Nghiên cứu lâm sàng, cận lâm sàng và một số chỉ số miễn dịch ở bệnh nhân sau ghép thận

Hiên nay có hai phương pháp điều trị thay thế thận cho những bênh nhân bị suy thận mạn tính giai đoạn cuối là lọc máu ngoài thận (gồm thận nhân tạo, lọc màng bụng) và ghép thận. Cả hai phương pháp này đều được ứng dụng rông rãi trên thế giới, trong đó ghép thận được chứng minh có nhiều ưu điểm hơn so với lọc máu ngoài thận. Khi ghép thận thành công, thận ghép chẳng những thực hiên được chức năng lọc và bài tiết các chất đôc ra khỏi cơ thể mà còn có khả năng điều hoà huyết áp, bài tiết hormon, điều chỉnh các rối loạn nước và điên giải, phục hồi chức năng sinh dục…Sự phục hồi và cải thiên chất lượng sống sau ghép là ưu điểm cơ bản nhất của ghép thận. Mặt khác, chi phí cho ghép thận trong năm đầu tiên sau ghép tốn kém hơn, nhưng những năm về sau, chi phí điều trị để duy trì chức năng thận ghép sẽ thấp hơn so với lọc máu ngoài thận [98].

Trường hợp ghép thận đầu tiên được thực hiên thành công trên thế giới vào năm 1954 tại Boston (Hoa Kỳ), do Murray và Meril thực hiên. Phần lớn các nước khác bắt đầu ghép thận trong những năm đầu thập niên 70 (Đài Loan 1968, Cuba 1970, Thái Lan 1976…). ở Việt Nam những ý tưởng đầu tiên về ghép thận đã được đưa ra từ đầu thập niên 70 của thế kỷ trước, nhưng do khó khăn về nhiều mặt, viêc ghép thận chưa tiến hành được, mặc dù môt số tác giả đã tiến hành ghép thận thực nghiêm trên chó vào thời kỳ này. Ca ghép thận đầu tiên tại Viêt Nam được thực hiên thành công ngày 04/6/1992 tại Học viên Quân y. Đến nay đã có hàng chục bênh viên trong cả nước triển khai kỹ thuật ghép thận và đã có hơn 200 ca được ghép thận từ người sống cho thận, chủ yếu là những cặp nhận-cho có quan hê huyết thống. Bên cạnh đó, do thiếu nguồn thận ghép nên môt số lượng lớn bênh nhân đã ra nước ngoài ghép thận từ người chết não và trở về điều trị sau ghép tại Viêt Nam.

Khác với cơ thể bình thường, sau ghép người được ghép thận phải dùng suốt đời đổng thời 2-3 loại thuốc chống thải ghép khác nhau để duy trì chức năng thận. Vì vậy, ngoài tác dụng chống thải ghép để duy trì chức năng của thận ghép, các thuốc ức chế miễn dịch còn gây ra những thay đổi về trạng thái miễn dịch của cơ thể nhận thận ghép. Các thuốc ức chế miễn dịch được dùng suốt đời sau khi ghép thận nên thường gây nên nhiều biến chứng khác nhau, tùy từng giai đoạn và sự mẫn cảm của mỗi bênh nhân đối với thuốc. Hiên nay ở nước ta đã có một số bênh nhân sống hàng chục năm nhờ ghép thận với chức năng thận còn tốt. Song đến nay việc nghiên cứu diễn biến tình trạng chức năng thận sau ghép, các biến chứng có thể gặp sau ghép, sự thay đổi tình trạng miễn dịch của các bệnh nhân được ghép thận dưới ảnh hưởng của các thuốc chống thải ghép được sử dụng lâu dài còn chưa được tiến hành nghiên cứu sâu và trên một số lượng lớn bệnh nhân. Vì vậy đề tài “Nghiên cứu lâm sàng, cận lâm sàng và một số chỉ số miễn dịch ở bệnh nhân sau ghép thận”, nhằm mục tiêu:

1. Nghiên cứu một sô’ chỉ tiêu lâm sàng, cận lâm sàng để đánh giá chức năng thận ghép và một sô biên chứng thường gặp ở bệnh nhân sau ghép thận

2. Nghiên cứu biên đổi một sô’ chỉ sô’ miễn dịch ở bệnh nhân sau ghép thận

MỤC LỤC

Lời cam đoan Lời cảm ơn Mục lục

Danh mục các chữ viết tắt trong luận án Danh mục các bảng Danh mục các biểu đổ Danh mục các hình ảnh

ĐẶT VẤN ĐỂ g1

ran

Tr

Chương 1: TổNG QUAN 3

1.1. Tình hình suy thận mạn trên thế’’ giới và ở Việt Nam 3

1.2. Các phương pháp điều trị suy thận mạn 4

1.2.1. Điều trị bảo tổn suy thận mạn 4

1.2.2. Lọc máu ngoài thận 5

1.2.3. Ghép thận 6

1.3. Tình hình ghép thận trên thế” giới 6

1.3.1. Sơ lược lịch sử phát triển kỹ thuật ghép thận 6

1.3.2. Kết quả ghép thận trên thế giới 8

1.3.3. Biến chứng sau ghép thận 10

1.4. Các phương pháp theo dõi đánh giá chức năng thận ghép 11

1.4.1. Đánh giá chức năng bài xuất của thận ghép 11

1.4.2. Xét nghiêm urê và creatinin máu 12

1.4.3. Xét nghiêm nước tiểu 13

1.4.4. Đánh giá chức năng điều hoà huyết áp 14

1.4.5. Đánh giá chức năng tham gia sản xuất hổng cầu 14

1.4.6. Đánh giá mức lọc cầu thận 15

1.4.7. Theo dõi nổng đô thuốc chống thải ghép 17

1.4.8. Sinh thiết thận ghép 18

1.4.9. Theo dõi số lượng các tế bào lympho TCD3, TCD4, TCD8 19

1.4.10. Theo dõi sự hình thành kháng thể kháng HLA sau ghép 20

1.5. Cơ chế miễn dịch của loại thải thận ghép 23

1.5.1. Kháng nguyên phù hợp tổ chức 23

1.5.2. Kháng nguyên hê hổng cầu 25

1.5.3. Cơ chế thải ghép 26

1.5.4. Phân loại các phản ứng thải ghép 30

1.5.5. Phân loại Banff 97 32

1.5.6. Các biên pháp chống thải ghép 32

1.6. Tình hình nghiên cứu ghép thận ở Việt Nam 34

Chương 2: Đối TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN cứu 39

2.1. Đối tượng nghiên cứu 39

2.1.1. Các nhóm nghiên cứu 39

2.1.2. Tiêu chuẩn lựa chọn và loại trừ bênh nhân 39

2.2. Phương pháp nghiên cứu 40

2.2.1. Thiết kế nghiên cứu 40

2.2.2. Phương pháp thu thập số liêu 40

2.2.3. Các số liêu thu thập 40

2.2.4. Các phác đổ, tiêu chuẩn chẩn đoán sử dụng trong nghiên cứu 41

2.2.5. Phương pháp tiến hành các xét nghiêm nghiên cứu 45

2.2.6. Xử lý số liêu 51

Sơ đổ nghiên cứu 52

Chương 3: KÊT QUẢ NGHIÊN cứu 53

3.1. Một số đặc điểm chung của các nhóm nghiên cứu 53

3.2. Diễn biến chức năng thận sau ghép 56

3.3. Xét nghiệm một số chỉ tiêu miễn dịch sau ghép 75

3.3.1. Biến đổi kháng thể kháng HLA 7 5

3.2.2. Biến đổi số lượng các dưói nhóm lympho T sau ghép 78

Chương 4: BÀN LUẬN 81

4.1. Các diễn biến lâm sàng, cận lâm sàng sau ghép 81

4.1.1. Đặc điểm về tuổi và giói, nguyên nhân gây suy thận mạn 81

4.1.2. Phù hợp các yếu tố miễn dịch giữa người cho và nhận ở nhóm I 82

4.1.3. Chức năng thận sau ghép 84

4.2. Một số biến chứng gặp sau ghép thận 99

4.2.1. Biến chứng do thải ghép 99

4.2.2. Biến chứng do phẫu thuật 106

4.2.3. Biến chứng do nhiễm trùng sau ghép 108

4.2.4. Một số biến chứng nôi khoa khác 111

4.3. Biến đổi của một số chỉ số miễn dịch sau ghép thận 112

4.3.1. Sự hình thành kháng thể kháng HLA trước ghép 112

4.3.2. Biến đổi các tế bào TCD3, TCD4 và TCD8 sau ghép thận 116

KẾT LUẬN 122

KIẾN NGHỊ 124

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG

BỐ CÓ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN TÀI LIÊU THAM KHẢO PHỤ LỤC