năng của bà mẹ trong việc cho trẻ bú sớm 64

4.3. Bàn luận về phương pháp nghiên cứu 66

KẾT LUẬN 69

KIẾN NGHỊ 70

TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC